Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Глузды павярнуліся ў галавё. Нсл. Ці ёсьць у цябе глузды, што ты так гаворыш?Тм. 2. память, ум,(Гсл.);Нсл. пз;БНсл.сознанне. Ксл. Ці табе глузды адняло, што ты ня помніш? Нсл. Глузды табе адсохлі, ці што, нічога ня помніш. Ксл. Ня бі яго; усі глузды адаб’еш. Гсл.
3. способностй. Даль. Дай дзяцяці хоць крыху часу пагуляць; ты яму сваімі заняткамі ўсі глузды забіў. Кур. (Даль).
•глузьдзёнь-еня, предл. й зват.-ёню; мн. ч.— яні-янёў-янём, обіц.—бестолковый-вая. Нсл. 113. Няма чаго пасылаць з патрэбаю глузьдзёня, калі ў яго глузды благія. Нсл. •глузьдзіць-джў-дзіш-дзіць, несоверш., перех.—набйвать голову вздором; бес-покойть пустым разговором. Нсл. 113. Ня глузьдзі ты мяне. Нсл. Соверш. заглузь-дзіць—забйть, отбнть память. Нсл. 164.
Якое ліха заглузьдзіла табе мазгі, што ты ня помніш. Нсл. Соверш. наглузь-дз'іць—наполннть вздором. Нсл. 302.
Наглузьдзіў імне галаву сваімі гаворкамі. Нсл.
аглузьдзіць, соверш. 1. набйть голову вздором. Нсл. 113. Аглузьдзіў ты маю галаву сваім балматаньням. Нсл.
2. прйвестй в беспамятство, (Нсл. 357) нравственным йлй фйзйческйм ударом. Дсл. Б’ючы па галаве, ты яго аглуж-джаеш, аглузьдзіць можаш. Нсл. Я ваўка аглузьдзіў абухом. Дсл. Прйч. аглуж-джоны—нпрйведённый в беспамятство. Сядзіць, як аглужджоны. Нсл. 357. Несо-верш. аглужджаць-аю-аеш-ае—прйво-дйть в беспамятство. Нсл. 357.
• глузьдзі'цца-джўся-дзішся, несоверш., возвр.—терять вннманне, толк. Нсл. 113. Ня глузьдзіся гэтаю баламутняю. Нсл. Со-верш. заглузьдзіцца, 1. потерять внн-манне, толк. Нсл. 113. Заглузьдзіўся, забыўся табакі. Нсл.
2. потерять здравый смысл. Гсл. аглузьдзі'цца—прнйтн в беспамятство.
Нсл. 357. Вашымі гаворкамі аглузьдзіўся я. Несоверш. аглужджацца, -аюся-аешся —прнходйть в беспамятство. Нсл. 357. За гэтым крыкам галава аглужджаецца. Нсл.
• глум-л«у, предл.-ме, м. 1. порча(неб-режным отношеннем, С.) Шсл.; Гсл.; Ар.; БНсл. Усё дабро пашло на глум. Дайнава Пух. (Шсл.).
2. небрежное употребленйе, Нсл. 113 дурное употребленйе. Гсл. Добрую рэч у глум пусьцілі. Нсл.
3. дурь(сумасбродство, блажь, С.) Нсл. 113; БНсл. Глум нейкі на цябе напаў. Нсл.
• глума-мы, 1. дураковатый,(Дсл.)-тая. Ня ймі яму верьп ён дзяцюк глума. Малюкіна Парэцк. (Дсл.).
2. бестолковый, (Дсл.) Глума, дай людзём супакой. Малюкіна Парэцк. (Дсл.).
• глумак-ака, предл.-акў, зват.-ача; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м. 1. бестол-ковый. Гсл. Зьясьні гэтаму глумаку, няхай ня глуме. Нсл. Уменьш. глумачок-чка: мн. ч„ дат.-ЧКОМ, мн. ч„ предл.-ЧКОХ—Н6 смысляіцйй по малолетству. Нсл. 113. Выбачай, паночку; ён яшчэ глумачок. Нсл.
2. огранлченный человек. Юрсл. Бачыў заручзнца ейнага: глумак глумаком. Юрсл.
3. шалун(делаюіцйй порчу шалостямй, С.) Нсл. 113. Дай добра гэтаму глумаку, няхай ня глуме. Нсл.
• глумаваць-.ігі’ю-.чі’еш-ліі’е, несоверш.
—шалйть(прйЧййяя вред, порчу, С.) Нсл. 113. Ня глумуй, паніч; сорамна панічу глумаваць так. Нсл.
• глумачка-чкг-чі{ы, ж. 1. бестолковая. Гсл.
2. дурочка. Дсл. Дачка ў яе глумачка. Дсл. •глумі‘ць-лглю-.м/ш-.ме, несоверш., перех. 1. (по небрежностй, С.) портйть, (Шсл.) дурно йспользовать. Гсл.; Ар. Ня глумі ты хлеба, ня крышы яго. Ст. Чаму (поэта) глуміў паперу? Салавей: Сіла83. См. бузаваць. Соверш. зглуміць, 1. вспортйть, (Шсл.) небрежным отношенйем, Ар. йс-портйть, употребнть не в пользу, по-терять. Нсл. 202. Зглуміў гэткі кавалак дзерва. Ст. За табою дзень зглуміў. Нсл.
2. допустйть глупость. Нсл. 202. Зглумілі мы з табою: дорага далі за каня.
3. прйчннять вред йз шалостл йлй портйть йз шалостй. Нсл. 113. Паніч засеяньне глуме сабакамі. Нсл. Добрую рэч дуронячы глуміш, зглуміў. Нсл.
4. омрачйть. Нсл. 113. Досіць табе глуміць мяне. Нсл.
5. шалйть, ветренйчать(делая вред, С.) Нсл. 113. Перастань, паніч, глуміць, бо татульку скажу. Нсл.
аглуміць, соверш. 1. омрачнть. Нсл. 113. Аглуміў мяне сваімі гаворкамі. Нсл.
2. прйвестн в беспамятство, в одурь, Нсл. 357 одурйть. Ксл. Як закрычэлі ўсі, дык і аглумілі мяне. Нсл. Такім шумам можна галаву аглуміць. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Отгл. ймясуіц. аглумёньне-ня, предл.-НЮ—одурь. аглумлёны—прнведённый в какое-то забвенйе, одурённый. Нсл. 357. Аглумлёны іх крыкамі, ніякае рады ня мог падаць. Нсл. Несоверш. аглумляць-яю-яеш-яе
—прйводйть в беспамятство, в одурь. Нсл. 357. He аглумляй ты мяне сваімі патрэбамі. Нсл.
заглумі'ць
220
глыбокі
заглумі'ць, соверш.— отнять память, лйшйть внйманйя. Нсл. 164. Заглуміў ты яго сваімі дакукамі. Нсл. Отгл. ймя суіц. заглумлёньне-ня, предл.-ню—лншенне памятй, потеря понйманйя, сбнтне с толка. Нсл. 164. Заглумленьне нейкае напала на вас, што вы ня бачылі гэтага. Нсл. Прйч. заглумлёны—лдшенный па-мятн, обезумленный. Нсл. 164. Несоверш. заглумляць—отндмать память, лдшать вннманйя. Нсл. 164. He заглумляй мяне. Нсл.
НаГЛуМШЬ, соверш. 1. напортать. Ар.; Шсл. Наглумілі шмат хлеба. Ст.
2. нашалйть(делая вред, С.) Нсл. 113. Паніч наглуміў тут, дый пабег. Нсл. Шмат ён у жыцьцю сваім наглуміў. Нсл.
паглуміць, соверш. І. попортйть что во множестве. Ар.; Нсл. 436. Толькі дарма паглуміў дошкі, а нічога не зрабіў. Ст. Паглуміў пожню коньмі. Нсл.
2. пошалйть. Нсл. 436. Дзеці паглумілі троху.
•глумій,ца-люся-мішся, 1. портйться, (Шсл.) по прйчдне небрежного обраіценйя йлй дурного йспользованяя. Ар. He варыце шмат ежы — толькі будзе глуміцца. Ст. Соверш. зглумі'цца—нс-портнться от небрежностй. Соверш. паг-лумГцца—подвергнуться порче(во мно-жесттве, С.) Нсл. 436. Паглумілася шмат дабра гэтым важзньням. Ст. Колькі збожжа паглумілася коньмі. Нсл.
2. омрачаться, терять память. Нсл. пз. Ня глуміся шмат над гэтым. Нсл.
аглумі'цца, соверш.—-омрачнться, прнйтн в беспамятство, Нсл.357 потерять здравый смысл, Гсл. сбйться с толку, одуреть. Ксл. Аглуміўся я ад вас, нічога ня помню. Нсл. Я проста аглуміўся. Стралкі Беш. (Ксл.). Несоверш. аглумляцца—омрачаться, прн-ходйть вбеспамятство. Нсл.357.Лдгэтйга крыку нехаця аглумляешся, аглумішся. Нсл.
заглуміцца-лыюся-л«шся, соверш.—за-бйть чем-л. голову, лйшйться ясного представлення, соображенйя, толка, памятн, Гсл. лйшйться внйманйя, памятй. Несоверш. заглумляцца-яюся-яешся—лй-шаться вннмання, памята. Нсл. 164.
•глўмна, нареч. 1. глупо, Нсл. 113; БНсл. необдуманно, вредно. Глумна зрабіў, што паверыў яму. Нсл.
2. пройзводя порчу плохйм обраіценйем. •глўмнік-ікй, предл.-іку, зват.-іча, м.—ша-лун(прйчнняюіцйй порчу, вред, С.)сл. 113. Вытні глўмніка гэтага па руках, каб ня глуміўся з хлебам. Нсл.
• глўмніца-цы-цы, ж. кглўмнік. Адыймі ад глумніцы гэтае голку й куклу, а дай ёй работу. Нсл. 113.
• глўмны-ндя-нйе, 1. глупый. Нсл. 113; Нсл. Глумная рада твая. Нсл. Глумныя ўчын-кі. Тм.
2 . пройзводяіцйй порчу йлй способст-вуюіцйй ей.
•ГЛусёць, несоверш., област.—ГЛОХНуть. См. глухці. Соверш. аглусець, област.—оглох-нуть. Малюкіна Пар; (Дсл.).
• ілуш-шы, ж.—глубокая полночь, (Шсл.) полночная тйшнна. Нсл. 114. Усамую глуш абакралі. Нсл. Ехаў паўз могілкі ў самую глуш. Ст. Глуш абнялася зь цішынёй. Купала; На Куцьцю.
• глушак-йКй, предл.-акў, зват.-ача: мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-КОХ, м.—глухой. Нсл. 114. Глушака ня борзда дагукаешся. Нсл. Ён глушак, ня чуе. Тм.
• глушэнь-ідня, предл.-шню; мн. ч.-ШНІ-шнёў-шнём-шні-шнямі-шнёх, м.—глухой тетерев. Калядзінова Ельн. (Дсл.).
•глушэц-шца, предл.-шцў; мн. ч.-ШЦЫ-шцоў-шцом-шцы-шцамі-шцох, м. 1. те-терев-глухарь. Гсл.; Ксл.; Шсл.; Нсл. 114; БНсл.; Янк. II. Глушца падстрэліў. Нсл. 114. Глушэц цяпер радкая птушка ў лясох. Заронава Куз. (Ксл.).
2. глухой человек. Янк. II.
•глушман-ана, предл.-анў, зват.-ане; мн. ч.. дат.-НОМ, мн. ч., предл.-НОХ, м., брезгл.—глу-хой человек. Ск. См. глуханда. Ср. ціхман. •глушыць-шў-шыш-ша, несоверш.. перех.
1. ударамй по голове лдшать сознанйя, ошеломлять. Соверш. аглушыць, а) у-даром по голове лйшйть сознання, ошеломйть. Як жарнуў па галаве, дык чыста аглушыў. Ст.
б) оглунійть шумом, крнком лйшйть на время ясноста слуха, способностй слы-шать. Соверш. паглушь'іць—оглушдть многйх. Нсл. 436. Крыкам сваім паглушыў нас.
2. (што) свойм ростом мешать росту другйх растеннй, ляшая йх света й проч.; глушйть. Ар.
3. делать неслышным, заглушать. БНсл. Траскатнёю вашаю я аглушыўся. Нсл.
• глушыцца-ыці(а, зав. к глушыць—глу-шйтся. Соверш. аглушыцца—оглохнуть от шума. Нсл. 357.
•глутыра-ры-ры, ж.—глыба. Юрсл. Глу-тыра лёду. Юрсл. Глутыра сала. Тм. Уменьш. глухырка-ркі-рцы. Юрсл. Пабіў лёд на глутыркі — баржджэй растане. Юрсл. Увелйч. глутырышча. Юрсл. Адкроіў глутырышчу хлеба на чацьвярых і зьеў за раз.
• глыб-бі-бі, ж.—глубь, глубйна. Гсл.; Пск.(йеропольсклй); Тмб. (Даль); БНсл. У глыбі Палесься—названне повестн Т. Гушчы. Лўчыў на самую глыб. Нсл.
•глыбозны-ная-нае—очень глубокйй, Навокал роў глыбозны. С. Музыка 185.
•глыбою-кая-кйе—глубокнй. Ар.; Нсл. 114; Косіч 80; Вост. (Даль); Дсл.( под грыб ); БНсл. Глыбокі еір. Нсл. Ср. cm. глыбшы. Нсл. 114. Тут глыбшае месца. Нсл. Прев. cm. най-глыбшы—глубочайшйй.
глыбака
221
гмўра
•глыбака, нареч. к глыбокі—глубоко. Ар.; Вят., Вост. (Даль). Глыбака ўнутры гана-рыўся. Акула 487. Глыбака ўнурыўшыся ў пульхную падушку, боязка кідае яна вочкамі наўкола. М. Змагар. Ср. cm. глыбёй, (Ар.; БНсл.), ГЛЫбІ, (Нсл.; Юрсл.)—ГЛубже. Ар.; Нсл. 114; Юрсл.; Бнсл. Капай зямлю глыбі. Нсл. Сьмела капай глыбі, тут вада ў склеп не падыйдзе. Юрсл. Прев. cm. найглыбей. Ар., найглыбі. імсьц.
• глыбачэць-эю-эеш-эе, несоверш.—ста-новнться глубже. Гсл.
• глыбеньне-ня, предл.-ню, ср.—углуб-ленне. Юрсл. Па глыбеньню студня паправілася. Юрсл.
• глыбець, (Нсл.), глыбёць,(Ар.; Гсл.; БНсл.)-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, несоверш.—ста-НОВЛТЬСЯ глубже. Нсл. 114; Гсл.; Ар.; БНсл. Возера глыбее, паглыбела. як вычысьцілі. Нсл. Соверш. паглыбець, Нсл. 114 паглыбёць. Ар.; БНсл.—стать глубже. Нсл.; БНсл.; Ар. •глыбіня-нг-нг; мн. ч. глыбіні-няў, ж.—глу-бнна. Ар.; Ваўкарэзіна Гар. (Ксл.); Ст.; ЗСД64,116, 102, 394; Шсл.; БНсл. Тупат босых ног раптам сьцішэў у глыбіні хаты. Адамчык: Арж. колас.
• гльібіць 1-блю-біш-бе, глыбіць-блю —углублять. Юрсл. Копані глыбілі ўлет-ку. Юрсл. Соверш. паглыбіць, паглыбіць, (БНсл.), што—углубнть, БНсл. сделать глубже.
• глыбіць II, 1. настойчнво домагаться чего-л. Смоленш. Вось ён мяне ўсё глыбіць, каб я тое зрабіў. Смоленш.
КНІГІ ОНЛАЙН
