Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
разглёдзець, соверш., nepex. 1. рассмот-реть. Гсл.; Нсл. 457; Шсл.; Ар.; Дсл. Добра трэба разгледзець, а тады браць. Ст. Разгледзеўшы ў раю, вярнуўся назад. Кіт. 12466. He разгледзеў я добра твайго каня. Нсл.
у вабраз разглёдзець, област.—расс-мотреть, как следует. Малююна Пар.(Дсл.). 2. понять, выясннть, обнаружнть что-л., разобраться в чем-л. Прш. разглёджаны. Здаецца дарога добра разгледжана. Нсл. 547. Меж разгледжаных рэчаў нічога свайго не пазнаў. Тм. Несоверш. разглядаць, 1.—^разглядывать, рассматрнвать. Нсл. 547. Разглядай цяпер коні, каторы твой. Нсл.
выглядаць
217
прыглёдзіцца
2. несоверш. к разгледзіць 2. Прйч. раз-гляданы. Отгл. ймя суіц. разгляданьне-ня, предл.-ню—рассматрнванне. Нсл. 547. Раз-гляданьне пасагі. Нсл.
выглядаць, несоверш. 1.(перех.)—высмат-рнвать что. Нсл. 80. Што ты тут выглядаеш, можа ўкрасьці што выг-лядзеў? Нсл.
2. представнться на взгляд(выглядеть, С.) Нсл. 80. Дзеўка выглядае хораша. Нсл.
3. высматрнвать для выбора. Нсл. 80. Выглядаць, выглядзець заручонку. Нсл. Соверш. выглядзець, 1. высмотреть, подсмотреть. Нсл. 80. Ды куды ты, Дарачка, глядзела, ды каго ты сабе выглядзела? Росуха Імгл. (Косіч 244). Выг-лядзелі каня дый укралі. Нсл.
2. высмотреть для выбора. Нсл. 80. См. выглядаць 3.
углёдзець-джу-дзіш-дзе, еоверш.—ус-мотреть, наблюдая, (Дсл.)взглядывыаясь, увндеть, заметнть, (Гсл.); Ар. увндеть, заметнть. Шсл. Ня ўглёдзеў я яго, як ён праехаў. Нсл. 650. Угледзелі роя, во цяпер будуць пшчолкі. Дсл. Кінуліся людзі да яе, глядзелі, глядзелі і нічога ня ўгледзелі. Дубровіцы Н.(Демнд.: Веров. 102) Ня ўгледзелі, як час мінуў. Нсл. I ня ўгледзеў, як ён вышаў з хаты. Ст. Прйч. угледжаны —досмотренный. Нсл. 650; Дсл. Рой ня ўгледжаны ўцёк. Нсл. Несоверш. угля-даць—прнметнть. Нсл. 46. Углядай, як яны паедуць. Нсл.
•глядзёцца-джўся-дзішся, несоверш.. возвр. —посмотреться. Ар.; Шсл. Будзе з гадзіну глядзецца ў глядзелку. Ст. Соверш. згле-дзецца—уставнться, не сводя глаз, неподвнжно смотреть на кого-что-л., ошнбнвшнсь узнавая. Ар. См. уталопіцца. Соверш. наглёдзіцца, 1. наглядеться, насмотреться. (Шсл.) Чаго толькі там не наглёдзеўся! Ст.
2. налюбоваться чем. Нсл. 302. Наглё-дзецца, штукаў.Нсл. Соверш. паглядзёцца,
1. посмотреться. Шсл; Ар. Паглядзіся v глядзелку. Ар. Ну паглядзіся цяперака ў глядзелку, які ты харошы! Ст.
2. (обыкн. в 2-ом лйце едйн. ч. й 2-ом л. мн. ч.}—посмотреть, увндеть что-л., убе-днться на опыте в чем-л. Ар. Паглядзішся, што на маім будзе! Ст.
абглёдзецца, соверш., emep. 1. обыскать самого себя. Нсл. 344; Дсл. Сам абгледзься, можа ў тваёй кішані хустка. Нсл.
2. аглёдзецца—осмотреться, Кол.; Дсл. оглядеться. Ну дык ты ж агледзься! Чараўю Сян. (Ксл.). Нельга дзеўку замуж аддаваць — надабе аглёдзецца. Дсл.
3. орнентдроваться. Дсл. Нявестка ў сьвёкара яшчэ не абгледзелася. Дсл.
4. оглянуться. Агледзеліся, ці едзеш за ІМІ. Нсл. 357.
5. заметнть, спохватнться. Ар.; Іг. Аг-ледзеўся, дыўжо позна. Нсл.357. Аг-лёўся, што хлеба няма. Іг. А гледзелася баба,
што сусім у благое месца лўчыла. Дубро-віцы Н.(Демнд.: Веров. 101)
6. прнвыкнув к темноте, начать раз-лнчать предметы. Ар.
7. абгледзецца, агледзецца—обзавестнсь чем-л. по хозяйству, Нсл. 345 прнйтн в лучшее состоянне по хозяйству. Нсл.357. У нас, дасьць Бог, усе будзе, толькі дайце абгледзецца на новым месцу. Нсл. 345.
8. агледзецца—сделать уборку в до-машнем обнходе. Ар. Шмат воглядкі ў хаце'. пакуль аглёдзішся, дык і на поле йсьці пара. Ар. Однократ. аглянуцца-ісч-аглянёшся 1. оглянуться.
2. оказать благодеянне, вспомннть о ком, обратнть вннманне. Дсл. Спадар Бог на нас аглянуўся, уздумаў на нас. Дсл.
3. в просьбах: Агляніцеся на Бога і ўздумайце аб нас. Дсл. Несоверш. агля-дацца—аюся-аешся, 1. осматрнваться, Ксл. оглядываться. Нсл. 357. Нашы аг-лядаюцца, ці едзем за імі. Нсл. Бяжыць не аглядаючыся. Дсл.
2. нметь осторожность(поступать с опаской, С.) Нсл. 357. Ясі, дыйаглядаешся, каб і к заўтраму было. Нсл.
3. прнходнть в лучшее состоянне по хозяйству, Нсл. 357 прнводнть дела в порядок. Дсл. Маладыя нашы патроху аглядаюцца'. ужо агледзеліся каля сябе. Нсл.
4. делать уборку в домашнем обнходе; ухажнвать за скотом во дворе. Ар.
Паедзем пад вечар, а не — то заўтра раніцаю, — так сказаў ды пашоў ён аглядацца. ПНЗ 37. Ужо вечар'. трэба йсьці аглядацца. Слопішча Шацк. (Шсл.).
5. заботнться о ком, благодетельст-вовать кому. Дсл. Бог на нас аглядаецца. Дсл.
6. во см. страдательного—быть ОСМатрн-ваемому. Нсл. 357. У нас і звычаю такога няма, каб аглядаліся стагі. Нсл. Соверш. паабглёдзецца—осмотреться (во всем, во многнм, С.) на новом месте, орн-ентнроваться. Дсл. Маладыя паабгле-дзеліся і жывуць добра. Дсл.
заглёдзецца, соверш.—заглядеться, зас-мотреться, глядя на кого-что-л., ув-лечься, забыться. Не«*грш. заглядацца, 1. (заглядываться, С.) засматрнваться, зевать. Нсл. 164. He заглядайся нікўды, часам загледзішся, а тут із возу ўк-радуць што. Нсл.
2. смотреть с завнстью. Нсл. 164. He заглядайся на чужое дабро. Нсл.
прыглёдзіцца-джуся-дзгшся, соверш. 1. прнсмотреться. мГсл. Прыгледзіўся ды пазнаў. Нсл. 498.
2. прнглянуться. Нсл. 498. Дзеўка прыг-ледзелася імне. Нсл.
3. ослабеть зреннем. Нсл. 498. Вочы мае прыгледзеліся. Нсл.
прыглядацца
218
глуздаць
4. осмотреться(свыкнуться. С.). Нсл. 498. Як прыгледзімся, дык іжыцьбудзем. Нсл. Блага пакуль прыгледзімся. Нсл. Несоверш. прыглядацца, 1. прнсматрнваться. Пры-глядаешся, як бы пазнаеш. Нсл.
2. ослабевать зреннем.
3. прйвыкать, свыкаться.
разглёдзіцца. соверш. 1. осмотреть-ся(посмотреть по сторонам вокруг себя, С.) Гсл.; Нсл. 547. Разгледзеўся я, аж гэта ня мой кажушок. Нсл.
2. осмотреться, ознакомйться с окру-жаювдей обстановкой. Несоверш. разг-лядацца—осматрйваться по сторонам, вокруг себя. Нсл. 547; Ар. Разглядайся, разгледзься добра, ці туды мыедзем. Нсл. углёдзецца, соверш. 1.—всмотреться, прйстально посмотреть на кого йлй что. Нсл. 46. Углядаецца, угледзеўся на каня, як бы пазнаець. Нсл.
2. засмотреться(глядя на кого йлй что, увлечься, забыться, С.) Гсл.
3. ошнбйться, узнавая. Нсл. 46. Вашэць угледзеўся: то не вашэцяў конь, а мой. Нсл. Несоверш. углядацца—взглядываться, всматрйваться. (Нсл. 46); Ар.; Гсл. Уг-лядаеца, як бы ў знаёмага. Нсл.
узглянўцца, соверш.. об.іаст. 1. окйнуть взглядом. Дсл. Яны ’дно на ’днаго узглянўліся; меж сябе яны ўсьміхнуліся. Радашкава Ельн. (Дсл.).
2. (над кім)—сжалйться над кем, оказать на деле кому состраданйе. Дсл. Спадар Бог узглянуўся над ёю: паслаў ёй бор-здую сьмерць — перастала трўдніцца. •ГЛЯК-ка, предл.-якў; мн. ч.. дат.-КОМ, мн. ч„ пред.і.-кох, м.— пузырчатая глйняная посуднна с маленькнм горлышком, Ар.; НК: Очеркн 92; Гсл. почтй совершенно круглый кувшнн с узкйм горлышком. Ксл. Повен гляк алею разьбілі. Нсл. 114. Гляк стаіць із газаю. Стаішча Чаш. (Ксл.). Купілі гляк на ваду.
• глянупь—<л. под глядзець.
• гляньво-вй, ср.—точка зренйя. Барс; Сц. (Юхн.). См. гледзішча.
•гляўкач-ача, предл.-ачў, м.—глёўкі хлеб. Янк. I—сырой(недопеченный, С.) хлеб. Шсл. Сьпякла маці нейкага гляўкача, што і ў рукі страшна ўзяць. Ст. Гляўкачу кавалак дала. Янк. I.
• глйчка-чкг-чцы, ж.—деревянная коло-дочка для вылаіцйванйя каблуков. Шсл. Абсац вышмуляны глячкаю. Матарова Сьміл. (Шсл.).
• глі (сокр. йз глядзі )—смотрн(глядй, С.) Шсл. ГлІ, што робіцца. Клятное Пух. (Шсл.). •глі'на-нь/-не, ж.—глдна. Ар.
• гліняк-якя, предл.-якў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч.. предл.-КОХ, м.—алюМйНйЙ. НТ5(БНсл.). •глінянік-/ка, предл.-іку, м.—глйняный горшок. Шсл. Капуста варыцца ў глі-н'яніку.
• гліняны-ная-нае—глйняный. Ар.
•глісьнік-wp, предл.-іку, м.. бот. 1. паслен сладко-горькйй, Гсл. доставляет цйтвар-ное семя, горько-слад; паслен красный. Даль. См. ЛІСЬНІК.
2. цйтварное семя. Шсл. [Santonine]. Дзяцём купіў пернікаў з глісьнікам, мо’ жываты палепшаюць. Ст.
• гліяа-вы-ве, ж.—особый род грушй, нмеюіцнй твердое тело, Нсл. 113. род грушй, ДуЛЙ. Вят., Cap. (Даль).
»гліца Х-цы-цы, ж.—планка, которая соедйняет пазы досок в дверй й т.п. Ксл. Вывалілася зь дзьвярэй гліца. Ашвец Беш. (Ксл.).
®гліца П-цы-цы, ж.—весенннй ветер. Гсл.; Дсл.; БНсл. Сядні гліца дзьмець. Дсл. Лёгкай гліцай песьня прыносе з сабой смольны водыр Палесься. Крушына: Творы 34. Мне прыносе гліца пах чабору. Крушына: Лебедзь 41.
•гліца Ш-цы-цы, ж. 1. спнца(вязальная). Ар.
2. деревянный ручной челночек для вязання рыболовных сетей. Лукава Ма-ларыцк.; Сварынь Дарагіч.(Полесье 167).
• глухая крапіва, бот.—белая яснотка, [Lamium album] Верас.
•глуханда, Ар., глухянда, Шсл.-ды, обіц., брезгл.— глухой, глухая. Шсл.; Ар. Вось глухянда, нічога ня чуе, хойь ты яму ў вуха страляй. Ст. См. глушман.
•глухў-хая-хое—глухой. Ар.
• глухмёнь-ёнг, ж. 1. глушь, отдаленное от поселеннй пустынное место. 1г. Ня зьгінуць у глухмені сьвятла збуджаль-нагаавей-. Сіла 37.
2. захолустье. іг.
3. глубокая полночь.
• глўнт-хну-хнеш-хне, 1. глохнуть, ста-НОВНТЬСЯ глухнм. Смаргоні Аш. Соверш. аглухці — оглохнуть. Смаргоні Аш.; Шсл. Бацька пад старасьць аглух. Ст. Гэтак можна аглухці ад такога стукату. Ст.
2. (о растенйях)—ГЛОХНуть. Нсл. 114. Пшонка глухне ад асоту. Нсл.
•г лузд-ду, пребл.-дзе, м. 1. ум, память, рассудок. Вят., Вост. (Даль). Вароне паў на глузд замер неспадзеўны. С. Музыка 77. Вось жа, зь вялікага розуму з глузду ЗЬехаў, браце. Цялеш: Дзесяць76.—мозг. Вят., Вост. (Даль).
2. болтун, бестолковый. Нсл. 113. Ня слухай ты гэтага глузда; мала што ён глузьдзіць.
•глузданьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. —бнтьё по голове. Нсл. 113. Такім глуз-даньням памяць яму адаб’еш. Нсл.
•глуздаць, глўздаць, Д,аль,-аю-аеш-ае, несоверш., перех.—бйТЬ ПО ГОЛОВС, Нсл. 113 темятйть, бйть в голову. Смл. (Даль). Глуздаючы часта па галаве, глузды адаб’еш. Нсл. Однократ. глузданўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё—ударнть по голове. Нсл. 113. Глузданўў, аж у вушшу зашу-
глузды
219
аглумляць
мела. Нсл. Соверш. наглуздаць—нако-лотйть по голове. Нсл. 302. Наглуздаў яго па галаве досіць. Нсл. 302. Соверш. раз-глуздаць—растолковать непоннмаю-іцему чего-л. Разглуздай яму гэта, што яму ж будзе гарэй, калі ён не паслухае добрае рады. Нсл.
•глузды-доў-дом, у глуздох, м. Вят., Вост. (Даль) 1. МОЗГ. Гсл.; Нсл. 113; БНсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
