Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•гўра-ры-ры, ж.—сугроб. Шсл.; Янк. II. Каля самае хаты наваліла цэлую гўру сьнегу. Ст. За гўрамі праехаць ня можна. Янк. п. 3 гўры важыняліся. Тм. с.ч. гўрба. •гураган-ну, предл.-не, м.—ураган. мгсл.; НПТз(Бнсл.).’
• гурэчнік-ік'о, предл.-іку, м.—огуречная ботва. Нсл. 125.
• гурэчны-ная-woe—огуречный. Нсл. 125. Гурэчны швет. Нсл.
• гўрба[гурба, Дсл. 4-тое нзд. Юі2]-бы-бе, ж.
1. сугроб. МГсл.; Ар.; Ксл.;Шсл.; БНсл.; Кочышча Ельск.(Полесье 60). Навёяла вялікія гўрбы сьнегу. Ар. Каля сяла былі вялікія гурбы. Дзямідавічы Чаш. (Ксл.). См. еўра.
2. толпа, Гсл.; ндсл. 4. толпа, ватага, куча народа. Кур. (Даль). Гурба народу. Нсл. Як ідуць р жыта ды пяюць гэту сьвятую песьню гурбай, дык во як хораша, такі голас жаласны ды харошы. Стдуб.(Косіч 13). Прысталыя к гурбе людзі. Нсл. 512(под прысталы ). Чаго ж ты адкідаешся, адкінуўся ад нашае гурбы? Нсл. 374(под адкідацца ). Да дому падышла гурба калгасьнікаў. Цялеш; Дзесяць 32. Гурба дзяцей рассыпалася па дамох. Рунь 53.
гурбачка-чкі-чцы, Ужньш.(к гурба) 1. небольшой сугроб. Ар.
2. небольшая толпа. Гсл.; ндсл.4. Гурбачка госьцікаў.
•гўрбаю, в імысле наречй.ч—обіЦЙМЙ Сйла-мй, дружно йлй сообіца, всею толпою, все вместе. Кур. (Даль).
• гурбіцца-імся-іцеся, несоверш.—собй-раться в толпу, В кучу, Кур.(Даль). ТОЛПЙТЬ-ся.
•гурда-дбі, ж.—кушанне, прйготовлен-ное й3 ЖМЫХОВ. Зьверавічы Красьн. (Дсл.).
• гурковы-вая-вае—огуречный. Нсл. 125; БНсл. Гурковы расол. Нсл. См. гурэчны.
гуркоўнік
248
гўсьці
•гуркоўнік-гку, м.— огуречная ботва. Лужасна Куз. (Ксл.).; Нсл. 125; Юрсл. Детась гуркоўнік рана пасох. Юрсл.
•гуркоўшшча-чая; мн. ч.-чы-чаў, ср.—мес-то, где былн посеяны огурцы(нлн нахо-дяіцееся под посеяннымн огурцамн, С.) Нсл. 125. Гуркоўнішча пустуе. Нсл.
•гўркала-лы, обіц.—забавляюіцнйся, на-доедаюіцнй жужжаннем, гуденнем дет-ской нгрушкн. Нсл. 125. Выпхні вон гўркалу гэтага. Нсл.
• гўркалка-лкі-лцы, ж.—буркала. Нсл. 125. •гуркатня-ні-«г, ж.—воркованне. Няхай ня сьціхае гуркатня галубоў. Крушына: Творы 177.
• гўркаць-аю-аеш-ае, несоверш.—пр онзво-днть жужжанне, гуденне детской нгруш-кой (“гўркалкаю", С.) Нсл. 125. Ня гўркай тут. Нсл.
•гypкІ-^OГ-^OJW, мн. ч., пред.і.~кох, едйнств. ч. нет. 1. сплетенне шнура, аксельбанты. Гсл. 2. бернардннскне шнуркн, служаіцне вместо пояса, с узламн на выпуіценных длннных концах. Нсл. 125. Ціспытаваўты калі барнадынскія гуркі? Нсл.
• гўркнуць, см. под гурчэць.
•гўрма(гурма, Лсл}-мы-ме; мн. ч„ род.-маў, ж.—толпа, БНсл.; Гсл. толпа, ватага, куча народа. Кур. (Даль, 4-тое нзд. 1011). Дзеці нападуць на куст гурмаю. Гілевіч: Здарэньне ў варэхах. Абачылі гўму народу. ЗСД. 119. A ўжо г самае лета хадзілі гурмай угару. ЗСД. 62. См. гўрба.
•гўрмам, нареч.—толпою, разом. Ар.; Нсл.
125, Гурмам увыйшлі, паехалі. Нсл. Гур-мам безь бялетаў валяць. Лужасна Куз. (Ксл.).
•гўрпы-ная-нае—гордый. Дсл. Гўрныя, ПЫШНЫЯ падружачкі! Смл. (Дсл.). Ласкат. гўрненькі. Дсл. А што ж ты гэта гўрненька дужа стала? Ельн. (Дсл.).
•гурчэцьчў-чыш-чыць, несоверш. 1. жур-чать. Нсл. 126; Гсл.; ПНЗ.; БНсл. Ручай гурчыць. Нсл.
2. пронзводнть громкнй звук, греметь. Гсл.; Нсл. 126. Камень гурчыць. Перад варотамі маійына доўга чакала, гурчэла. Сяднёў: Корзюк.
3. (о собаке)—ворчать. На мяне Барбос гурчыць. Дсл. Соверш. загурчэць—начать "гурчэць".
•гурыня-ні-м, ж.—гарус. БНсл.
•гусак-ага, предл.-акў; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1. гусь-самец, Гсл.; Ар.; Шсл.; Ксл. гусак. На гэта ліха певень ня пеў, ні гусак ня крычэў. Яз песнн, НДсл. 4.
2. детская нгра. Шсл. Дзеці гуляюць на вуліцы ў гусака. Ст.
•гўс-анька-ачка-янё-іна-ка,—см. под гусь. •гўсачка-чкі-чцы, ж. 1. почка на вербе. Дсл. Гўсачкі распукаліся. Дсл.
2.—см. под гусь. См. кунюткі.
•гусялапка-пкі-пцы, ж.. бот.—манжетка. НТ6 (БНсл.).
•гусяняты-zw, мн. ч. І.ошнбка в "кроснах”. Дсл. Палатно тваё ў гусянятах — ня дужа харошае. Дсл.
2.—см. под гусь.
•гусярня-ні-нг, ж.—хлев для гусей (гусят-ННК, С.) НК.: Очеркн, Но."541; Гсл.
•гусячыя лапкі, бот.—росянка обыкно-венная. Верас. См. кацячыя лапкі.
• гусячына-ны-не, ж.—гуснное мясо, Янк. I. гусятнна. Гусячыну купляюць. Янк. 1.
•ryä-ceü, едйнств. ч. нет.—представленне на "сьвяточным ігрышчу”. Детй, поса-женные в корзйну, йзображают гусей, йх облйвают водой. Дсл.
•гусіны-ная-нае—гуснный.
•гусіная дарога—млечный путь на небе. Кіт. 3614, 46а6.
•гўска-скі-сцы. ж. 1. водяная лнлня белая. Шсл.; Янк. 1. Дастань імне гуску. Навасёлкі Пух. (Шсл.). Гускі цьвітуць ужо. Янк. I. Гўсак нарваў пук. тм.
2.—см. под гусь.
•гўста, нареч.—густо. Ср. cm. гусьцёй. Трэ’ было гусьцей варыць кашу, бо радкая. Ст. Прев. cm. найгусьцёй.
•густая бўльба—кушанне, которое прн-готовляется следуюіцнм образом: отва-рнвается чніценный картофель, вода вся слнвается. Картофель покрошат ножем, помаслят сальцем, закроют сковород-КОЙ Н поставят В печь. ТананыкінаЕльн. (Дсл.). •густшы, ср. cm, к густы.
•густы-тая-ое—густой. Ар.; Шсл. Густы крупнІК. Ст. Ср. cm. гўстшы—гуіце. Прев. cm. найгўстшы—самый густой, густейшнй. безлйч. гусьцёнькі. Ар. Увелйч. гусьцюсенькі —совсем, совершенно густой. Ар.
•густыш-шў, предл.-шў, м.—гуіца. Шсл.; Пск. (Даль). У гаршку на дне густыш застаўся. Ст. Густышў не пакінулі імне. Ст.
•гусь-сг, ж.—гусь. А; ПНЗ. 17. Гусь хацела ўкусіць мяне. Ст. 3 выраю прыляцелі гусі. Ст.
гусянё-няц/; мн. ч.-няты—гусёнок. Ар.; Шсл. Гусянё крычыць. Ст. Уменьш. гуся-нётка; мн. ч. гусяняткі. Ар. Уменьш. гўска-скі-сцы—гусь-самка, Гсл.; Ар. гусыня. Одна гўсіна-ны. Гсл. Ласкат. гўсанька-нькі-ньцы. Нсл. 126. Гўсанькі гагаюць, есьці хочуць. Нсл. Ляцелі гўсанькі ў чужы край, час табе, дзеванька, за каравай. Нсл. Уменьш. гўсачка-чкі-чцы. Ар. Гусачка лапку адмаразіла. НДсл. 4. Ласкат. гўсухна-ны, Вост. (Даль).
•гўсьлі-ляў, едйнств. ч. нет.—гуслн.
•гусьцёж-лсі’, пред.і.-жў, м.—густая часть супа. НК.: Очеркн, 61, Но. 116.
•гусьці, Нсл.; Гсл. гусьці', Шсл. гусьць, Нсл. гудў-дзёш-дзёць-дзём-дзіцё; прошл. вр. гуў, гула, гуло-лі, несоверш. 1. гудеть, мгсл. нздавать длнтельный протяжный ннзкнй звук, гул. Пшчолы гудуць. Нсл. 124. Нешта як пачало гусьці ў гумне, — дык уцёк. Ст. См. гудзець 2.
гудзёньне
249
гўтарыць
2. ВЫТЬ, Нсл. 124; Дсл. Ваўкі гудўць. Нсл.; Дсл.
3. плакать в голос, Гсл. вопнть, Нсл. 124. реветь (, громко плакать, С.) мгсл., выть, плакать навзрыд, реветь. Вост. (Даль); Юрсл.; Дсл. Отгл. ймя суіц. гудзёньне-НЯ, предл.-НЮ, ер.—рёв, плач. Юрсл. Справіў гудзеньне на ўсю вуліцу. Юрсл. Перастань гўсьці, бо загудзеш іншым спосабам. Нсл. Колькі табе год, што ты гудзеш, як малёнькі? Юрсл. Ці гудзеш ты, як ён матку б’ець? — He, чаго ж гусьць? Дсл. Дзеўка бядуе, гудзець па ім. Дсл. I давай баба гусьці. Ельн. (Дсл.). Ідзець малец абстрыканы й гудзейь. Дсл. Соверш.
прагўсьць—проплакать. Дсл. Дзеўка прагула, пакуль я прышла з грыбоў. — Маўчы, кума: і мая загулася! Дсл. Соверш. узгусьці, узгўсьць, узгудў, узгудзёш, узгудзёць, узгудзём, узгудзіцё—зареветь (, заплакать в голос, С.) Нсл. 653. Як воўк узгула. Нсл. Чаго ты, як карова, узгула нябітая? Нсл.
4. шуметь н петь. Дсл.; Нсл. 124. Ідуць, гудўць валачэбнікі. Дсл. Талака гулзёць. Нсл.
загўсьці, загудў-дзёш-дзёць-дзём-дзіцё; прошл. вр. загуў-гула-ло-лі соверш. 1. начать "гусьці", загудеть.
2. завыть.
3. завопнть, Нсл. 166. зареветь. Гсл.; Дсл. Загула як воўк. Нсл. Мяне ніхто ня біў, а я сядні зваліўся з ложку, пабіўся, — загуў, пагуў дый палез ізноў на пасьцелю. Дсл. Ен загуў. Дсл.
4. загоревать, прннять rope. Дсл. Зь ім загудзеш. Дсл.
5. соверш. к гусьці 4.
загўсца, загусьціся, соверш.—нагоре-ваться. Дсл. Зь ім загудзешся. Дсл.
пагўсьці, соверш.— "гусьці” некоторое время во всех знач. этого глагола.
•гусьцёр-рў, предл.-рў, м. 1. густота хлеба на пне. НК.: Очеркн, Но. 116.
2. большой лес, между которым сплош-ной стеной ндет мелколесье н отдельный "хмызьнік" нлн "парасьнік". НК.: Очеркн, 469.
•гусьцёрва-вы, дат., предл.-ве, ж.—мелкая чаіца. НК.: Очеркн, 469, Но. 116.
•гусьцёць-ёйлёе, несоверш.—сгуіцаться, густеть. Ар. Соверш. згусьцёць—сгустеть. Ар. Соверш. пагусьцёць—стать более густым, погустеть. Ар.
•гусьцінй-нг-ні, ж.—густота. Ар.
•гусьцйць, гушчў, гўсьціш-це, несоверш., перех.—сгуіцать. Соверш. загусьціць—сде-лать гуіце надлежаіцего. Нсл. 166. Гаспа-дыня хлеб загусьціла. Нсл. Прйч. загуш-чаны—сделанный гуіце надлежагцего. Хлеб загушчаны ў замесе. Нсл. 166 •гўшкалка-лкі-лцы; мн. ч„ род.-лак(-лкаў), ж.—качель, устранваемая обыкн. на балке в гумне нлн на дереве, состонт нз веревок н доскн нлн корыта, Шсл. — арэлі. Янк. I. Дзяцюкі зь дзеўкамі пашлі на
гўшкалку. Ст.
•гўшкалкі-лак, См.—тряснна на болоте. Шсл. На гўшкалках ледзь не залілася карова. Амельна Пух. (Шсл.).
•гўшкатуь-аю-аеш-ае, несоверш. каго—ка-чать на качелях, в люльке. Шсл. Пама-леньку гушкай дзяцё. Ст.
•гўшкацца-аюся-аешся, несоверш., возвр. —качаться на качелях, Шсл. качаться. Янк. і Хадзіма гушкацца. Ст. Добра гўшкацца на бярэзе. Янк. I.
•гўшкі, междомет. прн качаннн детей на ногах, на качелях шш в люльке. Шсл. Гу-ў-шкі! гу-ўшкі! Ст.
•гўшча-чы-чы; мн. ч.-чаў, ж. 1. густая часть супа. Ар. Гушчу зьеў, а жыжку на кагал. Послов.
2. суп нз крупы, нмеет третью часть ЖНДКОСТй. НК.: Очеркн, 18.
3. област.—сваренная ячменная (всякая, С.) крупа. Шсл.; Дсл. Мала сягодні наварылі гушчы. Запярынызе Пух. (Шсл.).
4. гушча-каша—кушанне, отлнчается от супа "гушчы" тем, что не нмеет жнжн. НК.: Очеркн, 20.
• гушчёр-арў, предл.-арў; мн. ч.-ры-роў-ром, мн. ч., предл.-рох, м. 1. чаіца. Гсл.;Шсл.; Крупеніна віц. (Ксл.). Пераз пераблытаны гушчар палез у гару. ЗСД 85. См. гушчэр. 2. труіцоба (, густой лес, С.) Гсл.
•гушчэр-эру, предл-эру, м.—лесная чаіца. Шсл. Залез у лесе ў самы гушчар, ледзь назад выбіўся. Ст. См. гушчар.
•гуіПЧЫНЙ-НІ-НІ, ж.—густота. ЗСД287;БНсл. См. гусьціня.
•гўтанькі, междомет.—крнк русалок, качаюіцнхся на дереве. Дсл. Загавеўшыся ў Пятроўцы, калышуцца яны(русалкі) на разьвітых вянкох і крычаць: гўтанькі, гўтанькі. Смл. у.(Дсл.).
•гўтараньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к глаг. гутарыць—беседованне. Даўгое гўтараньне ваша! Нсл. 126.
•гутарЭЛІ-ЛЯў, едйнств. ч. нет.—качелй. Гсл.; Юрсл. Павесіў гутарэлі і цэлы дзень ня злазе. Юрсл.
•гўтарка-ркі-рцы, ж.—беседа. Ар.; Шсл.; Бабінічы Віц. (Ксл.).; Гсл.; БНсл. Жанчыны разьвялі гутарку. Ст. Яна чула ўсю іх гутарку. Н. (Афанасьев, ІУ, 1914, 287).
КНІГІ ОНЛАЙН
