Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
выхапаваць, -пую-пуеій-пуе, несоверш. —выхватывать. Нсл. 100. Соверш. выхапіць —выхватнть. Шсл.; Ар.; Нсл. 100. Выхапіў з рук грошы. Нсл. Прйч. выхаплены—вы-хваченный. Нсл. юо. Грошы з рук выхап-лены. Нсл. А дзежа й выхапленая пагарэла ўся. Нсл.
ухапаваць-пую-пуеш-пуе, несоверш., перех.
1. ухватывать. Нсл. 699. Ухапаваць, ухапіць яблык, шпурляк на ляту. Нсл.
2. поспешать(спешнть, С.) захватнть что-л. впору. Нсл. 699. Ухапавайце, ухапіце сена-. дождж находзіць. Нсл.
ухапі'ць,— соверш. к ухапаваць 1,2-•хапацца-аюся-аешся(Нсл. 676)—хватать-ся. Нешта ты хапаешся за кішаню; ці цэлы твае грошы? Нсл.
ахапі'цца, (Нсл. 386) 1. простуднться разгоряченной лошадн, от чего она заболевает.
2. получнть несвойственный кнслый вкус. Нсл. 386. Квас ахапіўся. Нсл. Буракі ахапіліся. Тм.
ахаплевацца(ахапляцца)—люецца, несо-верш.(к ахапіцца 1у Коні зараз просьле работы ня можна борзда паіць: ахап-лююцца. Нсл. 386.
пахапавацца-пуюся-пуешся, несоверш. —скоро прнннматься за что-л. Нсл. 486. Сам пахапуецца за работу. Нсл. Соверш. пахапнўцца, -нўся-нёшся-нёцца-нёмся -ніцёся. Нсл. 486. Нябось пахапнуўся, як абачыў бізун. Нсл.
паяхапавацца-пуюся-пуешся, несоверш.. возвр. 1. вспрыгнвать. Нсл. 449. Падхапуйся на воз! — He падхаплюся, высокі. Нсл.
2. наставать вдруг, подннматься. Нсл. 449. Вецер падхапуецца, падхапіўся. Нсл.
3. вскакнвать, несоверш. к падхапіцца 3. Нсл. 449.
падхапіцца, 1. соверш. к падхапавацца 1,2-Нсл. 449.
2. вскочнть. Нсл. 449. Калі ня хочаш сам устаць, то ад бізуна падхопішся. Нсл.
нахапацца, соверш. каго-чаго—нахва-таться. Нахапаўся лапаноў, чужога дабра. Нсл. 324. Лётаў па дварэ, нахапаўся ветру, а цяпер кашляе. Ст.
перахапавацца, несоверш., возвр.—ско-ренько переходнть чрез опасное место. Нсл. 410. Перахапуйцеся пераз раку, толькі асьцярожна. Нсл. Однкр. перахап-нўцца—перепрыгнуть, быстро перейтн
через опасное место. Нсл. 410. Ледзь перахапнуліся пераз раку. Нсл. Соверш. перахапіцца. Нсл. 410. Ледзь перахапіліся. Нсл.
схапавацца, несоверш. 1. хвататься за какую-л. часть тела. Нсл. 625. Хворы часта схапуецца за бок. Нсл.
2. ухватываться за что-л. Нсл. 625. Ён у злосьці й за нож схапуецца. Нсл.
3. (взаймн.)—схватываться между собою. Нсл. 625. Схапуюцца біцца. Нсл.
схапіцца, 1. соверш.(к схапавацца 1). Нсл. 625. Схапіўся за галаву. Нсл.
2. соверш.(к схапавацца 2)—ухватнться за что-л. Нсл. 625. Схапіўся за кішаню, аж грошы няма. Нсл.
3. соверш.(к схапавацца 3)—схватнться между собой. Нсл. 625. За хахлы схапіліся. Нсл.
выхапавацца. несоверш.—наскоро выбн-раться; вытаскнвать свое нмуіцество. Нсл. 100. Выхапуймася, гарым. Нсл. Соверш. выхапіцца. Нсл. 100. Ледзь выхапіліся з хаты. Нсл.
ухапавацца-яі’юс.ч-пі’ед/ся, возвр. 1. хвататься за что-л. Нсл. 669. Ухапуйся за павароз. Нсл.
2. вбегать поспешно. Нсл. 669. Ухапуйцеся з вазамі на ток ад дажджу. Нсл.
ухатцца, соверш.(к ухапавацца 1) 1. хватнться за что-л. Нсл. 669. Ухапіся за свой бок, а не за маё дзяцё. Нсл.
2. соверш.(к ухапавацца 2)—сбежать пос-пешно. Нсл.
нахапі'цца, соверш. 1. появнться нечаянно протнв желання другнх. Нсл. 324. Адкуль ты тут нахапіўся? Нсл.
2. набежать нечаянно под удар, подвер-нуться. Нсл. 324.
• хапайяа-аюся-аешся: повел-айся-айма-СЯ, несоверш. 1. хвататься за ЧТО. Ар.; Растсл.; Ксл.; Шсл.; Нсл. 682. Здурнеў ён на тую часіну, хапаецца то за калёсы, то за каня. Купіна Віц. (Ксл.). Барджэй за хлеб хапаецца. Ст. Однкр. хапянўцца—схва-тнться. Нсл. 682. Хапаніся за жывот, за бок свой, а не за дзеці мае. Нсл. Хапянуўся за галаву. Тм. Однкр. хапнўцца—хватнться. За гарачы камень хапніся, а не за мае дзеці. Нсл. 682. Соверш. хапіцца, хаплюся, хопішся, — быстро хватнться за что. Шсл.: Нсл. 682. Хто топіцца, за брытву хопіцца. Нсл. Хапіўся за нож. Ст. Соверш. адхаігіцца —отскочнть. Нсл. 382. Ледзь адхапіўся ад агню. Нсл.
схапіцца, а) схватнться, (Гсл.) взяться за кого-что-л. быстрым, резкнм двнже-ннем.
б) схватнться, вступнть в борьбу, драку. Соверш. выхапіцца—наскоро выбраться, вытаіцнть свае нмуіцество. Нсл. Ледзь выхапіліся з хаты. Нсл. Соверш. ухапі'цца. Растсл.—ухватрться. Шсл. Ухапіўся за ж:эрдку. Ст. Ён ухапіўся за бярно й выплыў на бераг. Лужасна Куз. (Ксл.) Соверш.
усхапіцца
263
хораша
усхапі'цца, а) быстро встать(вскочйть, Гсл.; Ар.) Ксл.; Ар. Яны ўсхапіліся й памаглі брату. Баравыя Куз. (ксл.). Ён глядзеў на таго каня, глядзеў, а потым разам усхапіўся дый злавіў. Н.(Афанасьев, II, 1914, 292).
б) вздуться. Усхапіласяскуланаруццэ.Ст. в) подняться. Усхапіўся раптам вецер. Ст.
2. спешчть, (Нсл. 682); Дсл. 969. стараться в работе. Шсл.
3. торопчться. Гсл. Рабі, не хапаючыся. Нсл. He хапайся ўперад за бацьку на шыбеніцу. Поговор. Нсл. Ужо позна, а яна ўсё хапаецца іці ў царкву. Красьн. Смол. у. (Дсл.). He хапайся надта, бо падарвешся. Ст. Ня йдзеб касіць хапацца, ты на грыбох шлындаеш. Гсл. Соверш. пахапацца —поторопйться. Хапаўся я прыехаць. Нсл. 682.
пахапляцца, -яюся-яешся, многократ,-—поспешать, торопйться. Нсл. 487. Ня дужа ты пахапляешся, пахопішся на работу. Нсл. Соверш. пахапі'цца. Нсл. 487.
захапі'цца-плюся, захопішся; повел.-піся, пімася, соверш. кім-чым, 1. увлечься. Гсл.
2. восхйтйться. Ён захапіўся хараством прыроды. Варсл. Несоверш. захапляцца-яюся-яеійся кім-чым, 1. увлекаться. Гсл. 2. восхніцаться.
3. восторгаться. Гсл.
нахапацца, соверш. каго-чаго—нахва-таться. Нахапаўся лапаноў, чужога дабра. Нсл. 324. Лётаў па дварэ, нахапаўся ветру, а цяпер кашляе. Ст. Я ня вінен, калі ты сама нахапілася пад цэп.
нахапіцца, соверш. 1. появйться нечаянно протнв желанчя другнх. Нсл. 324. Адкуль ты тут нахапіўся? Нсл.
2. набежать нечаянно под удар, подвер-нуться. Нсл. 324.
3, неожйданно взяться туче, ветру. Шсл. Як нахапілася хмара, дык усе барджэй за сена ўзяліся! Ст. Як нахапіўся віхор ды стаў ірваць страху. Ст.
•хапе(хапіць)—< л. под хапаць.
•хапёль, отглаг. частйца, означает быстрое хватанйе: хвать. Нсл. 682. Хапель яго за валасы! Нсл. Хапель мяне за рукў! Тм.
•хап-янўцца-нўся,— см. под хапацца.
•хапіць,—см. под хапаць.
•хапіцца,—<■,«. под хапацца.
• хаплГва, нареч.—тороплйво. Раптам зьмяніўшы тон, загаварыла хапліва, горача, быццам сьпяшалася нёкуды. ЗСД. 345.
•хаплГвасьць-ф, ж.—тороплйвость, пос-пешность.
•хаплівы-вая-вйе—суетлйвый, тороплй-вый. Гсл. У хаплівым пасьпеху ірвалі апошнія краскі свайго панаваньня. ЗСД 306.
• хапўга-гг, дат.-гу, предл.-зе, м.—взяточ-нйк. Бяльсл. Нічога ня зробіш, трэба заткнуць зубы хапугу гэтаму. Палуж Краснап.(Бяльсл.).
• хапўн-уна, предл.-унў, зват.-ўне; мн. ч„ дат-ном, мн. ч„ предл.-нох, м. 1. по народному поверью: черт, хватаюіцйй евреев в ночь под Новый Год. Шсл. Зьгінуў Абрам: нейдзе хапун яго схапіў. Ст.
2. ворйшко, Нсл. 676. — хапайла. (Даль). Пакарай ты свайго хапуна, няхай ня вучыцца красьці. Нсл.
3. взяточнйк. Бяльсл. Быў прыстаў у нас — ну й хапунбыў'.бывала, апошняевыцягне. Маластоўка Краснап.(Бяльсл.).
•хапунок-нкя, м.—пнджачок, Бяльсл. курточка? Хапунок уськінуў на плечы й пабег. Хведараўка Краснап.(Бяльсл.).
•харобры-рая-рое—храбрый. БГсл.
• харома-жы-л/е, ж.—одно йз названйй хаты, НК: Очеркн, 218. зданне, постройка, Стт. хозяйственное домашнее строенйе (дОМ, СараЙ). Пск. (йеропольскнй). Зямлю пану свайму падаці із жытам засеяным і з хардмамі. Стт. 343. Харома ў яго прыстётная, вялікая. Бараўляны Куз. (Ксл.).
хароміна, (НК: Очеркн, 218)—одна "харо-ма”. Акно ў тае хароміны было вялікае. Стт. 492. Улетку жонка і дзяўчаты жнуць жыта, ярынў. А ён звозе, аён зносе ўсё ў харамінў. ЧЧ: Песьні, 76.
• харошшы,—<«. под харошы.
•хауошы-шая-шае—красйвый. Ар.; мгсл. Гэта харошыя слова. Кіт. 90аі. У Пана Бога ест усьцівая й харошая рэч: розум. Тм. ізбаіз. Ср. cm. харошшы—красйвее, более красчвый. Быў сабе кароль із караліцаю і мелі адну дачку вельмі харошую. Потым у караля жонка памерла, і ён ажаніўся з другою харош-шаю, як была першая; але дачка ад першае жонкі за яе харошшая. н.(Афана-сьев, III, 1914, 104). Ты харошая, алё твая пасербіца яшчэ харошшая. Тм. Караліца вельмі была рада, што страціла сваю пасербіцу за сябе харошшую. Тм. Прев. cm. вельмі харошы, найхарошшы, йлйіредко) нахарошшы—самый красчвый, красй-вейшчй. Прывялі вельмі харошую панён-ку. Н.(Афанасьев, ІУ, 1914, 287). О МОва ты родная, мова найхарошшая! Беларус, Но. 137, 1968 г., стр. 4. Каралеўна даўна яго палюбіла, бо быў вельмі харошы. Н.(Афа-насьев, I, 1913< 212). Ты найхарошшая ў ЦЭЛЫМ сьвеце. Н.(Афанасьев, III, 1914, 106). Яму магілу як нахарошшы палац Пан Бог учыніць. Кіт. 52аі5. Увелйч. харашусенькі —совершенно краснвый. Ар. Уменьш. харашлявы. Ар. Ср. нехарашлявы. Нареч. хораша, 1. (Дсл. 966) красйво. Ар.; Шсл.; Ксл. Хораша ў вас у доме. Лужасна Куз. (Ксл.). Цела рукамі хораша абатры. Кіт. 71612. Хораша гуляе. Тм. ізіа7.
2. (что-л. делать, обрагцаться) осто-рожно. Ксл. Хораша ты з агнём ля кудзелі. Цеплякі Сян. (Ксл.). Хораша лезь ізь печы, НЯ КІНЬСЯ. Клятное Пух. (Шсл.).
харабраваць
264
хатні
• харабраваць-рўю-рўеш-рўе; повел.-рўй-рўйма, несоверш. 1. совершать храбрые подвнгн. Дсл. 966. У цэлым месьце Еруза-ліме сьвяты Зьмітра Салунскі з двума ангіламі Хрыстовымі харабруе. Дсл.
2. храбрнться. A сват ходзе, харабруе, як Індык. Купіна Віц. (Ксл. под Індык.).
•харахоня-w-w, ж. 1. кокетка, франтнха. Дсл. 955. Ужо ты, Дуня, харахоня! Дсл.
2. обш,.—выскочка. Нсл. 682. Бачылі мы такіх харахоняў. Нсл.
•харахоніцца-юся-нішся, несоверш., возвр., област.—охорашнваться, выставлять себя, хвастлнво высказывать сваю важ-ность. Нсл. 682. Перад наміняма чаго табе харахоніцца; харахонься перад тым, хто цябе ня знае. Соверш. захарахоніцца —начать охорашнваться, выставлять свой достоннства. Нсл. 191. Нешта заха-рахоніўся дужа. Нсл. Соверш. расхарахо-ніцца. Нсл. 682. Расхарахоніўся, якбыйлто добрае. Нсл.
•характар-рр, предл. й зват.-ру, м.—харак-тер(нрав, С.) Ар; Ксл. Благі ў яго харак-тар;якнап'ецца, дыкілезебіцца. Глебаўск. Сян. (Ксл.).
2. почерк.
вырабіўшыся, (нареч.) выраблены харак-тар—сложнвшнйся характер.
нястача характару—бесхара ктерность. ность.
характар часапісу—лнцо журнала.
ле'нтага характару—слабохарактер-ный.
• характарызаваць, -зўю-зўеш-зўе—ха-рактернзовать, опнсывать; нзображать.
КНІГІ ОНЛАЙН
