Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. скрываться. Ар. Ен тут дзесьхаваецца. Ар.
3. быть погребаему, хороннться. Нсл. 681. На гэтым месцу нашыя дзяды, прадзеды
хаваліся. Нсл. Соверш дахавацца—прятать до тех пор, пока не пропадет. Шсл. Хаваў, хаваў, пакуль не дахаваўся, нехта ўкраў. Ст. Соверш. захавацца—удержаться, запе-чатлеться(в памятн, уме) — сохраннться. Першыя школьныя гады добра захава-ліся ў яго ў памяці. Соверш. нахавацца —набедствоваться пряча нлн прячась, Нсл. 324. напрятаться. Дсл. Нахаваўся я ад некрутаў. Нсл. Нахавалася сядні ночы Настася ад п’янога мужыка. Дсл.
пахавацца, соверш., возвр. 1. попрятаться. Ар.; Шсл. А мы ў салому пахаваліся, і не знашлі нас. Ст. Чэрві пахаваліся ў зямлю ад сьцюжы. Нсл. 487.
2. быть погребену. Шсл.; Нсл. 487. Хай будзе адна чыстая сарочка, каб было ў чым пахавацца. Ст. I пахавацца ня будзеў чым. Нсл. Соверш. схавацца, возвр. 1. спрятаться. Ар.; Ксл.; Шсл. Ен бача, што бяда, дый схаваўся Ў кухню. Погар(Афанасьев: Нар. рус. сказкн I. 153). Схаваўся ў каноплі. Ст.
2. скрыться. Каралевіч удырыў каня й схаваўся за гару. н. (Тм. 1, 1913, 211). Да суднага дня ён схаваецца. Кіт. 11569. Сонца схавалася за хмары. Кузьміно Сян. (Ксл.).
•хау, междомет. звукоподр.—означает крнк снзоворонкя, которым выражается до-вольство кормом. Дсл. 952.
•хаўбосьце-чя, предл.-цю, ср.. собйр.—тря-пьё, старьё. Бяльсл. Шмат у цябе хаўбо-СЬЦЯ, вЫКІНЬ Я2О вон. Палуж Краснап.(Бяльсл.). •хаўбёня-ні-нг, ж.: мн. ч., род.-няў, ж.—дура, глупая. Нсл. 675. Добрага нічога ня зробе гэта хаўбеня. Нсл. Дзевак табе няма, што ты хочаш жаніцца з гэтаю хаў-беняю? Нсл.
•хаўбёнь-ня, предл. й зват.-НЮ; мн. ч„ род-няў, м.—олух, болван. Нсл. 675. Няма чаго пасылаць туды гэтага хаўбеня. Нсл.
•хаўкаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. харкать, плевать. Нсл. 675. Ты нешта з крывёй хаўкаеш. Нсл. Однкр. хаўкнуць. Нсл. 675.
2. о собаках, свнньях: хватать ртом, быстро глотая. Нсл. 675. Сабака хаўкае, што. ні кінеш яму. Нсл. Соверш. схаўкаць. Нсл. 675.
•хаўрўс-СГ, предл. й зват.-се, м. 1. СОЮЗ. Гсл.; Шсл. Ня прымайма яго ў свой хаўрус. Ст. 2. сотоварніцество. Нсл. 681. У цябе зь ім хаўрус. Нсл.
•хаўрусаваць-сўю-сўеш-сўе; повел.-сўй-суйма, несоверш. зь кім—находнться в союзе. Вельма ты ўжо хаўрусуеш ізь ім! Ст.
•хаўрўты-ная-нае—союзный.
• хаўрўсьнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м.
—союзннк. 3 хаўрусьнікам сваім усё прагуляў, што зарабіў. Ст. 3 гэтае часіны Я вам боЛЬШ Не ХаўруСЬНІК. Цялеш: Дзесяць, 29.
•хаўрўсьніца-і(ы-і;ы, ж.—союзннца. He хаўрусьніца яна табе і няма чаго гуляць ізь ёю. Ст.
хаўсьцё
267
хі'біць
•хаўсьцё-г<я, предл.-цю, ср. 1. холст пло-ХОГО качества. Порплішча ля Глыбокага; Варсл. Гэта хаўсьцё, хіба, на мяхі згодзіцца. Варсл.
2 . (собйруі—бельё, разная ткань, нсключая сукно. Бяльсл. Хаўсьця ў цябе шмат, ды хаўсьцё харошае, ценкае. Хведараўка Крас-нап.(Бяльсл.).
•хаўшЧОВІКІ-KÖT, едйнств. ч. нет.—ШТаНЫ нз домотканого холста. Бяльсл. Хаўш-човікі на каленях парваліся. Восаў Краснап. (Бяльсл.) Ср. хаўсьцё.
•хаўтўрны-ная-нйе—погребальный, Нсл. 681. похоронный. Хаўтурныя клёцкі, бліны. Нсл.
•хаўтўры, Нсл. 681-раў, едйнств. ч. нет.
—похороны. Растсл.; ПНЗ; Дсл. 953. Абедзьві бабы зайшлі на хаўтуры. Дсл.(под обе). На хаўтурах усяго было досыць. Нсл.
• хацёньне-ня, пред.і.-ню, ср.—хотенне, желанне, (Нсл. 683). На хаценьне ёсьць пацярпеньне. Пылов. (Нсл.).
• хацёць, хачў, хочаш, хочам, хачаце, хочуць—хотеть. Нсл. 683; Ар. Ня хочаце таго, што даюць, як хочаце. а болей ня дам. Нсл.
•хацёцца, хочацца, безлйч.. несоверш.. чаго, сйнфйн.—хотеться. Ар. Дужа хацелася яе пабачыць. Дзіснакіта 1мсьц.(Бяльсл.).
• хаця, нареч.—сознательно. Варсл. Ён гэта зрабіў хаця. Варсл.
•хаця, хацяб, 1. разрешйтельный союз.
Начннает дополн. предложенне, выра-жаюіцее последнее желанне, от которого нельзя отказаться.
Свацечкі, галубачкі, просім вас: пера-ляцела наша птушачка там да вас. хоць вы ёй піці, есьцікі ня дайце, хаця вы яе ў госьцікі пушчайце. Нз песнн. Ці добра ўсё прыгледзела Настуля, асабліва Зорку — хаця б сена ўпару падкідала ёй. хаця б добра выдоевала. a то, ня дай Божа, малако перагарыць. Марціновіч (Беларус, Но. 159).
2. частйца для выраженйя желанйя, надежды. Хаця ты гэтага нікому не кажы. Варсл. •ыідмы-мая-мае—жадный. Бяльсл. Хаці-мая душа твая, усяго табе мала. Хведа-раўка Краснап. (Бяльсл.). См. прагавІШЫ, гальлівы.
•хацькаль-ля, предл. й зват.-лю, м.—пачкун. Бяльсл. Хацькаль ты, паглядзі на сябе, як ты ўрабіўся Ў’весь! Хведараўка Краснап. (Бяльсл.).
•хэрўў-ўвд, предл.-ўву, зват.-ўве, м.—херу-івнм.
• хэрўўскі-гая-кае—херувнмскнй. •хэўра-ры-ры, ж.—шайка, Ксл.; Войш. группа обьеднннвшнхся для преступной деятельностн(обыкновенно о людях). Варсл. Хэўраю ластаўкі заляпілі вераб’я.
Войш. У вас залатая хэўра. Крамяні Пух. (Шсл.). I тутацькі цэлая хэўра назьбіра-лася. Доўжа Куз. (Ксл.). Папаў сабе зла-дзейскую хэўру. Ст.
•хёлька-лькі-льцы, ж.. обмст. — бульба. Бяльсл. Малая сёлета хелька ўрадзілася, пакуль на бліны наскрабеш, дык і абедаць пара. Барысавічы Хоцім. (Бяльсл.).
•хіб, хіба, предл. й зват. хібе, м.—хребет. Шсл. На хібу яшчэ сала дарма. Ст.
• хіба-бы-бе, ж.—ошнбка, оплотшость. БНсл.
•ХІба, частйца й союз. I. частйца, ПНЗ; Растсл. 1. разве. Гсл.; Шсл.; Ар.; Ксл.; Вят., Вост. (Даль). Хіба ты ня прыйдзеш к імне? Вейна Сян. (Ксл.). Хіба ты гэтай скўле ўладзіш? Ст.(Шсл. под уладзіць). Хіба ж ня сорам так жыць, гэткім нядбайлівым быць? Гарун:(ст. ’’Іванку”).
2. вітавное слово—вероЯТНО. Я НЯ прыйду, хіба, брат прыйдзе. Варсл. За тыдзень, хіба, скончым жніво.
II. союз разрейшт.—разве, Нсл. 678. ТОЛЬКО, разве что. Хіба двору ня прыйдзеш, a то дам. Нсл. Па байрам намазе (араб., малітве) фітрэ(араб., род убожніны) не даходна, хіба сэдэку(араб., род убож-ніны) даць. Кіт. 21611.
• хібара, -ры-ры, ж.—хнжнна, лачуга. У.ченьш. хібарка, (Раст.: Смоленск 148)-рк7-рцы—такая "хатка", о которой можно сказать: Ды хіба ж гэта хатка? НК: Очеркн, Но. 448.,—лачуга, хнлая нзбенка, Арл. (Даль) хнжяна. Ганутцы ўявілася старэнькая стопка з адным малёнькім аконцам і раптам палятуцелася, быц-цам яна ўсе яшчэ жывець у тэй хібарцы. Марціновіч(Беларус, Но. 159). Ну, было нёкалі блага'. ня хата — хата ў вайну згарэла, a хібарка. Тм. См. хібура.
•хібацца-аюся-аешся; повел.-айся-аймася, несоверш.. возвр.—ОШГібатЬСЯ. Нсл. 678.
Хібаешся; гэта ня твой конь, а мой свае гадоўлі. Нсл. Соверш. сьхібнўцца-нўся-нёш<я^ошнбнться(промахнуться, сде-лать какую-л. оплошность, С.). Нсл. 678. Сьхібнуўся я, ня тое сказаў. Нсл.
•хібёць-ёю-ёеш-ёе, несоверш.—гнбнуть, находнться в запустеннн. Хібеюць доўга ГПЫЯ гоні. Колас: Н. 3. XXII.
•хібіць-блю-біш-бе, несоверш. 1. ОШН-баотся. Нсл. 678. Хібіш ты ў сваіх мысьлях. Нсл.
2. давать промах. Нсл. 678.
3. сворачнвать с прямого путн, непра-внльно делать. Нсл. 678. Хібіш, сьхібіў сахою, узрэх зрабіў. Нсл.
4. соверш. й несоверш.—ВЫЯВЛЯТЬ, ВЫЯВНТЬ недостаток в чем-л. Шсл. Роўна хунт вагі, ня хібе ані. Ст.
5. тверій.—промахнуться. Варсл. Мірон г гэтым гандлю хібіў. Варсл.
6. соверш.—неуроднть. Шсл. Хібіў наш ячмень. Ст. Хібіла бульба. Ст. Жыта сягалета хібіўшы. Ст.
268
ахінуты
хГбіцца
СЬХІбІЦЬ, соверш. 1. ОШйбйТЬСЯ. Нсл. 678. Сьхібіў я, улічыўся. Нсл.
2. дать промах. Нсл. 678. Стрэлба сьхібіла. Нсл.
3. свернуть с прямого путй, неправйльно СДелать. Нсл. 678. См. ХІбІЦЬ в 3-ем знач.
•х і'біцца-блюся-бішся — хібіць в 1-ом знач. Нсл. 678. Ня так робіш, хібішся.
•хібнасьць-ш, мн. ч..род.-цяў, ж.—погреш-НОСТЬ. БНсл.
•хібпы-ная-нае—погрешный. БНсл.
•хібўра-ры, ж.—йзбушка(лачуга, С.) Ксл. — хібара. Мая хібўра зараз паваліцца. Міхалі Куз. (Ксл.). Уменьш. ХІбўрка, (Дсл. 958) — хібарка. Гэта, бачыце, жывець у нас бедная такая, што адну кароўку зь хібуркаю мае. Дсл.
•хіхоты-waj’, едйнств. ч. нет.—сдержанный смех. Майстра на жарты які, на хіхоты. Гарун: Варажба.
•хізок-зка, м.—амбарчйк, в коем поме-іцаются молодые, Шылавічы Дух.(Дсл. 958) холодная йзбенка на лето. См. хізык.
•хізь-зі, ж.. област.—страстное хотенне, желанде. Дсл. 958. Хізь іці ў мніхі, і пойдзе. Дсл.
•хізык-ыка, предл.-ыку, зват.-ыча, м.—хо-лодная йзбенка на лето; клетушка, амбарчйк, где летом спят. Тул.. Нвсл. (Даль.). См. хізок.
• хі'жа, нареч.—проворно.
• хі'жасыіь-ш, ж. (Дсл. 958)—проворство. Няма ў ім ніякае хіжасьці. Дсл. Ср. хіжы.
• хіжы-жая-жае—проворный. Нсл. 678; Дуб.; Вост. (Даль); Дсл. 958. ДзяЦЮК ХІЖЫ. Дсл. Наша хіжа рана ўсхадзілася каля кры-жа. Послов. Нсл. У Нясьвіжы людзі хіжы: салому таўкуць, бліны пякуць; сена смажаць, бліны мажуць. Послов. Тм. Чыя жонка хіжа, языком дзяжу ліжа. Нз свад. песня, Тм. Ср. cm. хі'жшы—проворнее. Нсл. 678. Ты ўчора хіжшы быў, чымся сядні. Нсл. Ласкат. хг'жанькі—проворненькйй. Нсл. 678. Хіжанькі хлапец. Нсл.
•хі'каньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц.(к хікаць)—хйхй канье.
•хікаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.—хйХйкать. Шсл. Ужо пачалі хікаць. Ст.
•хілыіасны-няя-няе, област.—худой. Таро-пец(Дсл. 958).
•хім, хіма, м.—прядь между ушей на лбу лошадн; чёлка. Бяльсл. Хлопчык едзе на каню ды дзяржыцца за хім. Хведараўка Краснап.(Бяльсл.).
•х\ма-мы-ме, ж.—хнмня,
(не)органічная хіма—(не)органйчес кая хймйя.
аналітычная хіма—аналйтйческая хй-мйя.
тарнаваная хіма—прйкладная хймйя. •Хіма, -мы-ме, ж.—Евфнмня. Нсл. 687. Уменый. Хімка.
•хіматэрапа—хдмйотерапйя.
•хімік-мса, предл.-ку, зват. хіміча, м.—Хй-мйк.
•хімікалі—хймдкалйй.
•хімны-ная-нае—хймйческдй.
хімны алавянік—хнмйческнй каран-даш.
хімны вырабат—хнмйческая продук-ЦЙЯ.
хімныя вырабы—хнмйческне нзделйя. •хімная аналГза—хнмдческйй аналйз.
хімны элемэнт—хймдческнй элемент. хімнае злучэньне—хдмйческое соедй-ненне.
хімны прамысл—хдмнческая промыш-ленность.
•xma-ны-не, ж,—хнна, хйнйн. •Хіна-ны-не, ж.—Кйтай.
•хінаць,—™. nod хінуць.
• Хінёц-ндд, предл.-нцў, зват. Хінча, м. —кйтаец.
• Хінка-нкі-нцы, ж.—кйтаянка. •хінскі-кая-кае— кйтэйскйй.
хінскі мур—кйтайская стена.
• хіпўДь-нў-нёш-нёць-нём-ніцё-нўць, несо-верш.. перех.—наКЛОНЯТЬ, Шсл.; Гсл. КЛОНЙТЬ верхнюю часть чего-л.; прйдавать чему-л. наклонное положенде. Ня хіні галавы. Нсл. 678. Соверш. пахінўць—нагнуть, (Шсл.) наклоннть, СКЛОНЙТЬ. Пахіні голь. Нсл. 678. Пахіні на бок пляшку ды лі. Ст. Многократ. хінаць-аю-аеш-äe; пове.і.-ай-айма—нак-лонять. Нсл. 678. Ня хінай столу. Нсл. Отгл. й.чя cyuf. хінаньне-ня, предл.-ню—нагйба-нде, наклоненйе. Нсл. 678. Хінаньне столу. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
