Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
адхліпаць-äe, несоверш.—отлйпать, от-ставать(чему-л. слабо держаіцемуся, С.). Нсл. 382. Скарынка ад хлеба адхліпае, адхліпнула. Нсл. Соверш. адхліпці-лні’-пнеш-пне, 1. отстать. Нсл. 382. Скарынка ад хлеба адхліпла. Нсл.
2. отпасть. Нсл. 382. Падошвы ад ботаў адхліплі. Нсл. Кіт(ад акон) адхліп. Тм. Гліна адхліпла. Тм.
захліпаць-дю-аеш-аг, несоверш. 1. покры-ваться какйм-л. лйпкйм веіцеством. Нсл. 190. Вочы захліпаюць, захліплі сызегам, возалкам. Нсл.
2. залепляться. Нсл. 190. Дзірачка захліпае, захліпла. Нсл. Однкр. захліпнуць-нг-неш-не—залвпнуть вдруг. Нсл. 190 Дзірачка захліпнула. Нсл.
•хлі'пацца-аеі{і(а, страд. к хліпаць захліпайца-аюся-аешся, несоверш.—пла-кать захлебываясь. Нсл. 190. Плача захліпаючыся. Нсл. Соверш. захліпнуцца-нуся-нешся—захлебнуться. Растсл.; ПНЗ.; Нсл. 190. Захліпнуцца вадою, гарэлкаю, сьлязьмі.
•хлІПЯСЬлГвасьць-W, ж.. собства (подле прм. хліпясьлівы)—слезлйвость, Гсл. плаксн-ВОСТЬ. МГсл.
• хліпясьлГвы-вая-вае—слншком чувст-внтельный, вдруг готовый плакать, Нсл. 679. плаксйвый, слезлнвый. Які ён хлі-пясьлівы, не даткніся да яго ні дзелам, ні словам, зараз заплача. Нсл. 679. Ср. cm. хліпясьліўшы.
•хліпнуць,—cm nod хліпаць.
• хліпўчы-чая-чае—такой, как мерца-юіднй огонь. Цела маладое, сэрца хліпу-чае, а галоўка ясьненькая(сьвечка). Рапан. 341. Ср. cm. хліпучшы. См. хліпаць в2-омзнач.
•хліпцёць(хліпёць, С.), 1. о слабом н неровном горенйй. Дсл. 959. Сьвечка хліпціць!
2. о слабом проявленнй жйзнй. Дсл. 959. Хворы ледзь хліпіць. Дсл.
•хлшы-лаў, мн. ч.—оторванные сввса-юідне белья одежды. Варсл. Хлапцы Захарку падзерлі сарочку, дык толькі хліпы хліпаюцца. Варсл. Ср. хліп.
•ХЛІСЬ, отгл. частйца; означает: быстрый удар хлыстом йлй чем-л. гнбкнм. Нсл. 679. Хлісь яго дубцом па плячу. Нсл.
•хлуд-ду, предл. й зват.-дзе, м. 1. мелкнй хворост, Ксл. сухой хворост. Дсл. 960; Нсл. 679. Хлудам заслаць зямлю пад сена, каб ня гніло здолу. Нсл.
Хлуду наваліў цэлы воз. Тм. Хлудам цеплім печ. Тм. Завалена хлудам студня. ДудзіцкЦБацьк., Но. 376-377). НачлежНІКІ запалілі хлуд. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Уменьш. хлудзёц-дца—сухой прут. Дсл. 960. Хлуд-цом яго паганяй! Дсл.
2. мусор н нанос нзмельченных органй-ческнх предметов(травы, тростннка, прутьев), образуюіцййся на озерных й речных кустнстых берегах во время разлйва, Гсл. нанос растйтельных остат-ков(плавунов) на корнй, кусты й в залйв. НК: Очеркн, 489.
3. заноза. Ксл. Сын захлудзіў нагу; дай голку выняць хлуд. Астроўна віц. (Ксл.).
4. деревянный сруб колодца. Ксл.; Шсл. У студню ўпусьцілі дубоеы хлуд. Ст.
Надабе новы хлуд у студню. Купіна Віц. (Ксл.).
5. собйр.—доіцечкй, прнготовленные для бочарного ремесла. Варсл. Палажы хлуд на траме. Варсл.
•хлудзі'на-ны-не, ж.—хворостйна. Нсл. 679. Выжані хлудзінаю гусі зь ячменю. Нсл. Уменьш. хлудзінка. Нсл. 679. Хлудзінкаю сьцебані каня. Нсл.
2. полено йз "хлуда". Вун тая хлудзіна над вадою гнілая. Купіна Віц. (Ксл.).
•хлуя, хлуі, обіц.. бранное—дурак, ворона. Нсл. 679. Хлую гэтаму(хлуі гэтай) няма чаго даваць такую работу, толькі папсуець. Нсл.
•хлулзёц, см. под хлуд 1.
•хлуз, собйр. — хлуд 1. Юрсл. К хлузу надабе закінуць таўстых дроў. Юрсл.
хлузша—хворостнна. Юрсл. Колькі якіх хлузін падпаліш, а на іх тору як уськінеш, дык і есьці наварыш, і духу будзе. Юрсл.
•хлуп-па, предл.-ne, м.—туловніце птйцы; затьілок, спйна. Растсл.
•хлус-са, предл.-су, зват.-се—врун, БНсл.; Іг.; Сц. тот, кто "хлусе”.
хлуса
276
хлюст
•хлуса-сь'г, обіц. Вар. (Даль) 1. тот, кто "хлусе" 1-4., прйчуднйк-вца. Ар.
2. врун, врунья.
•хлусіць, хлушў, хлусіш-се, 1. попусту молоть языком. Гсл. Датуль хлусілі, пакуль перакусілі. Послов. Рапан. 247. Ня хлусі ты дарма, ніхто цябе ня слухае. Заронава Куз. (Ксл.).
2. ГОВорйТЬ вздор. Кур., Вар., Вост. (Даль).
3. дурачдться. Ар.
4. шутйть, трунвть. Кур., Вар. (Даль).
5. лгать, Шсл. врать. іг.; Сц. Толькі, стрэўшыся зь няпраўдаю, ня хлусілі б яны лісьліва. Яр. Пархута. См. брахаць.
6. спешно немного есть. НК: Очеркн, 59. Троху хлусе, каб ня было нашча сэрца. НК: Очеркн, 59.
•хлўска-кч, дат., предл. хлусцы, ж.—спеш-ная, скромная еда. НК: Очеркн, 59.
•хлусьлі'вы-вая-вае—кто часто "хлусе”, СКЛОННЫЙ "хлуСІЦь”. Ар.; Вост.(Даль). Ср cm. хлусьліўшы.
• хлуСЬНЯ-HZ-HZ, ж.. действйе no знач. глагола хлусіць. Нельга ашукаваць жонак. Ляг-кая хлусьня неаднойчы цяжкім каменям на сэрца ляжа. Лявонь 32.
•хлыбаснўць, -нў-нёш-нёць-нём-ніцё —выпйть водкй. Музыка любе хлыбас-нуць. НК: Дуран 193.
•хлынканьне-«я, предл.-НЮ, действйе no глаг. хлынкаць, област.—бродяжнйчество.
3 хлынканьням хлеба не пад ’ясі. Юрсл. См. бадзяньне.
• хлынкан,ь-аю-аеш-ае, несоверш.—бро-днть без дела, бродяжнйчать. Брсл.
Хлынкаў бы а хлынкаў. абы не рабіць. Юрсл.
• хльінкацца-аеада, несоверш.. страд. к хлынкаць. Юрсл. Хлынкалася б табе, каб хто за цябе ў касе стаяў. Юрсл.
• ХЛЮП, отгл. частйца, означает: 1. быстрое паденйе в грязь. Нсл. 680. Хлюп, рукамі ў балота. Нсл.
2. быстрое занятне места. Нсл. 680. Цябе не прасілі тут сесьці, а ты, хлюп, — і сеў. Нсл.
•хлюпа-пы-пе, ж. 1. дурная мокрая погода, слякоть, (Гсл.); Нсл. 680.
2. грязь, Нсл. 680. жндкая грязь, нногда co снегом. Варсл. Чаго ты па хлюпе ходзіш? Нсл. А ён убіўся ў нейкую хлюпу ды боўтаецца. Варсл.
•хлюпак-ак<7, предл.-акў, зват. хлюпача; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-КОХ, м.—НвЗДО-рового телосложенйя человек. Нсл. 680. Хлюпака гэтага няма чаго пасылаць на такую работу. Нсл. Уменьш. хлюпачок-4KÜ, предл.~ЧКу, зват. ХЛЮПйЧКу, мн. ч.-КІ-коў-ком, мн. ч., предл.-кох—не твердый на ногах, слабенькнй телосложеннем маль-чнк. Нсл. 680. Хлюпачок гэты бадай, каб вырас. Нсл.
•хлюпанкі-нак, мн. ч.—загрязненные края верхней одежды. Нсл. 680. He разьвесіла сушыць сваіх хлюпанак. Нсл. Хлюпанкамі сваімі і мяне запэцкаў. Нсл.
•хлюпаньне-ня, предл.-НЮ, действйе no глаг. хлюпаць—хожденйе по грязн. Нсл. 680. Ня люблю хлюпаньня, валей удварэ пася-джу. Нсл.
•хлюпаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. 1. ходйть по жндкой грязн, Варсл. плескаться, йдя по воде, по грязн. Шсл.; Ар. А ён ня выбірае лепшае дарогі, але хлюпае сярод вуліцы ў каламусе. Варсл. Абыйдзі бокам, ня хлюпай па балоце. Ст. 2. падать в грязь, йлй падать мягкой частью тела. Дзецянё часта задком хлюпае. Нсл. 680. Однкр. хлюпнуць, 1. упасть(в грязь, С.). Нсл. 680. Пакаўзнуўся й хлюпнуў у балота. Нсл.
2. хлебнуть, выпйть. Нсл. 680. Ты ўжо нейдзе хлюпнуў. Нсл. Соверш. абхлюпаць, перех.—обрызгать грязью. Ст. Абхлюпала спадніцу што й не пазнаць. Ст. Прйч. абхлюпаны—обрызганный грязью. Шсл. Абхлюпаная сьвіта. Ст. Соверш. захлю-паць—забрызгать грязью. Хлюпаеш, захлюпаў, ідучы, кажух. Нсл. 680(nod хлюпаць). Прйч. захлюпаны—загрязнен-ный(нйжнйй край одежды), Растсл. заб-рызганный грязью. Соверш. ухлюпаць —(совершенно, С.) загрязннть нйжнне края одежды. Нсл. 699. Новенькую сьві-тачку ўхлюпаў. Нсл. Прйч. ухлюпаны —запачканный грязью(о нйжнйх краях одежды, С.). Нсл. 669. Ухлюпаную сьвітку павесь, каб прасохла. Нсл.
•хлюпацца-аюся-аешся, несоверш.. возвр. —небрежно йдтй по грязн, марая нйжнйс края одежды. Нсл. 680. Сорам табе, што ты хлюпаешся, захлюпаўся так. Нсл. Однкр. хлюпнуцца—упасть, свалйться во что-л. жйдкое, вязкое, йлй упасть мягкой частью тела. Маленькі хлюпнуўся, хо-дзячы. Нсл. 680. Соверш. абхлюпацца —обрызгаться грязью. Шсл. Соверш. зах-люпацца. Нсл. 680—забрызгаться грязью. См. хлюпацца. Соверш. ухлюпацца, 1. (совершенно, С.) загрязндть сндзу свою одежду. Нсл. 669. Ідзі, ды падыймай адзежу, каб ня ўхлюпацца.
2. (перен.)—опьянеть. Нсл. 669. Ты як толькі пойдзеш туды, заўсёды ўхлюпаешся. Нсл. • хлюпачок,—<•.«. под хлюпак.
•хлюпяндзёй-ся, м.—небрежно ходяіцнй, загрязннваюіцййся. Нсл. 680. У хлюпян-дзея гэтага рук няма крысы закасаць. Нсл.
•хлюпяндзёйка-йк/-йчь/’— ”хлю-пяндзей". Нсл. 680. Рукі б адсохлі хлю-пяндзейцы гэтай, калі б паднялася троху. Нсл.
•хлюпнуць,—cm. nod хлюпаць. •хлюпнуцца,—см. под хлюпацца.
•ХЛЮПЧЭЦЬ-ЧЫЦЬ, несоверш.—ЛЙТЬСЯ(о дожде). Нсл. 680. Дождж хлюпчыць. Нсл. •ХЛЮСТ-СТйа, предл.-сту, зват. хлюсьце, м. 1. прохвост, Гсл. лгун й подлйза, Шсл.
обманіцйк, проходнмец. Варсл. Зь яго толькі добры хлюст, а болш нічога. Ст.
хмара 277
хмызьнік
Ну й хлюст жа з гэтага баўтрука! Варсл. 2. в карточной нгре: (четыре, Нсл.) карты одной мастн у нгрока. Гсл.; Нсл. 680.
Чатыры дзясяткі старшыя за хлюст. Нсл.
•хмара-ры-ры, ж.—туча. ПНЗ; Растсл.; Ар.; Ксл.; Шсл.; Гсл.; Дсл. 962; Нсл. 680. Хмара захбдзе ад лесу чорная. Дсл. Насунула хмара. Ст. Найшла хмара-. відаць будзе дождж. Жабяньцяі Куз. (Ксл.). Месяц, як у хмары будзе. Кіт. 122614. Уменьш. хмарка-ркі-рцы—тучка. Ар.; Нсл. 680. Сонца ў хмарку схавалася. Нсл.
хмарына, -ны-не —надвннувшаяся (большая, С.) туча, Нсл. 680. одна туча. Хмарына насунула. Нсл.
хмарынка-нкг-нг/ы, уменьшўк хмарына) —тучка(одна, С.). Нсл. 680.
•хмарна, нареч.(к хмарны) 1. пасмурно. Нсл. 680; БНсл.; Растсл.; Гсл. БылО Хмарна, але дажджу ня было. ЗСД. 98. Вонках хмарна. Нсл.
2. (перен.)—мрачно(пасмурно, угрюмо, С.). Нсл. 680; Пархв. Нешта ён глядзіць хмарна. Нсл.
3. облачно. БНсл.
•хмарнасьць-гД, ж. 1. мрачность. Нікне хмарнаеьць на відзе панурым, і вясёлкай я зьвязан з жыцьцём. Жылка, 50.
2. облачность. БНсл.
•хмарны-на.ч-нае, 1. покрытый тучамй, Ар.; Грннькова ІУ. пасмурный. Нсл. 681. Хмарны дзень. Шарыпіна Беш. (Ксл.). Над~ вор'е хмарнае. Мест. Белагубцова Ржэўск. п.(Грннькова ІУ). Хмарнае надвор’е. Нсл. Хмарнае неба. Тм.
2. мрачный, угрюмый, пасмурный, (ле-рен.). Докшыцы; Пархв.; Нсл. 681. пасмурный, мрачный. Дсл. 962. Сядні гаспадар нейкі хмарны. Докшыцы. Хмарны від. Нсл. A жана сядзіць, як хмарны дзень. Дсл. У яго быў хмарны работнік. Дзьве Душы, 16.
3. облачный.
•хмар-ына-ка-ынка,— см. под хмара.
•хмарыць-ру-рыш-ра, несоверш-Хму-рнть, моріцнть(лоб, С.). Нсл. 680. Пан хмарыць, нахмарыў лоб, відаць злы. Нсл. Соверш. нахмарыць—нахмурнть, памор-ІЦЙТЬ. Нсл. 680.
прыхмарыла, (Дсл. 72), безлйч., соверш. —нашлн тучн, заволокло, Нсл. 515. о появленнн тучь. Дсл. 725. Прыхмарыла, прыпарыла, дождж будзе. Нсл. К паўдню а к вечару прыхмарыла. Дсл.
•хмарыцца-уся-рышся, несоверш. 1. стано-вйться пасмурным, Растсл. хмурнться. Нсл. 680. Неба хлшрыцца. Нсл. Соверш. захма-рыцца, Нсл. 680. покрыться тучамн. Шсл. Неба захмарылася. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
