Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•хвост-mä, у хвасьце; мн. ч„ дат.-том, мн. ч., предл.-ОХ, м. 1. ХВОСТ. Ар.
хвоська
282
нахваліцца
хвастом накрыцца—после совершен-ного неправйльного поступка выглядеть как-будто нйчего предосуднтельного не случйлось. Ар.; Віцебшч. Я яго адукаваў, a ён мяне кінуў і хвастом накрыўся. нк. Бачыць — чорт хвастом накрыўся і падаўся у балота. Дуб.(Калосьсе, Но. 3/ 20, стр. 150). Прышый кабыле хвост, каліў яе свой ёсьць—о чем-л. совершенно ненужным. Ар. Ласкат. хвоська-кг—коротенькнй хвост(у зайца, овцы, козы). НК: Под. пос., Но. 34. Ня круці ты хвоськай, хвоськай карацёнькай. НК: стр. 41. Уменьш. хвасток-тка, предл.-ткў, зват. ХвОСЗПКу; мн. ч., дат-тком, мн. ч.. предл.-ткох,—хвостйк. Ар. Пайшоў каток пад масток — злавіў рыбку за хвасток.
•хвоська, хвасток,— см. под хвост.
•хва, хвы, ж.—дрянь, мелочь. Нсл. 676. Вы ўсі хва супроці мяне. Нсл. Набралася хвы тут шмат. Нсл.
•хвабрыка-ык/'-ыцйы, ж.—фабрлка. Се-вер.(Косіч 87); Нсл. 676. У хвабрыку дзяцюка ўзялі. Нсл. Палікарп служа на хвабрыццы. Ст. У Клімавічах будуюць новую хваб-рыку. Самацевічы Касьцюк. (Бяльсл.).
•хвабрыкант-н/й<7, предл.-нту, зват.-НЦе, м.—фабрйкант.
•хвабрычак-чка, м.. област.—(маленькая, С.) фабрйка. Дсл. 956. На прыкрасі стаіць хвабрычак новы. Дсл.
• хвабрычны, -ная-нае —фабрйчный. Жыцьцё камечыцца памеж тога камень-ня, хвабрычным дымам дыміцца што-дня. Крушына: Творы, 40.
•хваёвы-вая-вае—сосновый. Шсл. Had ім лёгка калыхаліся хваёвыя лапкі. Адамчык: Арж. колас.
•хвазміўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, однкр. —хватйть(ударйть). Шсл. Хвазануў яго па галаве. Ст.
•хвала-лы, ж 1. хвала. Шсл.; БГсл. Адзін зьеж вала — усё роўна адна хвала. Посмв. Загай Пух. (Шсл.). Катораму Богу хвалў чыніш? Кіт. 4а4. Хеалу аддаваць будзеце. Тм. 15, Ю.
2. слава. Нсл. 676. Ад Бога міласьць, а ад людзёў хвалу мае. Нсл. Каб аб табе хвала, па ўсім сьвеце чула. Нсл.
•хвалда, област. хванда. Шсл., ж.—фалда. Нсл. 676; Шсл. Сьвітка з хвалдамі. Нсл. Даўней сьвіты насілі з хвандамі, а цяпер гэтак ня шыюць. Ст.
•ХВалёндЫШ-ШЯ, предл. й зват.-шу, м.—са-мохвал. Нсл. 676. Хвалендыша такога рэдка знайсьці. Нсл. См. хвалько.
•хваліварак-рку, .«.—фольварк, неболь-шое йменне. Ар.; Шсл. Каля нас дык усі панскія хваліваркі пааддавалі на сёлы, толькі большыя двары пакінулі на радаспы. Ст. Да сёлетняга году хвалі-варак дзяржаў пасэсар. Ст. (Шсл. под пасэсар). См. дварэц.
• хваля-лі-лі; мн. ч.. род.-ляў, ж. 1. вал, волна, зыбь,( С.) Гсл. волна. МГсл.; Ар.; БНсл.
2. ветер с дождем. Гсл.
3. дама в йгральных картах. (С.) Гсл.
•хваяіслы-тая-тае—волннстый, волно-образный. БНсл. Разьліваецца ўваччу хвалістае. зсд 245.
•ХвалІЦЬ-ДЮ-лгш-ле, несоверш.. перех. 1. хвалнть. Ар.; Нсл.; БГсл. Хоць за плот валіць, але сваё хваліць. Послов. Навасёлкі Пух. (Шсл.). Сябе не хвалі і людзёў ня гань. Капейна Сьміл. (Шсл.). Соверш. пахвалІЦЬ —похвалйть.
2. славвть, прославлять, Нсл. 676. возда-вать поклоненйе. Дсл. 956. Жывіце ды Бога хваліце. Нсл. Пана Бога стварыцеля неперастаньне хвалі. Кіт. 7а6. Кажнага дня Пана Бога павінен хваліць. Кіт. 8а2.
выхваляць-яю-ягш-яе; повел.-яй-яйма, несоверш. 1. превозносйть похваламй, Нсл. юо. восхвалять, (Гсл.) расхвалять. За што ты так яго выхваляеш, выхваліў? Нсл. Пан Бог ня любіць, хто ест пышны і сам сябе выхваляе. кіт. іЗаі.
2. славйть, прославлять. Жывем, Бога выхваляючы. Нсл. 100. Пана Бога непе-растанызе выхваляй. Кіт. 23612.
выхваліць, соверш. к ЗЫХвалЯЦЬ вобойхзнач. Прйлаг. йз прйч. выхвалёны, 1. восхвален-ный. Нсл. 100. Гэтаж выхвалёны твой так зрабіў табе. Нсл.
2. прославленный. Няхай будзе выхва-лёны на векі. Нсл. 100. Отгл. ймя суіц.
выхваленьне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, 1. восхваленйе. Нсл. 100. Нявольнікаў карміў сваімі стравамі, не жадоючы ад іх платы ані выхваленьня. Кіт. 12аб.
2. прославленве. Выхваленьне Бога. Нсл. ухваліць, соверш., перех.— восхвалнть. Нсл.
669. Дужа ты ўхваляеш, ухваліў гэтага каня, ды перахваліў. Нсл. Прйч. ухвалены —превознесенный похваламй. Нсл. 669. Вось што нарабіў твой ухвалены сын. Нсл. Адна была ўхвалёна, а другая зганёна.
• хвалГцца-люся-лішся, несоверш., возвр., кім-чым—хвалнться, (БНсл.) хвастаться. Ар. Няма тут чым хваліцца. Ст. He хваліся — Богу маліся. Послов. Завада ест, хто даўшы сэдэку(убожніну, араб.), хваліцца. Кіт. 966. Соеерш. нахваліць, перех. —похвалнть. Соверш. пахвалГцца—похва-ЛЙТЬСЯ. Ар.
выхваляць-яю-яеш-яе; повел.-яй-яйма, несоверш. 1. превозносйть похваламй, Нсл. іоо. восхвалять, (Гсл.) расхвалять. За што ты так яго выхваляеш, выхваліў? Нсл. Пан Бог ня любіць, хто ест пышны і сам сябе выхваляе. Кіт. ІЗаІ.
2. славнть, прославлять. Соверш. нахва-ліцца—вдоволь похвалнться. Ты хваліш-ся сваімі дзецьмі, але яны яшчз малыя; тады нахвалішся, як яны падрастуць ды будуць добрымі людзьмі. Нсл. 676. Соверш.
выхваляцца
283
хваравітасьць
пахвалГцца—похвалнться. Ар.
выхваляцца, несоверш. 1. хвастать. Дсл. 107. Досыць табе выхваляцца, знаем мы твае дастаткі. Смол. у. (Дсл.)
2. угрожать міценнем. Нсл. 100. Выхва-ляецца, выхваліўся пабіць мяне. Нсл.
ВЫХВалІЦЦа. Нсл. 100; Дсл. 107. соверш. к выхваляцца в обойх знач. Ці ня выхваліцца хто проці яго харашыні. Дсл.
ХВалІЦЬ, в знач. междометйя—а слава! Нсл. 676. Пад 'еў, хваліць Табе Божа! Нсл. Маю, хваліць Табе Божа, усялякага дабра. Нсл. Хваліць Табе Божа, што ў Войніне прыгожы. Дсл. 956. Соверш. нахвалі'цца —вдоволь похвалнть,-ться.
•хвальбона-ны-не, ж.—оборка. Ксл.; Гсл. Да спадніцы прышыта хвальбона. Замош-ша Сян. (Ксл.).
•хвальба-бы, ж.—похвальба. БНсл.; Варсл.; Бяльсл.
•хвалько-кя; мн.ч.-КІ-КОў-КОМ, мн. ч., предл-кох, м.—хвастун, бахвал. Ар.; Нсл. 676; Ксл. Ен вялікі хвалько. Чашнікі (Ксл.). Другога такога хвалька, як ты, ня відаць. Нсл. Хвалько нахваліцца. Послов. Тм.
•хвальш-шу, предл. й зват.-шу, м.—фальш, обман. Нсл. 676.
•хвальшавйць-шўю-й/ўеій-ійўе, неіоверш.. перех.—фальснфнцнровать. См. хвальчу-ваць. Соверш. схвальшаваць.
•хвальшнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —фальснфнкатор. I вы бы тых хвальш-нікаў каралі па свойму праву сьветачна. Станг; Полацкія памяткі, 145.
• хвальшывы-бая-вае, 1. фальшнвый (поддельный, С.). Ар.; Ксл. Гэта хвальшы-ВЫЯ грОШЫ. Бікложа Беш. (Ксл.). См. хвальчы-вы.
2. с(скрытымн, С.) недостаткамн. Ксл. Хвальшывага каня купіў. Купіна Віц. (Ксл.). Дорага ты заплаціў за каня, але ж ён Хвалыйывы! Астроўна Віц. (Ксл.).
•хвальчарыца-г^ы-чы, ж.—фельдшернца. Схапілі Лену, хвальчарыцу. Гамолка.
•хвальч, (Варсл.)-чу, предл.-чу, м.. област. 1. дело дурное. Дсл. 950.
2. (ж.)—порок. Шсл. Конь бяз хвальчы, купляць можна сьмела. Ст.
• хвальчуваць-чўю-чуегй-чўе, несоверш., област.—поступать несправедлнво. Дсл. 950.
•хвальчывы-вдя-вйе—фальшнвый, (Шсл.) поддельный, (Варсл.) ненастояіцнй. Нехта на месьце ўсунуў імне хвальчывагарубля. Ст.
•хванабэр-эра, предл. й зват.-эру; мн. ч„ род-эраў, м.—фанфарон. Нсл. 676. He чапайся з хванабэрам гэтым. Нсл. Уменьш. хвана-бэрык—спеснвец. Нсл. 676. Наш пановіч хванабэрык, нікому з нас ня кланяецца. Нсл.
•хванабэра-ры—ры, ж.—спесь, чванство, Нсл. 676. фанаберня. Ар. Зьбілі яму троху хванабэру дурную. Нсл.
• хванабэрка-ркг-рды, ж. к хванабэр. Старасьціна дачка хванабэрка, з намі беднымі не карагодзіцца. Нсл. 676.
•хванабэрлівы-вая-вае—чванлнвый. Нсл. 676. См. хванаберны, хванабэрысты.
•хванабэрны, -ная-нае—хванабэрысты. Нсл. 676.
•хванабэрык, с.ч под хванабэр.
•хванабэрысты, -тая-тае—чванлнвый. Нс 6761 Ар. Пабыў у панскім дварэ і хванабэрысты стаў. Нсл.
• хванабэрыцца, -руся-рышся, несоверш. —высказывать спесь свою, чваннться. Нсл. 676; Ар. He хванабэрся, панічыку, вазьмі ў рукі цапок, вучыся малаціць. Нсл. Соверш. захванабэрыцца—начать чва-ннться. Нсл. 676. Захванабэрыўся, пашоў з току! Нсл. Соверш. пахванабэрыцца—быть чванлйвым некоторое время. А! Яму цяпер дыкжэ й пахванабэрыцца. Нсл. •хванда,—см. под хвалда.
•хвандэлы, област.—фалды. Дсл. 957. На хвандэлах. Зьверавічы Красьн. (Дсл.).
•хвароба-бы-бе, ж. 1. болезнь. Ар.; Косы Віц. (Ксл); Растсл.; Шсл.; Гсл.; Нсл. 677; Арл.; Мцэнскі (Будде: Т.-Орел, слов.); Дсл. 957. Па людзёх ходзе ўсялякая хвароба. Ст. Хвароба табе на пуп. Нсл. Увелйч. хваробішча-ча—снльная болезнь. Нсл. 676. Хваро-бішча нейкае напала на цябе. Нсл.
2. в знач. отрйцанйя—НЙЧТО(ННЧ6ГО, Дсл. 957.), скорее болезнь, нежелн что-л. Нсл. 677. Хваробу возьмеш. Дсл. Хвароба якая ў нас ёсьць. Нсл. Хваробу зьясі, возьмеш, калі няма чаго есьці. Тм. Вось табейна!ібяры хваробу. Нсл. Падбабіўся, ды хваробу ўзяў. Нсл. 438(по0 падбабевацца). Учора хадзілі ў рыбу, ды так і прышлі'. ні хваробы не злавілі. Дсл.
3. ннчего хорошего, плохое. Хваробу сабеўзяў, а ня малца, гэтаганеслуха. Нсл. 677.
4. ругательное слово. Ар.; Пск.(Неропольс-кнй). Хвароба ты! Ар.
на хваробу—не зачем. На хваробу табе гэты лубок. Нсл. 677.
паганая хвароба—венернческая бо-Лезнь. Раст.: Смоленск. 150.
•хваробішча,—<л. под хвароба.
•хваросьце-грг, собйр., област.—хворост, сучья. Ксл. Буслы носяць хваросьце ў гняздо. Навікі Беш. (Ксл.).
•хваратня-ні-нг, ж. 1. легкая болезнь. Нсл. 677. Хваратня на яго напала. Нсл.
2. малость, ннчтожность. Нсл. 677. Mae, хіба, хваратню якую. Нсл.
3. прй отказе—ннчто. Нсл. 677. Хваратню ў яго возьмеш.
•хваравёкі-кая-кае—болезненный. Ст. См. хваравіты.
• хваравік-гкй, предл.-іку, зват.-іча; мн. ч„ дат.-КОМ, мн. ч., предл-КОХ, м.—болезнен-ный человек. Ск.
• хваравітасьць-ір, ж.—болезненность. МГсл.; Гсл.; Ар.
хваравіты
284 хвасьлГвы
•хваравіпі-тая-тае—болезненный. Ар.; Астроўна Віц. (Ксл.); Шсл.; Гсл.; Нсл. 677. Нейкая хваравітая іх дзеўка. Ст. Хваравітую купіў кабылу. Нсл. Было нешта хвараві-тае, ліхаманкавае ў гэтай хадзьбе. ЗСД. 79. Гучэлі, як хваравіты ёкат ахопленага перадсьмяротнай агоніяй зьвера. ЗСД.221. •хварэц-рц<7, предл.-рцў, зват. хворча; мн. ч. хеарцы-оў-ом, мн. ч.. предл.-ох, м.—пацн-ент. Смл. У нашым дварцы — усі хварцы. Дсл. 957.
• хварзрь-эю-эеш-эе; повел-эй-эйма, несо-верш. на што u.ju без дополненйя—болеть, Шсл.; Ксл.; Нсл. 677; Растсл.; ПНЗ. болеть, хворать. Гсл.; Ар. Ня бійце мяне, многа хварэў. Кіт. 53614. Ён зваліўся й хварэе. Вейна Сян. (Ксл.). Hi хварэўшы, ні балеўшы памер. Нсл. Хварэй ты! Нсл. Ен на пана хварэе. Пос.юв. Рапан. 119. Дзеці хварэюць на застуджаньне. Ст. Несклоняемая частйца хварэць—проклятне, пожеланйе болез-нй. Ар. Хварэць твой бок! Ар. Хварэла б яго галава, нашто ж ён такі ліхадзей. Ар. Соверш. захварэць—заболеть. мгсл.; Ар.; Нсл. 677; Дсл. 258. Калі б імне не захварэць. Дсл. Ня так даўна захварэў на гаручку. Нсл. Усякі чалавек захварэе. Крамушоўка Н.(Демнд-Веров. 93). Соверш. пахварЭЦЬ —заболеть всем, многйм. Ар. Усякі чалавек захварэе. Крамушоўка(Демвд: Веров 93). Соверш. пахварэць—заболеть всем, многйм. Ар. Ледзь ня ўсі пахварэлі! Ар. Соверш. прыхварэць—прнболеть, прйх-ворнуть. Прыхварэў тыдні тры. Нсл. 515. выхвараць-аю-аеш-ае; поее.і.-ай-айма, соеерш. (Нсл. 100)—выболеть, пропасть, Унйчтожйться под действйем болй, страданвя. Каб ты гэта выбалела, выхварала. Ар.
КНІГІ ОНЛАЙН
