Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
расхварэцца, -рэюся-рэешся, соверш.
—разболеться. Ар.
•хварбоза-ткі-тцы, ж.—бахрома. Дсл. 956. Запан із хварботамі. Дсл.
•хварботы-тай, едйнств. ч. нет. 1. цветные сапожкн. Гсл.
2. кружева(на белье, платье, Юрсл.). Гсл. У хварботах без работы. Уменьш. хварбот-КІ. Юрсл.
•хварбоцьце-ця, предл.-цю, ср.—обнвшйй-ся подол й вйсяідйй на подобне бахромы. Дсл. 956. Сорам і не глядзеўбы; хоць бы ты сваё хварбоцьце адцяла. Дсл.
•хварба-бы-бе; мн.ч., род.-баў, ж.—краска. Нсл. 676; Гсл.; Ар.; Войш.; Копцевічы Чаш. (Ксл.); Шсл. Купі хварбы хварбаваць яечкі. Нсл. Купіла сіняе хварбы на спадніцу. Ст.
•хвар^аваць-бўю-бўеш-бўе; повел.-бўй-бўйма, несоверш.. nepex.—красйть, окра-шйвать(водной краской, С.). Гсл.; Ар.; Войш.; Шсл. Прйч. хварбаваны—крашен-ный, окрашенный(водной краской, С.). Ар.; Ксл. Хварбаваныя ніткі віселі на СОНейку. Дзямідовічы Чаш. (Ксл.). Соеерій. пахварбаваць—по красйть(водной крас-КОЙ). Ар.
•хвартўх-гхя. предл.-усё, зват.-ўша; мн. ч.. дат.*ХОМ, мн. ч.. предл.~ХОХ, м., област.
—передннк. Шсл.; Ксл. Дзяўчына бегае ў хвартусе. Пірамонт Лёз. (Ксл.). Набрала сабе на хвартух. Ст. с.ч. запон.
•хварўчы-чая-чае—хвораюіцйй. He хва-ручы, а хадзячы памер. Нсл. 677. Хваручага чалавека выслалі на прыгон. Тм.
•хваставое-вого, в знач. суіц.—денежный подарок пастуху от купца прв продаже домашнего жйвотного. Варсл. Матэўка адзяржаў ад купца рубля хваставога. Варсл.
• хвастаць, хвашчў, хвошчаш-ча( хвас-таю-аеш-ае), несоверш., nepex. 1. пардть в бане венйком. Ар.; Нсл. 677. Хвастай дзеці. Нсл. Ты ўжо шмат яго хвошчаш. Тм.
2. хлестать, Шсл. сечь розгамн. Нсл. 677. Хвастай яго часта, дык і паправіцца. Нсл.(на чым\ ударять прн двйженйй(о ветвях, стеблях н т. п.). Чуў, як па відзе ягоным, аж да чырвані ў ваччу, хвастала хваёвае гальлё. Адамчык: Арж. колас. Маю бярэзінку гадамі хвасталі вецер, наваль-ніца. М. Хведаровіч. Там, дзе вецер сьвішча, хвошча, я аселішча знашоў. Жылка, 51. Соверш. абхвастаць, перех. —наказать. Соверш. выхвастаць, выхваійчу-чаш-ча, перех.—высечь, отхлестать, ОТКОЛОТЙТЬ. (Шсл.). Выхвастаў яму морду. Ст. Отгл. ймя cyt^. хвастаньне-ня, предл.-ню, а) паренде в бане(веннком, С.). Нсл. 677. Хвастанызе сьпіны. Нсл.
б) сеченйе розгамй йлй гнбкнм чем. Нсл. 677. Просьле твайго хвастаньня папра-віўся хлапец. Нсл. Катаўскае твае хвастаньне. Нсл. Соверш. расхвастацца —разбнться. Шсл.; Ар. Расхвасталася. Выхвастаў яму морду. Ст.
3. бйть. Шсл. / давай хвастаць яго калом. Ст.
4. разбнвать что. Шсл. Уп 'ецца ды хвошча судзьдзе. Ст. Соверш. расхвастаць—раз-бйть. Шсл.; Ар. Ужо ўсьпеў расхвастаць новую глядзелку. Ст. Расхвастаў галаву. Ст.
пахвастаць, соверш.. nepex. 1. попарнть в бане венвком. Ар.; Нсл. Хвастай, пахвас-тай дзяцё. Нсл.
2. побйть. Шсл. Ня кінься, бо галаву пахвошчаш. Крамяні Пух. (Шсл.).
•хвастацца, хвашчўся, хвошчашся, несо-верш.. возвр.—парнться в бане венвком. Нсл. 677; Ар.; Ксл. Яна дужа любе хвастацца ў лазьні. Бешанковічы (Ксл.). Соверш. расхвас-тацца—разбнться. Шсл.; Ар. Расхваста-лася талерка. Ст.
• хвастач-ча, предл.-чў, м.—полотенце с бахромой. Варсл. Ня дурэй, бо маці хеастачом высьцебае. Варсл.
•хвасьлівасьць-гд, ж.—хвастлйвость. •хвасьлі'вы-вая-вае—хвастлнвый. Нсл. 676. Ср. cm. хвасьліушы. Нсл. 750. Ты кажаш, што я хвасьліў. а ты сам хвасьліўшы за мяне ў вусім. Нсл.
хвасьціць 285
хўкаць
• хвасьці'ць, хвашчў, хвошчыш-ча, несо-верш.. перех.—хлестать. Нсл. 750. Паглядзі, як хвосьцяць вашага брата за крадзежу. Прахвасьцілі, аж небарак ледзь зь месца споўз. Нсл. См. хвастаць 2. Соверш. пра-хвасьці'ць. См. под хвасьціць.
• хвасьць-ц/, ж.—хвастовство. Нсл. 677; Дсл. 957. Ня зробіш так, як трэба, а толькі хвасьць тая. Нсл. Хвасьцьхлеба ня дасьць. Дсл.
• хвашчанка-нкг-н^ы, ж.—пучок хвогца для мытья посуды. БНсл.
• хвашчыць, област.—хвастаться, гор-ДЙТЬСЯ чем-л. Батурліна Юхн.(Дсл. 957).
•хвэйчар — хвэльчар. Шсл. Хвэйчар day ЗвЛЬЛЯ. Клятное Пух. (Шсл.).
•хвэльчар-ара, предл. й зват.-apy; мн. ч-араў, м.—фельдшер. Шсл. Да хвэльчара павезьлі дзяцё лячыць. Ст.
• хвэст-cmy, предл.-сьце, м.—большой празднвк у Велйколйтвйнов-католйков. У каталікоў сядні вялікі знаць хвэст: усі да касьцёла паехалі. Нсл. 678.
• Хвядос, -оса, предл.-осу, зват.-осе, .м. —Феодоснй. Нсл. 677. Падняўся Хвядос да самых нябёс.(дым). Нсл.
• хвярўб’е-б’я, предл.-б ’ю, ср.—старое платье. Юрсл. Зьбяры троху ды прасушы хвяруб’е: папрэе й патлее. Юрсл. Ср. хвіраб’е.
• хві'га, хвігі, хвізе, мн. ч.-гаў, ж.—кукнш. Гуліна Сян. (Ксл.); Нсл. Хвігаю падцер нос. Послов. (грубо, оскорблтельно, С.)—отка-зал в просьбе. Нсл. См. дуля 3.
•хвігуравацца(фігуравацца, мгсл.)-рў-юся-руешся, несоверш.—жеманнйчать (жеманйться, С.). мгсл.
• хвілязоп-сша, предл.-ony, зват.-опе—фй-лософ. Нсл. 677.
•хвілязопа-лы-ле—фйлософня. Нсл. 677.
• хвілязопка-лкч-лцы—женіднна фйло-соф.
• хвіраб’е, (Дсл.), хвірыб’е, (Нсл.), собйр. —старое платье, (Нсл.) отрепкн, лоскутье, Дсл. тряпье,- Нсл. 677. Зьбяры тое хвіраб’е ў кучу. Дсл. I хвірыб’е сваё забрала. Нсл.
• ХВІрўля-.Д-.Д, ж., звукоподр., област.—буря; завыванйе ветра в трубе. Дсл. 957.
•хвірыб’е,—под хвіраб’е.
•хвіцэр-ра, предл. й Зват.-ру; мн. ч.-ры-раў, м.—офнцер. Нсл. 677. Хвіцэру пажалься на маскаля. Нсл. См. ахвіцэр.
• хвіцэрскі-кая-гае—офнцерскйй. Нсл. 677. Хвіцэрскі мундур. Нсл. См. ахвіцэрскі.
• хвўстка-ткі-тцы, ж..област. — хустка. У Куліны новая Хвустка. Машавая Бялын-кав.Бяльсл.).
• хўга, предл. хузе, ж. 1. (лп з.)—фуга.
2. пас(шйрокая тесьма йлй ремень в машйне, С.) Ксл. Трэба выбраць хугу на машыну. Вяляшковічы Лёз. (Ксл.).
•хух, хуху, предл. хусе, зеат. хуша, м. — дуновенне(йзо рта для согреванйя, С.). Гсл., дыханне нзо рта. Нсл. 685. Hi хуху, ні духу. Послов. Нсл. Хухам пагрэй ручкі. Тм.
•худоба-бьг-бе, ж.—домашнее нмуіцест-во, БНсл.; Гсл.; Нсл. 684, ймуіцество вообіце, веіцй, скарб, хозяйство, скот, одежда й пр. Вягі, Вост. (Даль). Вой хадзі. сынку, з карчмы да дому, забіраюць ляндары ўсю тваю худобу. Я сам тое бачу, што худобу трачу. Нсл.
•худобіна-ны-не, ж.—небольшой дома-шннй скарб. Нсл. 684. Якую худобіну маў і тую пан за падачкі забраў. Нсл. Уменьш. худобінка-нкі-нцы—плохое, бедное(до-машнее) ймуіцество. Нсл. 684. Ніякае худобінкі няма ў дварэ. Нсл.
•худобы-бая-бае—бедный. Нсл. 684. Садзі ўсю сваю радзіну і багатую і худобую. йз свад. песнн, Нсл.
•худаба, ж.—бедность. Ксл.; Гсл.; Нсл. 684. У іх нічога не дастанеш — худаба. Слабодка Куз. (Ксл.). Блага жыць у худабе. Нсл. См. беднасьць.
•ху цак-ака; предл.-акў, зват.-ача; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-КОХ, м.—бедняк. Гсл.; Нсл. 684; Вост. (Даль); БНсл. Худаку няма чаго братацца з багатымі. Нсл. Багатыр дзівіцца, чым худак жывіцца. См. бедны. Уменый. худачок. Шсл. Як памрэ багаты, дык па сямёра з хаты, а як памрэ худачок — дык толькі non а дзячок. Послое. Капейна Сьміл. (Шсл.).
• худамэнт-нта, предл.-нце, м.—фунда-мент. Бяльсл. Хату паставілі на хунда-мэнт. Машаная Бялынкав.(Бяльсл.). Ср. Кас-танін.
•хўдасьць-ф, ж.—скупость(в продоволь-СТВйй, Нсл.). БНсл.; Нсл. 684.
• хуряць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.—Худеть. Нсл. 684; Ксл.; Ар.; БНсл. Худае твой КОНЬ. Купіна Віц. (Ксл.). Соверш.
пахудаць—похудеть. Нсл. 684; Ар. Пахудаў ад тугі. Нсл. Соверш. схудаць—спасть с тела, с лйца. Нсл. 626; Ар.
• худы, -дая-дое—поджарый; тоіцйй. (БНсл.); Ар. Худы, як рак. Ст. Худы, як цмык. Ст. Конь стаў худы. Ст. Ср. cm. худшы. Прев. cm. найхудшы. Демвд: Веров., 1896, III, 144. Уменьш.. ласкат. ХУДЗСНЬКІ.
•худзі'зна, ж.—очень худое жввотное. Шсл. Вось карова худзізна, аж страшна на яе пазіраць! Ст.
•худзіня-ні-ні, ж.—худоіцавость. Ар.
•хук-кв, предл. хуку, зеат. хуча, м.—фук, фука в шашечной нгре. Нсл. 684.
•хўкаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. 1. дышать на какой-л. член тела, чтобы согреть, Ар.; Шсл. дуть, согревать дыханнем. Ксл.; Дсл. 969. Хукай у рукі, дык адыйдуць. Ст. Ня хукай больш, до! Валькі Сур. (Ксл.). Хукай на ручкі. Дсл.
2. покрывать что парамй дыхання. Ар.; Шсл. Ня хукай на глядзелку, бо нічога ня відаць.
3. вннмательно,(чересчур, С.) нежно ухажнвать за ребенком йлй за больным. Шсл. Ня ведае маці, як хукаць на малога. Ст.
хўканьне
286
хўста
хўканьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к хукаць 1, 2, 3. Ар., нарочнтое йспусканне теплого дыхандя. Нсл. 684. Хуканьням пагрэў рукі. Нсл.
хўкнуць-ну-неш-не, однкр.(к хукаць 1,2) —дохнуть(сделать выдох, выпустнть йзо рта струю ВОЗДуха, С.). Нсл. 684; Вост. (Даль); Дсл. 969.
хўкнуць-ну-неш-не, однкр.(к хукаць 1,2) —дохнуть(сделать выдох, выпустнть нзо рта струю воздуха, С.). Нсл. 684; Вост. (Даль); Дсл. 969. Хукні імне ў рот, чым ты пахнеш? Нсл. Соверш. схўкнуць—сдуть (доханнем). Пск. Пушк.(Черн. 334). Схукні (попел з правае рукі). Пск. Пушк.(Черн. 334).
адхўкаць, перех., соверш.(к хукаць 1) 1. отогреть теплым дыханйем. Гсл.; Шсл.; Нсл. Ледзь адхукаў рукі — так зьмерзьлі. Ст. 2. с трудом вылечйть. Шсл.
адхўканы, прйч. к адхукаць 1,2. Адхука-ныя ручанькі. Нсл. Соверш. адхукнўцца, област.—отдышаться. Ксл. Дай адхукнуся — стамаваўся чыста! Канавалава Куз. (Ксл.).
пахўкаць, на што, соверш\к хукаць 1,2)—подышать на член тела для согре-вання его, йлй на какой-л. предмет, чтобы покрыть его парамн. Ар.; Шсл.; Дсл. 691. Хукай, пахукай на ручкі. Нсл. 684. Пахукай на глядзелку й вытры. Ст.
Пахукай на палцы, ці ня ўгрэюцца. Дсл. •хўкнуць,—<«. под хукаць.
•хула-ЛЫ, ж, област.—хвала. Лепле (Ксл.). Хула табе, Божа, што зьвярнуўся. Даўгое Беш. (Ксл.).
•хуламёй, обіц.—нмеюшнй-ая дурь в голове. Нсл. 684. Хуламей хуламеям, проста дурань. Нсл. См. халамяя.
• хулапа-пы-пе, ж.—полевой голубь. Хулапа яйцо зьнесла й ральлі. Хведараўка Краснап.(Бяльсл.). Знашоў сядні два хула-піныя яйцы. Тм.
•хулудзёц-дцл, предл.-дцў; мн. ч.-дцы-дцоў-дцом, мн. ч., предл.-дцох, м.. област.—ХВО-ростнна. Дсл. 969. Дагнаў братоў, пась-цёбаў іх хулудцом. Бел. (Дсл.). См. хлудзец (под хлуд).
•хунт-й, .м—фунт. Север. (Косіч 87); ПНЗ. 15; Ксл.; Шсл.; Пск.(йеропольскнй). Я прынёс ХУНт цукру. Вярхоўе Беш. (Ксл.). Там на хўнты дуляў не прадаюць, а на гарцы. Ст.
Паказаў табе, па чомхунт ліха. Макаёнак: Каб людзі. За асьмушку(табакі) хочуць хунт мукі. Дзьве Душы, 152. А жонка на мяне гавора, нашто я пяць хунтаў мукі занёс за пяць асьмушак табакі. Тм. 153.
КНІГІ ОНЛАЙН
