Вяснянка
Апавяданні, вершы, казкі беларус. пісьменнікаў
Выдавец: Юнацтва
Памер: 383с.
Мінск 1999
3 ім скакаць блазень,— Бедная бабулька Ловіць цэлы дзень.
6 Вяснянка
161
Ўвечары з дзетсада Я прыйду сама,— Знік клубок бабульчын, Мячыка няма.
Я крычу са злосці, А каток: «Мяўмяў, Я клубка не бачыў, Мячыка не браў!» Хвосцікам паводзіць, Гнецца у дугу, Трэцца шэрым бокам Аб маю нагу.
Я ад цёці ўчора Ўвечары ішла, На сцяжынцы ў садзе Вожыка знайшла. Як мяне убачыў Хітранькі звярок,— Ўраз схаваў ён рыльца, Звіўся ў клубок. Вострыя іголкі, Быццам бы штыкі, Натапырыў спрытна Ў розныя бакі.
— Нука, хто ахвочы — Падыходзь, герой,— Нас, браток, не возьмеш Голаю рукой!
Я яго хусцінкай Ціхенька ўзяла, Ў дом к сабе прынесла, Спаць сама пайшла. Раніцой прачнуўся Мой блазенькаток, Бачыць, што такое — Мячык ці клубок? Бачыць і не верыць Ён сваім вачам:
162
Як жывы, за ложак Мячык скокнуў сам! I хутчэй схаваўся Ад катка ў кутку. Вось пацеха будзе Нашаму катку! Зараз яго лапкай Ён адкіне ўбок. Ой жа, як балюча Колецца клубок! — Вось табе за гэта! — Кінуўся ён зноў I яшчэ балючай Лапы накалоў. Запішчаў, заенчыў Жаласна: «Мяўмяў! Гэткіх я ніколі Цудаў не страчаў, Каб клубок ці мячык Мог калоцца так». I яго панюхаць Хоча мой бядак. He паспела скочыць 3 ложка я далоў, Як блазень цікаўны Пыску накалоў.
I цяпер сядзіць ён, Па сваёй віне, Ўвесь забінтаваны, Ціхі на акне. А на панадворку Сёння за акном Весела і шумна, Хораша кругом. Там вунь трусяняты Дражняць індыка, Ловяць кураняты Майскага жука.
163
Вераб’ям прывольна Па двары гуляць — Некаму сягоння Вераб’ёў ганяць!
Бусел стаў паважна На адной назе, Костку Жук ля будкі Смачную грызе. Толькі ён пакінут, Па сваёй віне, Ўвесь забінтаваны, Ў хаце на акне. Перад ім лякарствы Горкія стаяць, Ў дзень па чайнай лыжцы Трэба іх прымаць. Тут каток ад гора Плакаць захацеў, Ў гэты час на дровы Певень узляцеў. Закрычаў штосілы Ён: «Кукарэку!
Так табе і трэба Блазнюкукатку!»
КАСТУСЬ ЖУК
(нарадзіўся ў 1954 г.)
ДЗЯДЗЬКА дождж
Па палетках
Басанож
Ходзіць добры дзядзька Дождж. Ён бадзёры, ён рухавы, Бо заняты вечна справай.
He да твару сум яму:
Хмар здалёк прынёс гурму, 3 кожнай хмаркай ён лагодны, Кожнай хмарцы — бацька родны.
Першай кажа: «Ты дачушка, Рыбак у рацэ пагушкай. Хай паспяць яны, спачнуць — Пажадай ім цудасну!»
Да другой наказ такі: «Вунь, на градках, агуркі Млеюць, вянуць без вады... Ты імчы хутчэй туды!»
Кажа трэцяй: «Не спяшайся,—
165
Над капустай затрымайся, Важная ў яе патрэба — Шмат вады капусце трэба!»
А чацвёртую з дачок — Пасылае за масток. Там — сцяною ярына,— Хай нап’ецца і яна!
Пятай хмарцы — трэба сад 3 галавы паліць да пят, Бо і ў яблынь без вады £»УДУЦь марныя плады.
Ходзіць Дождж, як гаспадар. След у след за ім — вада. Ён бадзёры, ён рухавы.
Дзякуй, рупны Дождж, за справы!
ЧМЕЛЬЛАСУН
На верандзе кветкі — казка. Прыляцеў у ясны дзень I напорыста гудзе Чмель:
«Пусціце, калі ласка!»
Адчыняе дзверы Дана, Дазваляе браць нектар. Рады чмель: мядовы дар Ён высмоктвае старанна.
А назаўтра — вось дык цуд! — Чмель знаёмы — тут як тут.
166
ДЗЯЎЧЫНКА ЗБІРАЕ ЗЁЛКІ
I ў сонечны дзень, і ў золкі Дзяўчынка збірае зёлкі.
Збірае —
I сушыць пад стрэшкай
Кветачак
Светлыя ўсмешкі.
Хвілінаю вольнаю —
Мама
3 ёй разам на лузе таксама.
А ў дні выхадныя —
Заўзята
Збіраць памагае ёй тата.
3 рупнасцю
Дбайнае пчолкі
Дзяўчынка
Збірае зёлкі,
Каб здаць у аптэку —
На лекі
Для хворанькіх дзетак маленькіх.
ВАСІЛЬ ЖУКОВІЧ
(нарадзіўся ў 1940 г.)
БЕЛАРУС
Белы ручнік мой, белы абрус, сам я няцёмны душою.
Хто ў белым свеце я?
Я — беларус,— будзьце знаёмы са мною.
Дружбу цаню і гатовы дружыць я ці не з цэлым сусветам.
Свету адкрыты, хачу вольна жыць, добрым служыць запаветам.
Яркая зорка надзеі гарыць, торыцца шлях наш вякамі. Шчасце трывалае можна стварыць толькі сваімі рукамі.
Можна ў далёкіх краінах пабыць — хай там марскіх а ці горных...
Нельга радзімых мясцінаў забыць, фарбаў лясных і азёрных.
Пасябраваць можна з мовай чужой, ёю валодаць свабодна;
нельга адно здрадзіць роднай сваёй і адрачыся ад роднай.
168
Белы ручнік мой, белы абрус. Вышыла мама кашулю.
He прамяняю сваю Беларусь — не выбіраю матулю.
ПЕРШЫ СНЕГ
Янка ўстаў асеннім ранкам, на гадзіннік глянуў Янка.
«Сем гадзін, ды — што такое? — пасвятлела ў пакоі».
Хлопчык да акна падбег: вось дык дзіва — выпаў снег! — Тата, мамачка, не спіце, у акно хутчэй зірніце... Першы снег, бялюткі снег, колькі ён прысыпаў стрэх, і сцяжынак, і дарог, на варотах нават лёг, двор старанна абяліў, наваколле асвятліў.
Першы снег, бухматы снег! Дзе ўжо болей тут заснеш... He паспеў паснедаць Янка, кажа тату: — Хачу санкі.
(Акурат была нядзеля, дома ўся сям’я сядзела.) Тата саначкі прынёс, а каб хлопчык не замёрз, малахай дастала мама, шубку лёгкую таксама. Цэлы ранак, цэлы ранак Янка наш правёў ля санак. I гулялі разам з ім Ніна, Галя і Яўхім.
169
А яшчэ на снежны двор выйшлі Петрык, і Рыгор, і маленькі Васілёк — дзеці зблізку і здалёк. Дружна дзеці снег ляпілі, крэпасць моцную рабілі. I пайшлі ў атаку снежкі, за разведкай — перабежкі,— і гарачыя баі, там баталіі былі. Завадатарам галоўным Янка быў — ён быў няўлоўны. Першы снег — усім на ўцеху: мора гоману ды смеху... А тым часам пацяплела: крыху сонейка прыгрэла, пацякло з высокіх стрэх, стаў, як мокры цукар, снег. Крэпасць грозная асела, горка мігам палысела.
I прыціхлі каля горкі Янка, Петрык і Рыгорка, Ніна, Галя і Яўхім...
Першы снег, пусці дадому: боты мокрыя зусім.
ВАСІЛЬ ЗУЁНАК
(нарадзіўся ў 1935 г.)
БЫЎ ГАДЗІНШК...
Быў гадзіннік у Антося,— Як і ўсім яму жылося: Стрэлкі весела хадзілі, Беглі весела гадзіны.
Падымаўся роўна ў сем, Быў у школе, як і ўсе. Адсядзіць сабе — а потым Пачынаецца работа!
Быў гадзіннік рыбаком, Быў гадзіннік грыбніком: Кожны дзень — гадзіны тры To на рэчцы, то ў бары.
Быў гадзіннік футбалістам,
У «дзявятку» біў са свістам, Дзве гадзіны біў з ахвотай, Аж хісталіся вароты.
Быў гадзіннік тэлемальцам, Знаў праграму як два пальцы. Перакуліцца на бок — Пяць гадзін — кіно ды бокс.
171
Быў гадзіннік вундэркіндам, На пытанні быў не жмінда: Сто пытанняў — маме, тату,— Клуб цікаўных, а не хата!
Дзве гадзіны на развагі, На размовыперамовы — I гадзіннік больш не цягне, Стрэлкі спаць даўно гатовы.
Ну й гадзіннік! Ну й гадзіннік: Паглытаў усе гадзіны, А на ўрокі для Антося
Hi адной не засталося...
КАЧАН НА П’ЕДЭСТАЛЕ
— Цуда бачылі ці не?! — Дзівяцца ўсе чыста.
«Два пуды!» —
На качане
Надпіс залацісты.
Выступае важна Стась: Той качан —
Каб зналі —
Ён расціў.
I можа стаць
3 ім на п’едэстале!
Аж на пяць вакольных сёл Хлопец пахваляўся, Ды на выстаўку казёл Вечарам забраўся —
Да капусты акурат...
Хоць было і ўлішку —
172
З’еў рэкордны экспанат, Нават з качарыжкай!
Мы да Стася — як адзін — Ранкам прыімчалі:
— Ты ж на выстаўку, глядзі Зноў прынось качанне...
«Зноў прынось!» А возьмеш дзе? — Пуста ў Стася На градзе...
Ён рэкорда цэлы год
Мужна дабіваўся:
Хоць быллём зарос гарод, А качан удаўся!
Ды такая вось бяда Стрэла рэкардыста: Памаўзлівы барадач Славу згрыз начыста!
ВОЛЬГА ШАТАВА
(нарадзілася ў 1945 г.)
МАСТАЧКА
Раніца
Мастачка слынная.
Любіць прыгожасць дарыць. Яркай стужкаю малінавай Небакрай ужо гарыць.
I зялёныя, і сінія
Там, удалечы, лясы.
А чырвоны Падасінавік —
У жамчужынках расы.
Вельмі раніца Стараецца: Возьме пэндзаль свой Лясны —
Жоўты промень загараецца На вяршаліне сасны.
Ды найбольш
Ружовы колер ёй Даспадобы, да душы.
Вось таму і сны ружовыя Бачаць ранкам Малышы.
ВІКТАР КАЗЬКО
(нарадзіўся ў 1940 г.)
ХЛОПЧЫКІ I конь
Пасля поўначы дзіцячы дом моцна спаў. Драмаў у кабінеце дырэктара дзяжурны выхавацель. Спалі ў палатах усе хлопчыкі і дзяўчынкі. У гаспадарчых будынках глыбока ўздыхалі і варочаліся валы і час ад часу л ржаў конь, якога нашы салдаты пакінулі ў час наступлення: ён тады быў паранены і вельмі слабы. Ад будынка да будынка чорнымі ценямі праляталі кажаны.
Спаў разам з усімі хлопчыкамі ў сваёй палаце і ВаськаКапун. Спаў — і раптам, невядома чаму, прачнуўся. Хлопчык намагаўся зноў заснуць, угаворваў сябе, што ноччу не спяць толькі зладзеі, але гэта не памагло. I тады ён сеў на ложак і пачаў думаць: чым бы заняцца? На вуліцу ісці не хацелася — там, напэўна, выпала ўжо paca. А чаравікаў у яго не было. Каб хлопчыкі не паўцякалі з дзіцячага дома, чаравікі на лета ў іх пазабіралі. «Нічога,— думаў Васька,— прыйдзе восень, выдадуць новыя, і тады ўсё роўна ўцяку».
Капун злез з ложка, падышоў да расчыненага акна. Яго абдало вільгаццю і густым
175
водарам кветак. Васька чхнуў і вярнуўся на ложак.
«Пагутарыць бы з кім?» Аднак гутарыць яму не было з кім. Ён не меў у дзіцячым доме ніводнага сябра. Ён быў адзін, зусім адзін на свеце. Нават не ведаў, ці былі ў яго калі бацькі.
У акно зазірнуў месяц. Ён асвяціў палату: нікеляваныя ложкі, белыя просціны, шторы на дзвярах. Васька падцягнуў калені, паклаў на іх падбародак і прыціх. Ён глядзеў спадылба на месяц і адчуваў, як па ягоным твары мільгацяць цені рухавых лісткоў і галінак дрэў. Яму было маркотна.
А побач хроп ЛёнькаМыса. Хроп і нават прысвістваў. Васька саскочыў з ложка і сцягнуў з ЛёнькіМысы коўдру. Лёнька прачнуўся і сеў.
— Чаго табе? — спытаў ён у Ваські, жмурачыся ад месячнага святла.
— Давай пагаворым...
— Ты лунацік? Ноччу па даху ходзіш?
— He, не спрабаваў.
— Тады спі,— пазяхнуў Мыса.— Спі.
— Хочаш, я зараз з могілак крыж прыцягну? — перайшоў на шэпт Васька. I сам спужаўся: а раптам Лёнька скажа адчэпнае: «Ну, цягні». А на могілках было жудасна нават днём.
На шчасце, Лёнька не захацеў.
— Я спаць буду. Крыж — гэта нецікава,— сказаў ён.
— Нецікава? Го! — асмялеў Васька.— Ты ідзеш, а мярцвяк за табой: «Аддай мой крыж!» — I Васька працягнуў растапыраныя пальцы да горла Мысы. Мыса злосна адпіхнуў Ваську:
176
— Хочаш, каб я цябе зноў адлупцаваў. Забыўся?
— Сёння ты мяне не адолееш. Сёння свеціць месяц. А пры месяцы я дужы. Мы з ім заадно,— сказаў Капун і зноў сцягнуў з Мысы коўдру.— Ведаеш, колькі ў мяне цяпер сілы... Дам табе шчалбана, і твой лоб — напалам, як грэцкі арэх.
— Бі! — падставіў свой лоб Мыса.— Толькі глядзі, каб пасля не шкадаваў.
— Ты мне не верыш. А я праўду кажу. Месяц мне памагае. Я ўвесь жалезны! Твой лоб ураз трэсне.
КНІГІ ОНЛАЙН
