КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
6 Anderson J. The Constitutions of the Free-Masons containing the History, Charges, Regulations, etc, of that most Ancient and Right Worshipful Fraternity. For the Use of the Lodge. By... London, 1723 (далей: Constitutions, 1723); ён жа.ТЬе New Book of Constitutions of the Ancient and Honourable Fraternity of Free and Accepted Masons <...>. London, 1738 (далей:: Constitutions, 1738). Існуе шмат рэпрынтных выданняў, крытычных разглядаў і перакладаў абодвух выданняў андэрсанаўскіх Канстыгуцый. Сярод кніг Самастойнай секцыі масонскіх збораў у Познані захоўваюцца вельмі рэдкія асобнікі. 7 Hazard Р. Kryzys swiadomoSci europejskiej 1680-1715. Przeklad J.Lalewicz, A.Siemek. Warszawa, 1974. • Lovejoy A.O. Essays in the History of Ideas. New York, 1960. Карчма ‘Тусь і верцел”, месца першага паседжання Вялікай ложы Лондана 24 чэрвеня 1717 г. Гравюра. 1894 г. “Класічнае” і сёння найбольш пашыранае ўяўленне падкрэслівае сувязь паміж “каралеўскім майстэрствам” і рацыяналізмам у самым шырокім разуменні. У першую чаргу размова ідзе пра розныя варыянты дэізму, г.зн. пра фактычнае адмаўленне традыцыйнай рэлігіі і трактоўку ўсіх гістарычных рэлігій як фальшывых. Гэты погляд звычайна звязаны з перакананнем, што сацыяльнай базай руху вольных муляраў, як на Брытанскіх астравах, так і пазней на кантыненце, было імкненне да роўнасці мяшчанства альбо буржуазіі’. Прыхільнікі тэзіса пра дэістычны падмурак галоўнага маніфеста англійскага масонства ужо згаданых Канстытуцый Андэрсана галоўным чынам грунтуюцца на першым артыкуле Канстытуцый “Пра Бога і рэлігію”. У варыянце 1723 г. ён выглядае так: “Вольны муляр абавязаны ў моц дадзенага ім абавязацельства, падпарадкоўвацца маральнаму закону; і калі ён правільна разумее Каралеўскае Майстэрства, ён ніколі не стане неразумным атэістам альбо неверуючым вольнадумцам. Аднак, калі ў старажытнасці Вольныя муляры абавязаны былі вызнаваць рэлігію сваёй краіны і свайго народу, якой бы яна ні была, то сёння лічыцца больш разумным належаць да той рэлігіі, якую прымаюць усе людзі, пакідаючы для сябе ўласнае меркаванне.. .”10 “Рэлігія, якую прымаюць усе людзі” ў дадзеным выпадку атаясамлівалася альбо з “рэлігіяй прыроды”, альбо з дэізмам, але найчасцей з гэтымі абедзьвума дактрынамі адначасна. 3 першым варыянтам можна пагадзіцца толькі пры ўмове, што “рэлігіяй прыроды” ў XVIII ст. разумелі падмурак усіх традыцыйных рэлігій, свайго роду “прарэлігію” або “першаснае прасвятленне”, якое атрымаў яшчэ Адам". Паколькі гэтая канцэпцыя адвяргае дэістычны падыход, які не прымае ідэю “прасвятлення”, першародны грэх ды інш., то аб’яднанне “рэлігіі прыроды” з дэізмам з’яўляецца лагічнай памылкай. Яе прычына недакладнасць паняццяў. Што датычыць дэізму, то ні далейшы тэксг Канстытуцый, ні змест дадатковай Гісторыі вольных і пасвечаных муляраў не дазваляе сцвярджаць, што мэтаю (няхай наваг другараднай) вольных муляраў з’яўляецца прапаганда дэізму. Красамоўным выглядае пры іэтым тое, што андэрсанаўская формула паўтараецца амаль дакладна ў зборніку законаў, апублікаваным ’ Падобнай думкі прытрымліваюцца між іншымі Джон Барцье, П’ер Шэвалье, Вінфрыд Доцзауэр, Клаўс Эпштайн, Бернард Фэй, Поль Хазард, Бемард Э.Джонс, Хэльмут Райнальтэр. У Польшчы галоўным чынам Леан Хайн, Марыя Асоўска і Юзаф Уейскі (гл., напр., ChajnL. Wolnomularstwo w II Rzeczypospolitej. Warszawa, 1974. -S. 34; Ossowska M. Mysl moralna Oswiecenia angielskiego. — Warszawa, 1966. — S 121; UJejski J. Krol Nowego Izraela. Karta z dziejow mistyki wieku oswieconego. — Warszawa, 1924. — S. 18). 10 Constitutions, 1723 (пераклад М.Сакаловай, А.Смаленчука). 11 Ha тэму разумення тэрміна “прырода” ў XVIII ст. гл., напр., Lovejoy А.О. "Nature” as aesthetic Norm // History of Ideas. — S. 69-72. у 1756 г. ірландцам Лаўрэнсам Дэрматам’2, які ствараў сістэму, што канкурыравала з Вялікай ложай Лондана. Кодэкс Дэрмата быў насычаны духам хрысціянства і не пакідаў ніякіх сумненняў у тым, што аўтар цалкам прымае традыцыйную рэлігію. Канстытуцыі 1723 г., якія катэгарычна адвяргалі атэізм і лібертынізм, называючы іх “неразумнымі”, загадвалі масонам належаць да “рэлігіі, якую прымаюць усе людзі”. Што гэта за рэлігія? Мы маглі б назваць яе “рэлігіяй прыроды”, бо ў кантэксце паняційнага апарату XVIII ст. у згодзе з “прыродай” знаходзіцца тое, што прымаюць усе людзі13. Аднак у гэтым выпадку, прызнаючы “рэлігію прыроды” за свайго роду прарэлігію, з якой выйшлі ўсе гістарычныя рэлігіі, мы павінны будзем прызнаць, што ў вачах вольных муляраў часоў Вялікай ложы гэтая рэлігія ўяўляла сабой супольны выток Старога і Новага Запаветаў, г.зн. іўдаізма і хрысціянства. Такая выснова напрошваецца пасля вывучэння другога выдання Канстытуцый (1738), у якім ідзе гаворка пра тры вялікія запаветы Ноя, утвараючыя “цэмент ложы”14. Пастар Андэрсан згадаў тры запаветы старажытнай “рэлігіі Ноя”. Аднак з тэксту Канстытуцый немагчыма зразумець, які іх змест. Заўважым, што ў часы Вялікай ложы ў Англіі ведалі сем запаветаў Ноя. Нямецкі масоназнаўца Эўген Ленхоф, услед за якім мы разілядаем гэтую справу, лічыць, што адпаведна пашыранаму погляду першыя шэсць запаветаў Бог абвясціў ужо Адаму’5. Паводле гэтага абвяшчэння забаранялася: “1. ствараць ідалаў, пакланяцца статуям і абразам; 2. зневажаць Бога; 3. праліваць чужую кроў і самому рызыкаваць уласным жыццём; 4. дапускаць кровасмяшэнне і грэх садоміі; 5. красці і рабаваць” і, нарэшце, (6) прапанавалася “жыць па гграўдзе і справядлівасці”. Сёмы запавет атрымаў Ной ад Бога “не ўжываць у ежу ні жывых, ні ўласнай крывёю задушаных жывёл”16. Запаветы Адама і Ноя прасякнуты духам рэлігійнага сінкрэтызму, таксамаяк Канстытуцыі. “Рэлігія, якую прымаюць усе людзі” на практыцы мела не дэістычны і нават не “старажытны” або “прыродны” характар, а сінкрэтычны. У сямі запаветах знаходзім рэлігійныя і этычныя прынцыпы розных гістарычных традыцый: біблейскай (г.зн. іўда-хрысціянскай), талмудычнай і 12 Dermott L. Ahiman Rezon: or a Help to all that are, or would be Free and Accepted Masons. Цытата па кнізе: Fay B. La Franc-Magonnerie et la revolution intellectuelle du XVIII siecle. Paris, 1935. 5. 275. Гл. таксама трэцяе выданне Ahiman Rezon 1778 r. y бібліятэцы Познаньскага універсітэта. 13 Lovejoy A.O. “Nature” as aesthetic Norm // History of Ideas. S. 69-72. 14 Constitutions. 1738. S. 144. 15 Lennhof E., Posner 0. Internationales Freimauererlexikon. Wien, 1932 (reprint Graz, 1965). Szp. 1122. 16 Ibid. сучаснай, звязанай з пратэстанцкай этыкай. Тут адсутнічае, напрыклад, характэрная для Бібліі забарона супружніцкай здрады, і адначасна прысутнічае ўзнятая пратэстантамі да найвышэйшага узроўня забарона пакланення абразам Бога і святых. Прынцып “не забівай!” быў пашыраны на яшчэ адну рацыянальную максіму “і сам не дай сябе забіць!” Апошні прынцып быў накіраваны не столькі супраць хрысціянскай пакорлівасці, колькі супраць каталіцкага ідэала пакуты за веру. Забарона кровасмяшэння і садоміі агульная для ўсіх вялікіх рэлігій. Таямніца ахутвае сёмы, апошні запавет, абвешчаны Ною. Ці размова ідзе пра абумоўленую клопатам пра здароўе “прыродную” забарону ўжывання мяса хворых жывёл, ці пра характэрную для Талмуда забарону ўжывання “нечыстай” ежы, г.зн. ужывання мяса жывёл, забітых з парушэннем рытуала? А можа гэта адмаўленне магіі? Гэтую праблему мы вымушаны пакінуць адкрытай. Прапануючы сінкрэтычную, этычную “рэлігію Ноя” стваральнікі Вялікай ложы імкнуліся пакончыць з тэалагічнымі спрэчкамі паміж галоўнымі накірункамі хрысціянства, а таксама ўлагодзіць канфлікг паміж хрысціянамі і іўдзеямі17. Якраз гэтым тлумачыцца катэгарычная забарона абмеркавання пад час паседжанняў ложы рэлігійных праблемаў'8. Калі ж эвалюцыя “каралеўскага майстэрства” асабліва ў краінах кантынентальнай Еўропы паспрыяе з’яўленню тэндэнцыі да ўтварэння супольнай для ўсіх братоў рэлігійнай прасторы, то ў кожным выпадку ў яе падмурак не ўвойдзе дэістычная канцэпцыя. Гэта будзе спецыфічная форма эзатэрычнага хрысціянства, заснаванага на традыцыі герменеўтыкі і канцэпцыі “першаснага абвяшчэння”. Ordo in Chao гучаў дэвіз многіх сістэмаў вольных муляраў XVIII ст. Ён жа мае непасрэднае дачыненне да рэлігійна-этычнага аспекту ранняга брытанскага масонства. Страх перад “хаосам” і не толькі перад сацыяльным і палітычным хаосам рэвалюцыі, але таксама перад пантэістычна-матэрыялістычнай філасофіяй вольнадумцаў абумовіў саюз стваральнікаў Premier Grand Lodge з лагерам памяркоўных англіканцаў, прыхільнікаў філасофіі Ньютана”. 3 апошнімі, г.зв. “лацітударыянамі” масонаўядналаагульная мэта і агульны ідэал захаванне сацыяльнага, палітычнага і канфесійнага (касцельнага) status quo шляхам дасягнення гармоніі чалавечай гісторыі і Божай арганізацыі свету. Гэтая канцэпцыя знаходзілася ў апазіцыі да праграмы Джона Толанда, Энтані Колінза і Робэрта Клейтана, якія на глебе рэлігійнага і палітычнага радыкалізму будавалі падмурак рэспубліканскай праграмы. 17 Больш падрабязна аб ролі пачатковага брьпанскага масонства ў пераадоленні сацыяльных канфліктаў іл.: Jacob М.С. The Newtonians and the English Revolution 1689-1720. Hassocks, 1976. S. 223. 18 Constitutions. 1723. S. 94. ” Jacob M.C. The Newtonians and the English Revolution 1689-1720. S. 2-71, 162-200. “Шатландскае” масонства і культ Сярэднявечча Сістэма Вялікай ложы з’яўлялася, як ужо адзначалася, альтэрнатывай якабіцкіх ложаў, якія захавалі архаічны рытуал цэхоў і разэнкрэйцераў XVII ст.20 На гэтым фоне трохступенчатае масонства ў варыянце Premier Grand Lodge трэба прызнаць за крок наперад у накірунку рацыяналізацыі формулы. На тэрыторыі кантынентальнай Еўропы ў Францыі, у Германіі, у Полыпчы сімвалы і рытуал, якія ўтваралі духоўны падмурак “каралеўскага майстэрства”, значна ўзбагаціліся і ўскладніліся. Пасля пераходнага перыяду 30-х гг. XVIII ст., калі ложы з’яўляліся снабісцкай прыманкай для французскай эліты, прыблізна ў 1740 г. у дзяржаве Бурбонаў характар масонства кардынальна змяніўся. Ужо пазначаны крызіс масонства быў пераадолены дзякуючы дапаўненню трох асноўных некалькімі вышэйшымі ступенямі пасвячэння. Узнікшаму такім чынам шатландскаму масонству (“чырвонаму”) спадарожнічалі дзве з’явы: