КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Джаганатх узрадаваўся знаёмству з гэтым дзіўным чалавечкам. Даўно ён не сустракаў ні ў кім такой фамільярнасці. Паразмаўляўшы з ім і шмат чаго паабяцаўшы, Джаганатх выклікаў у яго давер да сябе. — Як цябе завуць? — Нітай Пал. — А дзе ты жывеш? — He скажу. — Як завуць твайго бацьку? — He скажу. — Чаму не скажаш? — Бо я ўцёк з дому. — А чаму? — Бацька хацеў аддаць мяне ў школу. «Аддаць такое дзіця ў школу — гэта ж толькі марная трата грошай і доказ дурасці яго бацькі!» — прамільгнула ў галаве Джаганатха. — А хочаш жыць у мяне? Хлопчык нічога не меў супраць і размясціўся ў старога так бесцырымонна, быццам пад дрэвам ля дарогі. I гэта яшчэ не ўсё: ён патрабаваў столькі ежы і адзення, нібыта ўжо раней аплаціў усё. Праз гэта ён, як і трэба было чакаць, час ад часу сварыўся з гаспадаром дома. Так, лёгка было прагнаць уласнага сына, а цяпер вось Джаганатху давялося дагаджаць капрызам чужога дзіцяці! Ill Аднавяскоўцы нямала дзіваваліся, назіраючы, як распараджаецца Нітай Пал у доме Джаганатха. Усім было зразумела, што стары доўга не пражыве і ўсё яго багацце дастанецца гэтаму чужому хлапчуку, які невядома адкуль узяўся ў іх краях. Усе зайздросцілі хлапчуку і марылі аб тым, каб хоць неяк нашкодзіць яму. Але стары бярог яго як вока. Час ад часу хлопец пагражаў, што пойдзе, і Джаганатх угаворваў яго. — Сын мой,— казаў ён,— я памру і пакіну табе ўсю сваю маёмасць. Хлопчыку было няшмат гадоў, але ён ужо добра ведаў цану такому абяцанню... Тады жыхары вёскі пачалі шукаць бацьку хлопчыка. — Ах, колькі гора бацьку з маці! — паўтаралі яны.— I хто ж вінаваты ў гэтым, як не сам хлопец! Яны абсыпалі дзіця лаянкай і злаваліся на яго, a гэта сведчыла хутчэй пра зайздрасць, чым пра высакароднае абурэнне іх справядлівых сэрцаў. Аднойчы стары пачуў ад нейкага падарожнага, што чалавек па імю Дамадор Пал шукае свайго збеглага сына і што хутка ён дойдзе да іх вёскі. Даведаўшыся пра гэта, Нітай захваляваўся. Ен ужо збіраўся ўцякаць, кінуўшы ўсю сваю будучую маёмасць, але Джаганатх паабяцаў так схаваць Нітая, што ніхто не здолее яго знайсці, нават жыхары вёскі. — А дзе? Пакажы!—зацікавіўся хлопчык. —1 Калі я пакажу табе тое месца цяпер, усе яго ўбачаць. Мы пойдзем туды ўначы. Нітай вельмі ўзрадаваўся новай гульні. Ен вырашыў, што, калі бацька пойдзе адсюль ні з чым, ён абавязкова будзе гуляць з хлопцамі ў хованкі. I ніхто яго не знойдзе! Вось добра! Бацька таксама абшукае ўсё наваколле і не знойдзе яго! Гэта ж так цікава! Апоўдні Джаганатх замкнуў хлопчыка дома і некуды пайшоў. Калі ён вярнуўся, Нітай прычапіўся да яго з роспытамі, ад якіх старому зрабілася ніякавата. Яшчэ не змерклася, як хлопчык прапанаваў: — Пойдзем. — Яшчэ рана,— адказаў Джаганатх. — Ужо ноч, пойдзем,— зноў папрасіў Нітай крыху пазней. — У вёсцы яшчэ не спяць. Нітай пачакаў яшчэ трохі і зноў зачаў: — Цяпер можна, пойдзем. Надыходзіла ноч. Нітаю вельмі хацелася спаць, і, нягледзячы на ўсе яго намаганні пераадолець сон, ён задрамаў седзячы. Апоўначы Джаганатх узяў Нітая за руку, і яны выйшлі на цёмную вуліцу вёскі. Цішыня. Толькі зрэдку раптам забрэша сабака, да яе далучацца іншыя. Часам, спалохаўшыся гуку хады, з шумам узляціць з дрэва начная птушка. Заміраючы ад страху, Нітай моцна ўчапіўся за руку. Джаганатха. Яны перайшлі вялікае поле і нарэшце ў джунглях наблізіліся да разбуранага пустога храма. Нітай расчаравана спытаў: — Тут? Зусім не тое, чаго ён чакаў! Зусім нявесела! Пасля ўцёкаў з дому яму прыходзілася некалькі разоў начаваць у такіх разбураных храмах. Праўда, калі гуляць у хованкі, дык месца неблагое, але нельга сказаць, што тут яго не знойдуць. Джаганатх скрануў з зямлі вялікі камень. Хлопчык убачыў унізе нейкае памяшканне накшталт пакоя, у якім гарэў каганец. Гэта ўжо было цікава! Ен здзівіўся, але разам з тым яму зрабілася чамусьці жудасна. Джаганатх прынёс драбіны і спусціўся ўніз. Следам за ім, калоцячыся ад жаху, спусціўся і Нітай. Агледзеўшыся, ён убачыў, што наўкол стаяць медныя збаны, усярэдзіне — сядзенне, і на ім ляжыць кінавар, палачка з сандалавага дрэва, гірлянда кветак і розныя малітоўныя прыналежнасці. 3 цікавасці хлопчык зазірнуў у адзін збан — там было поўна рупій і залатых манет. — Нітай, я казаў, што ўсе свае грошы я пакіну табе. Больш у мяне нічога няма. Усё маё багацце — гэтыя некалькі збаноў. Сёння я ўсё аддам табе. — Усё?!—хлопчык нават падскочыў.— I ты не возьмеш ніводнай рупіі? — Хай адсохне мая рука, калі вазьму. Але я стаўлю адну ўмову: калі прыйдзе мой унук Гакулчондра, пра лёс якога я нічога не ведаю, або яго сын, або сын яго сына, або ўнук яго сына, або хто-небудзь з яго роду,— ты аддасі яму ўсе гэтыя грошы. Хлопчык вырашыў, што стары звар’яцеў, і адразу ж згадзіўся: — Добра. — Тады сядай сюды. — Навошта? — Мы справім набажэнства. — А навошта? — Так трэба. Нітай сеў. Джаганатх узяў сандалавую палачку, паставіў яму на лбе знак кінавар’ю, на шыю надзеў гірлянду, сам усеўся перад ім і пачаў мармытаць малітву. Хлопчыку было страшна сядзець як нейкаму ідалу і слухаць малітву. Ён паклікаў старога. — Дада! Джаганатх нічога не адказаў і мармытаў далей. Нарэшце ён з цяжкасцю пачаў па адным падсоўваць бліжэй да хлопчыка збаны, прыгаворваючы штораз: — Усе гэтыя грошы я аддам Гакулчондра Кундо, сыну Брындабона Кундо, сына Джаганатха Кундо, сына Параманонда Кундо, сына Пранкрышна Кундо, сына Гадахора Кундо, сына Джудхішціра Кундо, або яго сыну, або яго ўнуку, або каму-небудзь з прамых нашчадкаў яго роду. Ад бесперапыннага паўтарэння за старым усіх гэтых імёнаў хлопчыку зрабілася блага. У яго пачаў заплятацца язык. Калі свяшчэн,надзейства скончылася, у маленькай пячоры стаяў туман ад дыму каганца і дыхання двух чалавек. У хлопчыка круцілася ў галаве, ён задыхаўся. Полымя каганца слабела і раптам зусім згасла. У цемры хлопчык пачуў, што Джаганатх па драбінах падымаецца ўгору. — Дада, ты куды? —закрычаў ён разгублена. — Я пайшоў,— адказаў Джаганатх,— а ты заставайся тут, цябе ніхто тут не знойдзе. Толькі памятай: Гакулчондра — сын Брындабона, а Брындабон — сын Джаганатха. Стары падняўся наверх і выцягнуў драбіны. Задыхаючыся, напружваючы апошнія сілы, хлопчык пралепятаў: — Дада, я пайду да бацькі. Джаганатх закрыў каменем адтуліну і, прыклаўшы вуха да зямлі, пачуў, як Нітай яшчэ раз, задыхаючыся, паклікаў: — Бацька! Пасля гэтага пачуўся шум падзення, і настала цішыня. Перадаўшы такім чынам сваё багацце ў рукі Джокхі \ Джаганатх засыпаў камень зямлёй. Зверху ' Джокха — у індыйскай міфалогіі дух, які вартуе скарбы. ён накідаў цэглы і друзу, якіх шмат валялася ў разбураным храме, потым усё гэта прыкрыў дзёрнам і пасадзіў куст, выкапаны ў лесе. Ужо амаль развіднела, а ён ніяк не мог пайсці з гэтага месца і, час ад часу прыкладваючы вуха да зямлі, слухаў. Яму здавалася, што аднекуль здалёк, з самой сярэдзіны зямлі, даносіцца плач. Яму ўяўлялася, што начное неба перапоўнена гэтымі гукамі, што яны абудзілі ўсіх людзей на зямлі і гэтыя людзі сядзяць на ложках і прыслухоўваюцца... Стары паспешліва насыпаў адзін пласт зямлі на другі і ўтрамбоўваў іх. Раптам нехта паклікаў яго: — Бацька! Стары стукнуў у зямлю: — Маўчы! Усе пачуюць! Зноў — «бацька!». Тут толькі ён заўважыў, што ўзышло ўжо сонца. Стары нібы апамятаўся, пакінуў храм і выйшаў у поле. Зноў нехта паклікаў яго: — Бацька! Джаганатх спалохана азірнуўся і... убачыў Брындабона. — Бацька, я ведаю, што мой сын хаваецца ў цябе. Аддай яго. Стары прыжмурыў вочы, зморшчыў твар і, нахіліўшы галаву ў бок Брындабона, спытаў: — Твой сын? — Так, Гакул. Цяпер яго завуць Нітай Пал, a мяне Дамадор. Ты так «праславіўся», што мы вырашылі змяніць нашы імёны. Стары выцягнуў рукі, растапырыў пальцы, быццам хацеў абаперціся аб паветра, і паваліўся на зямлю... Калі Джаганатх апамятаўся, ён прывёў Брындабона ў храм і спытаў: — Чуеш, нехта плача? — He. — А ты прыкладзі вуха да зямлі. Чуеш, нехта кліча: «Бацька!»? — He. Стары як быццам крыху супакоіўся... 3 таго часу ён ва ўсіх пытаўся: — Чуеш, нехта плача? I ўсе рагаталі з вар’ята. Прайшло амаль чатыры гады. Надышоў дзень смерці старога. I калі вочы яго ўжо перасталі бачыць святло, а дыханне пачало перарывацца, паміраючы раптам з намаганнем прыўзняўся. Хапаючы паветра, ён прашаптаў: — Нітай, нехта знёс мае драбіны. I, не знайшоўшы драбін, каб вылезці з пячоры, ён цяжка ўпаў на пасцель. Ен пайшоў туды, дзе канчаецца гульня ў хованкі паміж жыццём і смерцю, дзе нікога нельга адшукаць. 1891 Шкілет Ha сцяне таго пакоя, побач з якім мы, тры хлапчукі, спалі, вісеў чалавечы шкілет. Уначы ад ветру варушыліся яго косці, а ўдзень варушыць гэтыя косці даводзілася нам. У той час мы чыталі «Пагібель Мегхпада» 1 з нашым пандытам 2, a студэнт кенбелеўскай школы вучыў нас астэалогіі. Апякун хацеў, што б там ні было, пазнаёміць нас з усімі навукамі. Наколькі здзейсніліся яго намеры, тым, хто ведае нас, няма чаго расказваць, а для іншых няхай лепш гэта застанецца таямніцай. 3 той пары прайшло шмат часу. Шкілет з пакоя знік, знікла з нашых галоў і астэалогія. Але не так даўно з нейкай прычыны ў доме, дзе мы некалі старанна займаліся са студэнтам, сабралася шмат гасцей, і мне прыйшлося спаць у тым самым пакоі, у якім раней вісеў шкілет. Я доўга не мог заснуць і варочаўся з боку на бок, прыслухоўваючыся да бою вялікага гадзінніка на царкоўнай вежы. У куце пакоя гарэла лямпа, але вось яе агеньчык мігнуў разы са два і пагас. Трэба сказаць, што ў нашым доме за гады яго існавання здарыўся не адзін няшчасны выпадак, і таму натуральна мае думкі пра пагаслую лямпу лёгка ператварыліся ў роздум пра 1 «Пагібель Мегхнада» — паэма Майкла Мадхушудона Дота (1824—1873), бенгальскага паэта і драматурга. 2 Пандыт — ганаровы тытул; прысвойваўся вучоным, якія прайшлі школу класічнай індыйскай навукі. тленнасць чалавсчага жыцця. Мімаволі прыйшло ў галаву, што таксама як апоўначы ў бязмежнай цемры чамусьці згасае полымя лямпы, так і ў жыцці, удзень і ўначы, нечакана згасаюць іскры чалавечых душ. Непрыкметна мае думкі перайшлі на той шкілет, які некалі вісеў у гэтым пакоі. I ў той час, калі я ў думках уяўляў сабе, каму б ён мог належаць, мне раптам здалося, што нехта ходзіць вакол майго полага і мацае рукамі ў цемры па сцяне, быццам шукае чагосьці. Чуліся нечае дыханне, нечыя шпаркія крокі. Я, вядома, разумеў, што ўсё гэта вынікі майго ўзбуджанаі a і напружанага ўяўлення, а шпаркія крокі — не што іншае, як пульсаванне сасудаў на маіх скронях.