Выбраныя творы
Павел Куляшоў
Памер: 399с.
Мінск 1956
14 X 45 = 630 ф. мяса 14 X 3,5 = 49 ф. сала 14X6 = 84 ф. скуры
Рыначныя цэны мяса, сала, скуры і іншых прадуктаў хоць І вагаюцца, але ў даны момант заўсёды строга ўстаноўлены, а таму, вызначыўшы на вагах жывую вагу і вылічыўшы ўказаным спосабам вагу розных частак, мы маем усе даныя для дакладнай ацэнкі асобнай жывёлы або цэлай партыі жывёлы.
1 Б а ж а н а ў. Жывёлагадоўля, стар. 499.
2 «Земледельческая газета» і «Газета Скотовод» за 1878 г.
3 Stirm fubalings land. Zeitung, 1879, p. 755.
Ужо Тэер упамінае, што «на падставе даследавання англічан можна па жывой вазе вылічыць з дастатковай дакладнасцю ўбойную вагу», і хоць і не прыводзіць ніякіх сярэдніх лічбаў, але ўказвае на формулу, прапанаваную Anderdon’oM ‘. Паводле Векерліна2, «узважванне жывёлы прыводзіць да найбольш правільных вынікаў» пры ацэнцы мясной жывёлы; на падставе шматлікіх даследаванняў, праведзеных у Гагенгейме, Векерлін устанаўлівае «адносіны жывой вагі да ўбойнай (тушы) пры розных ступенях адкормленасці». 100 ф. жывой вагі, паводле Векерліна, давалі:
У худой жывёлы • . .
Добра адкормленай жывёлы (у целе) Поўадкормленай жывёлы .... Вельмі тлустай Надзвычай тлустай
43—48 ф. мяса, 3— 4 ф. сала
48—50 ф. » 50—52 ф. »
55 ф. » 60—65 ф. »
5— 6 ф. »
8 ф. » 9—10 ф. » 10—11 ф. »
Але «ў параўнальнай вазе гэтых частак, — гаворыць Векерлін,— заўважаюцца значныя ўхіленні. Гэта не можа быць інакш, таму што на гэта мае ўплыў парода, спосаб адкормлівання, працягласць яго і г. д.». ГІраф. Май3 сабраў амаль увесь матэрыял, які мае дачыненне да гэтага; але мы прывядзем толькі тыя з яго ўказанняў, якія ўхіляюцца больш ці менш ад даных Векерліна, таму што многія ў поўнай меры ўзгадняюцца з гэтымі апошнімі (Пабст, Прэслер і інш).
У Баварыі, паводле Фейта, на 100 ф. жывой вагі прыпадае:
У худой жывёлы 43—46 ф. мяса, 3— 4 ф. сала
Поўадкормленай 50—53 ф. » 5— 7 ф. »
Вельмі тлустай 54—60 ф. » 7—10 ф. »
У Верхняй Баварыі мясцовая жывёла, паводле Мая, дае на 100 ф. жывой вагі 40 ф. мяса і 3 ф. сала. Паводле Ланера (Карынтыя, мясцовая жывёла), на 100 ф. жывой вагі дае:
Худая жывёла 39—41 ф. мяса, 2 ф. сала
Поўадкормленая • 41—43 ф. » 4—6 ф. »
Вельмі тлустая 43 ф. » 8 ф. »
Паводле Сінклера і Андэрсона ў жывой вагі прыпадае:
У добра адкормленай жывёлы 'Поўадкормленай Вельмі тлустай
англійскай жывёлы на 100 ф
52—54 ф. мяса, 55—60 ф. »
60—65 ф. »
4— 5 ф. сала
5— 8 ф. » 6—12 ф. »
1 Taer’s Grund, rat. Landw., IV, p. 567.
2 Аб развяд. свойскай жывёлы, 1866 г., р. 272 і 273.
3 Mag: Die Raeen Zuchtung, 1863, p. 516—521.
Нарэшце, у апошні час інспектар Штырм 1 зноў указвае на важнасць гэтых вынікаў для сельскага гаспадара пры продажы і куплянні мясной жывёлы. «Сельскі гаспадар, — гаворыць ён, — не можа спадзявацца на вопыт мяснікоў і гандляроў, а таму мы лічым неабходным даць яму даныя для ацэнкі жывой жывёлы, якія, на нашу думку, заключаюцца ў дакладным даследаванпі адносін жывой вагі да вагі асобных частак». У гэтым-жа артыкуле ўказаны ім наступныя працэнтныя адносіны ўбойнай вагі да жывой, устаноўленыя праф. Вольфам, а іменна: на 100 ф. жывой вагі:
У добра адкормленай жывёлы (у целе) . . 47,4% мяса, 2,3% сала
Поўадкормленай 55,7% » 2,9% »
Вельмі тлустай 60,3% » 4,5% »
Матэрыял, сабраны намі ў адносінах да чатырох рускіх парод: украінскай, астраханскай, кіргізскай і рускай, распадаецца, уласна кажучы, на дзве часткі. 3 аднаго боку, мы жадалі ўстанавіць сярэднія лічбы для адносін убойнай вагі да жывой ва ўсіх чатырох парод; гэтая частка працы мае непасрэдную практычную цікавасць; другая-ж частка матэрыялу мае больш тэарэтычнае значэнне, яна ўскосным чынам вырашае пытанне аб розным значэнні гэтых парод, як мясной жывёлы.
Для вырашэння першага пытання намі было праведзена не менш 20 узважванняў для кожнай пароды, з якіх мы прыводзім наступныя сярэднія даныя. 100 ф. жывой вагі даюць:
Худая жывёла
Поўадкормленая жывёла
Вельмі тлустая жывёла
мяса
сала
мяса
сала
мяса
сала
У вялікарускай пароды ....
38,9—41,1
—
42,0—46,1
2,6
47,0—49,2
4
Украінскай пароды
45,8—48,6
2,4—5,2
49,5—51,2
3,2—6,1
52,0—53,6
5,9— 6,8
Астраханскай
пароды ....
46,4—49,8
2,3—6,4
50,2—51,0
5,3—7,3
56,0—57 8
6,2— 8,3
Кіргізскай пароды
48,3—50,9
5,1—7,8
50,0—52,4
5,6—7,2
55,3—59,3
7,2—15,0
Перш за ўсё мы павінны агаварыцца, што пры параўнанні гэтых даных з вынікамі, атрыманымі ў Германіі, працэнтныя адносіны мяса ў нашых парод павінны былі быць некалькі паніжаны, таму што ў Германіі ныркавае сала аддзяляецца ад мяса, між тым як нашы мяснікі пакідаюць яго пры тушы.
1 Stirm — Тое-ж самае, р. 757.
Ужо з першага погляду на вышэйпрыведзеную табліцу кідаюцца ў вочы спрыяльныя адносіны ўбойнай вагі да жывой у кіргізскай пароды. Можна смела сказаць, што паміж натуральнымі пародамі кіргізская займае першае месца па сваіх уласцівасцях і як мясная жывёла, яна бліжэй за ўсе іншыя стаіць да англійскіх мясных парод (гл. даныя Сінклера). Аб гэтых якасцях кіргізскай жывёлы ўпамінае яшчэ Рэутовіч 1 (1855 год); вось што гаворыць ён аб гэтай пародзе: «кіргізская жывёла адрозніваецца ад украінскай адносна большай здольнасцю да адкормлівання, як відаць з самой яе формы: склад цела сціснуты, тулава па росту жывёлы вялікае, кароткая шыя і ногі, усе часткі цела акруглыя і мясістыя». Хто назіраў не раз кіргізскую жывёлу, той не можа не згадзіцца з праўдзівасцю гэтай заўвагі.
Якое-б сухое ні было лета і якія-б дрэнныя ні былі кармы, кіргізская жывёла даходзіць да Пецербурга, захоўваючы дастаткова як унутранага, так і знадворнага тлушчу. Гэтая каштоўная якасць асабліва моцна праяўляецца ў кіргізскай пароды, яна добра вядома нашым мяснікам, якія заўсёды аддаюць перавагу гэтай жывёле перад украінскай і астраханскай. Апрача таго, шго вышэйпрыведзеная таблічка можа служыць дастаткова дакладным указаннем пры ацэнцы мясных жывёл, яна таксама дазваляе часткова зрабіць заключэнне аб мясных якасцях усіх чатырох парод. Найменш спрыяльныя адносіны ўбойнай вагі да жывой мае вялікаруская парода, за ёй ідзе ўкраінская, потым астраханская і, нарэшце, кіргізская, якая, у гэтых адносінах, мала чым уступае еўрапейскім мясным пародам. Гэты вывад яшчэ больш пацвярджаецца, калі глянуць на табліцы падрабязных узважванняў, прыкладзеных у канцы нашага артыкула.
У заключэнне мы дазваляем сабе зрабіць найбольш характэрныя ўказанні, якія пацвярджаюць наш погляд:
1. Вага скуры параўнальна з жывой вагой меншая за іншыя ў астраханскай і кіргізскай (6,6 і 6,7%), потым у шэрай жывёлы (7,1) і найбольш цяжкая ў вялікарускай жывёлы (7,6%).
2. Найменшыя адносіны вагі галавы і ног у кіргізскай (4,7%), амаль тоесныя—у астраханскай і вялікарускай жывёлы (5,1 і 5,2%) і найбольшыя адносіны ў шэрай пароды (5,4%).
3. Страўнікі і кішкі найменш развіты (мяркуючы па вазе) у кіргізскай пароды (4,8% жывой вагі), больш — у астраханскай і ўкраінскай жывёлы і яшчэ больш у вялікарускай пароды (8,2%).
4. Вага лёгкіх і сэрца таксама найменшая ў кіргізскай жывёлы (1,5%), найбольшая—у вялікарускай (1,9%) і сярэдняя— у астраханскай і шэрай жывёлы (1,7 і 1,6%).
Першыя два факты гавораць без усякіх каментарыяў за мясныя якасці кіргізскай жывёлы: яны прама ўказваюць, што ад
1 Альбом Ім. В. Э. О. за 1855 г.
гэтай пароды атрымліваецца найменшая колькасць малакаштоўных частак тушы; за тое-ж гаворыць і меншая вага страўніка і кішак, таму што ў жывёлагадоўлі ўжо ўстаноўлен факт, што мясныя пароды, якія добра аплачваюць корм, маюць менш доўгі і менш аб’ёмісты кішэчны канал; нарэшце, і меншая вага лёгкіх ёсць яшчэ адна з такіх-жа адзнак: «тыя жывёлы маюць меншыя лёгкія, якія адзначаюцца найбольшай здольнасцю да аплаты корму і скораспеласцю»
Апрача ўсіх гэтых даных, якія даюць некаторую магчымасць меркаваць аб вартасці рускіх парод для мэт мясной жывёлагадоўлі, нас яшчэ цікавіла пытанне аб адносінах касцей да мяса— пытанне, якое мае непасрэдную сувязь з усім папярэднім. Для гэтай мэты ўзяты былі жывёлы сярэдняй вагі (ад 1 044 ф. да 1 090 ф.) і прыблізна аднолькавай ступені адкормленасці; туша была рассечана на часткі і пасля стараннай ачысткі касцей ад мяса тое і другое дакладна ўзважвалася.
Адносіны касцей да мяса
Кіргізска
я
Астраханская
Украінская
мяса
косці
мяса
косці
мяса
косці
%
%
%
у фунтах
у фунтах
у фунтах
Чатыры чвэрці . .
537,0
111,0
20.67
522.0
127,0
24,32
427,0
128,0
29,28
Тры філеі ....
95.5
14,5
15,81
79.0
18,0
22,79
79,0
22,0
27,83
Агузак
40,0
8,5
21,25
34,0
11,5
33.82
34.0
н,о
32 58
Сярэдзіна кумпяка
29,0
6,0
20,69
32,0
7,0
21,87
26,0
7,0
26,92
Ссек
54.0
10,0
16,16
55 0
12 0
21,81
47,0
12,5
26,59
Тоўсты край . . .
59.5
14,0
23.53
50,0
15,0
30,00
47,0
15,5
32,97
Тонкі » . . . .
58,0
14,5
25,00
47,0
12,0
25,53
42,0
13,0
30,95
Грудзі і завітак .
72.0
14,5
20,13
70.0
15,0
21,42
32,0
9,5
27,14
Бачок
12,0
—
—
9,0
—
—
120
—
—
Лапатка
61,0
18,0
29,05
76,0
20,5
26,09
59,0
20,0
33.89
Кастрэц
16,0
2,0
12,02
18,0
2,0
11,11
12,0
2,0
16,66
Акавалак і зарэз .
39,0
9,0
23,07
52,0
14,0
26,94
39,0
15,5
39,74
Такім чынам, у кіргізскай жывёлы косці складаюць толькі 20,67% тушы, у астраханскай 24,32% і, найменш спрыяльныя адносіны, у шэрай жывёлы 29,28%Гэты факт як нельга больш га-
1 Wilckens: Form, und Leben der Landwir. Hausthiere.
ворыць у карысць кіргізскай пароды, ён указвае на тое месца, якое павінна была-б займаць гэтая жывёла сярод нашых мясных парод. Яшчэ далёкі той час, калі заходнія культурныя пароды пачнуць выцясняць украінскую жывёлу з поўднёварускіх гаспадарак; але яшчэ большай стойкасцю, дзякуючы сваім неад’емным якасцям, павінна адзначацца кіргізская жывёла, якая, пры добрым падборы і ўтрыманні, магчыма назаўсёды захавае за сабой месца ў стэпавой жывёлагадоўлі. Заканчваючы гэтую заметку, мы яшчэ раз напомнім чытачу аб галоўным, так сказаць, асноўным палажэнні, а іменна: што вылічэнне ўбойнай вагі па жывой ёсць найбольш правільны шлях для ацэнкі мясной жывёлы і застаецца толькі жадаць, каб гэты спосаб атрымаў права грамадзянства на нашых мясных рынках, тады знішчылася-б адна з галоўных цяжкасцей, з якімі прыходзіцца змагацца сельскаму гаспадару пры продажы мясной жывёлы.
КНІГІ ОНЛАЙН
