КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
3. Раскрый сувязі і супярэчнасці: • паміж мэтамі чалавека і інтарэсамі народа; • паміж мэтамі і матывамі дзейнасці гэтай асобы; • паміж мэтамі і сродкамі іх дасягнення. 4. Ацані значэнне і ролю гістарычнага дзеяча ў гісторыі: • па выніках яго дзейнасці; • уплыву на становішча асноўных сацыяльных груп, далейшы ход падзей; • уздзеянні яго прыкладу на іншых людзей, новыя пакаленні. 5. Ацані асобу гістарычнага дзеяча і выкажы сваё стаўленне да яго, зыходзячы з прынцыпаў чалавечай маралі. Тлумачэнне — раскрыццё ўнутраных сувязей і залежнасцей, прычынных заканамернасцей і значэння гістарычных з’яў і працэсаў. Звычайна выкарыстоўваецца пры вывучэнні тэарэтычнага матэрыялу. 3 дапамогай тлумачэння настаўнік вылучае, разглядае істотныя прыметы гістарычных падзей, з’яў і працэсаў, паказвае сувязі і заканамернасці, раскрывае прычыны, следства і іх значэнне. Тлумачэнне заўсёды выступае ў выглядзе лагічнага следства і таму ў ім выкарыстоўваюцца наступныя словы: «таму»; «так як»; «таму, што»; «у выніку таго, што»; «у гэтых умовах» і г. д. Такім чынам, гэты прыём складаецца з дзвюх частак — таго, што тлумачыцца, і таго, з дапамогай чаго тлумачыцца. Ён з’яўляецца найбольш даступным для вучняў, бо яны атрымліваюць гатовую інфармацыю пра сутнасць вывучаемых падзей і з’яў, іх сувязі. Вучням дастаткова зразумець і запомніць матэрыял. Але ў гэтым можа быць і недахоп прыёму, бо ён фактычна прадугледжвае пасіўную ролю вучня ў якасці слухача [26, с. 229—230; 62, с. 107]. Каб вучні добра ўспрымалі матэрыял, які выкладаецца, настаўніку неабходна прытрымлівацца пэўных правіл: ♦ дакладна фармуляваць задачы, сутнасць праблемы, пытання; ♦ паслядоўна раскрываць прычынна-следчыя сувязі; ♦ выкарыстоўваць параўнанне, супастаўленне, аналогію; ♦ прыводзіць яскравыя прыклады. Прыклад тлумачэння ў пытанні ўзаемаадносін царскіх улад і езуітаў у Расійскай імперыі ў канцы XVIII — першай чвэрці XIX cm.: «Пасля далучэння ўсходняй часткі Беларусі да Расійскай імперыі Кацярына II была падазрона = настроена ў дачыненні да членаў каталіцкага ордэна езуітаў. Аднак езуіты першымі прысягнулі расійскай = імператрыцы. Расійскія ўлады кантралявалі дзейнасць ордэна, пакуль яго цэнтр знаходзіўся ў Полацку. = Сітуацыя змянілася, калі Папа Рымскі выдаў у 1814 г. пастанову аб аднаўленні “Таварыства Ісуса", | якім сталі кіраваць з Рыма. Спаслаўшыся на тое, што езуіты “ўздумалі ўзрушваць... у Царстве нашым = праваслаўную грэчаскую веру”, імператар Аляксандр I у 1815 г. аб’явіў аб выгнанні езуітаў з Пецярбурга. = У 1820 г. выйшаў імператарскі ўказ аб высылцы езуітаў за межы Расійскай імперыі» [99, с. 27], Разважанне — славеснае выкладанне, тлумачэнне, пацверджанне якой-небудзь думкі. Падчас разважання назіраецца паслядоўнае развіццё палажэнняў, доказаў, якія падводзяць вучняў да высноў. У адрозненне ад тлумачэння гэты прыём дазваляе настаўніку паказаць ход сваіх думак і пазнаёміць вучняў з прыёмам аналізу фактаў. У разважанні прысутнічаюць два элементы: тэзіс (сцвярджэнне, якое неабходна даказаць) і яго абгрунтаванне з прыкладамі. Пры гэтым усе аргументы павінны: 1) быць грунтоўнымі і дастатковымі для доказу дадзенага тэзіса; 2) даказваць менавіта вызначаны тэзіс, а не штосьці іншае. У разважанні бывае і трэцяя частка — выснова. Гутарка — дыялагічная форма вуснага слова. Існуе некалькі відаў гутаркі: уводная, аналітычная, абагульняючая, заключная, кантрольная. Уводная гутарка адбываецца ў пачатку ўрока. Яе задача — падвесці вучняў да вывучэння новага матэрыялу шляхам: а) мабілізацыі ведаў, якія былі атрыманы раней; б) сістэматызацыі і абагульнення гэтых ведаў; в) мабілізацыі і сістэматызацыі ведаў, атрыманых вучнямі самастойна. Кантрольная гутарка праводзіцца пры праверцы ведаў і выкананні самастойнай работы. Яе задача — праверыць узровень разумення выкладаемага матэрыялу і ведаў. У выніку могуць быць выстаўлены адзнакі. 3 дапамогай яе кантралюецца засваенне новага матэрыялу ў час і пасля выкладання на ўроку; праводзіцца апытанне па папярэдняй тэме (ці па раней вывучаным матэрыяле). Кантрольная гутарка павінна змяшчаць не толькі пытанні на пераказ зместу, але і пытанні, якія патрабуюць аналізу, сістэматызацыі, абагульнення матэрыялу. Абагульняючая размова мае мэтай асэнсаванне выкладзенага матэрыялу, паглыбленне, пашырэнне і сістэматызацыю ведаў вучняў. Заключная размова праводзіцца з мэтай падвядзення вынікаў па матэрыялу, які быў вывучаны на ўроку (альбо шэрагу урокаў), яго замацаванні. Яна дазваляе абагульніць інфармацыю, сістэматызаваць яе і падвесці вынік па пытанні або праблеме, якія разглядаліся на ўроку. Калі настаўнік выкарыстоўвае гутарку як прыём арганізацыі пазнавальнай дзейнасці вучняў, яму неабходна: а) улічыць змест матэрыялу, вакол ці на падставе якога будзе ісці размова; б) вызначыць мэту размовы і яе разуменне вучнямі; в) прадумаць, якім чынам падтрымліваць інтарэс вучняў да аб’екта размовы і эмацыянальнасць яго ўспрымання; г) валодаць уменнем працаваць з усім класам, а не толькі з вучнямі, якія падымаюць руку; д) уменне настаўніка тактоўна падводзіць вучняў да пошуку правільнага адказу. 3.4. МЕТОДЫКА РАБОТЫ 3 ДРУКАВАНЫМ СЛОВАМ НА ЎРОКАХ ГІСТОРЫІ 3.4.1. Прыёмы работы з вучэбным дапаможнікам на ўроках гісторыі Вучэбны дапаможнік: патрабаванні і структура Згодна з Інструкцыяй аб парадку і выпуску вучэбных выданняў, падручнік — вучэбнае выданне (друкаванае або электроннае), якое ўтрымлівае сістэматызаванае выкладанне вучэбнага прадмета, часткі вучэбнага прадмета, тэмы вучэбнага прадмета, якія адпавядаюць вучэбнай праграме. У сваю чаргу вучэбным дапаможнікам з’яўляецца вучэбнае выданне (друкаванае або электроннае), якое часткова або поўнасцю замяняе падручнік [50]. Вылучаюць некалькі патрабаванняў да вучэбнага дапаможніка (табл. 13). Табліца 13 Патрабаванні да вучэбнага дапаможніка Патрабаванні Паказчыкі Прынцып навуковасці Адпаведнасць зместу вучэбнага матэрыялу ўзроўню сучаснага развіцця навукі, тэхнікі і культуры Дакладнасць выкладзеных фактаў, законаў, прынцыпаў, тэорый Выкарыстанне агульнапрынятай навуковай тэрміналогіі Прынцып даступнасці Адпаведнасць вучэбнага матэрыялу (яго зместу, раскрыцця) узроставым пазнавальным магчымасцям навучэнцаў: • тлумачальны характар выкладання вучэбнага матэрыялу; • захаванне колькасных норм да засваення інфармацыйна-сэнсавых элементаў тэксту; • захаванне норм складанасці мовы (даўжыня сказаў, слоў) Патрабаванні Паказчыкі Адпаведнасць зместу вучэбнага матэрыялу ўзроўню папярэдняй адукацыйнай падрыхтоўкі вучняў Лаканічнасць і дакладнасць фармулёвак вызначэнняў паняццяў, законаў, тэорый; адназначнасць тэрмінаў Прынцып сістэмнасці і паслядоўнасці Строга паслядоўнае выкладанне вучэбнай інфармацыі, якое забяспечвае ўзаемасувязь паняццяў, фарміраванне адзінай паняційнай сістэмы вучэбнага дапаможніка; своечасовасць увядзення новых тэрмінаў Лагічнасць і дакладнасць выкладання вучэбнага матэрыялу; адсутнасць сэнсавых паўтораў Захаванне прычынна-следчых сувязей у выкладанні вучэбнага матэрыялу Прынцып актыўнасці і свядомасці навучання Вучэбны дапаможнік стымулюе пазнавальную актыўнасць вучняў, іх самастойную вучэбную дзейнасць праз наяўнасць: • заданняў праблемнага і даследчага характару, дыскусійнага матэрыялу, пытанняў і заданняў, якія патрабуюць самастойнага пошуку інфармацыі, яе выкарыстання для выканання вучэбных і практычных задач; • заданняў, накіраваных на фарміраванне ўменняў знаходзіць інфармацыю ў тэксце параграфа, інтэрпрэтаваць, інтэграваць, ацэньваць інфармацыю параграфа; • заданняў, якія патрабуюць аб’яднаць інфармацыю, атрыманую з розных крыніц (асноўнага, дадатковага і тлумачальнага тэкстаў, ілюстрацый, схем, дыяграм, графікаў і г. д.); • пытанняў і заданняў для самаправеркі ўзроўню засваення вучэбнага матэрыялу Прынцып практыка-арыентаванасці Наяўнасць заданняў, якія патрабуюць прымянення засвоеных ведаў, уменняў і навыкаў, а таксама асабістага вопыту для вырашэння навучальных і практычных задач Прынцып нагляднасці Наяўнасць дастатковага аб’ёму метадычна абгрунтаванага ілюстрацыйнага матэрыялу (малюнкаў, рэпрадукцый карцін, фотаздымкаў і ўмоўна-графічных малюнкаў — карт, схем, чарцяжоў, планаў, графікаў і г. д.), які забяспечвае візуалізацыю тэарэтычнага і фактычнага вучэбнага матэрыялу Аптымальнае спалучэнне ў вучэбным дапаможніку вербальнай (слоўна-знакавай) і візуальнай (схем, табліц, малюнкаў) форм прад’яўлення вучэбнага матэрыялу Прынцып рэалізацыі ўнутрыпрадметных і міжпрадметных сувязей Наяўнасць у вучэбным дапаможніку прамых спасылак на раней вывучаны матэрыял па вучэбным прадмеце, іншых вучэбных прадметах Наяўнасць пытанняў і заданняў, накіраваных на актуалізацыю раней засвоенага вучэбнага матэрыялу па вучэбным прадмеце, іншых вучэбных прадметах Наяўнасць пытанняў і заданняў міжпрадметнага характару, якія патрабуюць прымянення ведаў з розных адукацыйных абласцей У вучэбным дапаможніку вылучаюць некалькі структурных кампанентаў (мал. 28) [62]. асноўны дадатковы тлумачальны апавядальны апісальны тлумачальны праблемна-абагульняючы дакументы урыўкі з мастацкай літаратуры бібліяграфічныя звесткі статыстычныя дадзеныя урыўкі з навукова-папулярных тэкстаў вызначэнне паняццяў слоўнікі подпісы да ілюстрацый тлумачэнні ў дужках алфавітныя паказальнікі тлумачэнні да карт, схем, табліц метадычны апарат ілюстрацыйны апарат пытанні і заданні памяткі інструкцыі алгарытмы апорныя схемы фотаздымкі рэпрадукцыі карцін аўтэнтычныя выявы эпохі картасхемы схемы апарат арыенціроўкі змест рубрыкі і тэматычныя сімвалы знакі-сімвалы шрыфтавыя выдзяленні фонавыя застаўкі Мал. 28. Асноўныя структурныя кампаненты вучэбнага дапаможніка па гісторыі Першае знаёмства вучняў з вучэбным дапаможнікам трэба пачаць з кароткай характарыстыкі яго зместу, тлумачэння храналагічных меж вывучаемага перыяду, патрэбна звярнуць увагу на структуру падручніка і асаблівасці яго пабудовы. Неабходна акцэнтаваць увагу вучняў на існаванні розных тыпаў вучэбнага тэксту, пытаннях і заданнях, а таксама ілюстрацыях і картасхемах. Першапачатковай задачай настаўніка пры арганізацыі работы з тэкстам вучэбнага дапаможніка з’яўляецца прывучванне вучняў выдзяляць незразумелыя