КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
колькасцю навучэнцаў у групе. Кожны ўдзельнік групы атрымлівае сваю гістарычную крыніцу, вывучае яе, а пасля такой асабістай экспертызы знаёміць групу з вынікамі сваёй працы. У групе ўсе атрыманыя звесткі параўноўваюцца, абагульняюцца, фармулююцца высновы (або выконваецца іншае заданне настаўніка). Мэта рабочай групы ў тым, каб усе яе члены авалодалі тэмай у поўным аб’ёме. Аднак не кожны вучань здольны самастойна разабрацца ў сваім пытанні або дакуменце. У такім выпадку прадугледжваецца «зігзаг»: на першым этапе ўдзельнікі, якім даручаны аднолькавыя пытанні (або дакументы), выходзяць са сваіх груп і ўтвараюць асобныя экспертныя групы. Такім чынам аб’ядноўваюцца вучні з аднолькавым заданнем і матэрыялам. У гэтых экспертных групах адбываецца аналіз крыніцы [46, с. 93—95, 99—100], Тут мэтазгодна прадугледзець пісьмовае заданне: ♦ каляровая «разметка» крыніцы (падкрэсліванне сэнсавых адзінак, напрыклад, фактаў, меркаванняў, прычын, вынікаў і г. д.); ♦ фармуляванне высноў, якія можна зрабіць на аснове прачытання крыніцы; ♦ пераўтварэнне тэксту ў схему, табліцу, лагічны ланцужок; ♦ выпісванне інфармацыі на аснове запаўнення разнастайных бланкаў. Удзельнікам экспертных груп важна сцісла запісаць тую інфармацыю, што трэба паведаміць сваім вучэбным групам. Потым эксперты вяртаюцца ў іх, і пачынаецца ўзаемны абмен інфармацыяй, на аснове якой выконваецца агульнае заданне. «Зігзаг-2» можа выкарыстоўвацца для работы з тэкстамі адносна невялікага аб’ёму. Пасля прачытання тэксту ўсімі вучнямі клас падзяляецца на групы. Колькасць членаў групы супадае з колькасцю пытанняў да тэксту. Пытанні запісаны на картках рознага колеру. Вучні выбіраюць пытанне і самастойна шукаюць адказ на яго ў тэксце, пасля аб’ядноўваюцца з тымі, хто выконваў аналагічнае заданне, і абмяркоўваюць вынікі сваёй працы, прыходзяць да агульнай высновы. Пасля кожны навучэнец «знаёміць» сваю групу з адказамі на пытанні. Такім чынам па выніках работы кожны вучань можа адказаць на любое пытанне па змесце тэксту. Пасля гэтага адбываецца агучванне адказаў на пытанні. Вучні могуць дапаўняць адзін аднаго [75, с. 83—84]. Прымяненне прыёму «перакрыжаваная дыскусія» магчыма пры арганізацыі работы вучняў з крыніцамі, дзе адлюстраваны розныя пункты гледжання на вывучаемую праблему. Пытанне, якое прапануецца для абмеркавання (дыскусіі), павінна быць ключавым па тэме. Пасля вывучэння зместу тэксту вучні працуюць у парах і запаўняюць табліцы, у якіх прыводзяць аргументы ў падтрымку і супраць сцверджання, змешчанага ў загалоўку. Затым табліца дапаўняецца ў выніку абмеркавання работы розных груп (адбываецца аб’яднанне адной пары з двума-трыма іншымі). У канцы дыскусіі кожны яе ўдзельнік павінен зрабіць выснову і абгрунтаваць яе. Узор табліцы для запаўнення прыведзены на малюнку 99. Тэзіс «так» «не» Мал. 99 Апісаны прыём можна выкарыстоўваць на розных этапах урока, калі ўзнікаюць некалькі пунктаў гледжання на пэўную праблему [75, с. 83—84]. Прыём мазгавога штурму даўно знаёмы настаўнікам і шырока выкарыстоўваецца на ўроках. Развіццё творчага тыпу мыслення — асноўная яго мэта. Ён прыдатны для тых урокаў, дзе тэма, што вывучаецца, непасрэдна залежыць ад варыятыўнасці вырашэння пэўнай праблемы. Звычайна мазгавы штурм праводзіцца ў групах з 5—7 чалавек за тры ўмоўныя этапы: на першым ствараецца банк ідэй, магчымых шляхоў вырашэння пастаўленай педагогам праблемы. Вучням прапануецца на працягу 5—7 хвілін выказваць і фіксаваць на дошцы або ватмане разнастайныя меркаванні. На другім этапе калектыў абмяркоўвае пададзеныя ідэі і прапановы, вызначае галоўнае і рацыянальнае ў кожнай з іх, затым па магчымасці аб’ядноўвае ў адно цэлае. Трэці і апошні крок групы — выбар найбольш перспектыўнай, на думку вучняў, ідэі, якая будзе прапанавана на разгляд усяму класу. На этапе рэфлексіі адбываецца запаўненне або ўдакладненне кластараў, дапаўненне або карэкціроўка табліц, напісанне эсэ або сінквейна. Методыка работы з сінквейнам была апісана ў пункце «Фарміраванне ўяўленняў пра факты мінулага». 4.2.2. Спосабы арганізацыі праблемнага навучання на ўроках гісторыі Праблемнае навучанне лічыцца адной з тэхналогій развіваючага навучання. Сутнасць заключаецца ў стварэнні перад вучнямі праблемных сітуацый, усведамленне, прыняцце і вырашэнне якіх адбываецца ў працэсе ўзаемадзеяння настаўніка і вучняў пры максімальнай самастойнасці апошніх. Праблемная сітуацыя ўзнікае ў той момант, калі вучні разумеюць, што ім не хапае пэўных ведаў ці спосабаў дзеяння [56, с. 32—33]. Існуюць розныя тыпы праблемных сітуацый. ♦ Сітуацыя нечаканасці ствараецца пры азнаямленні вучняў з фактам, ідэямі, якія выклікаюць здзіўленне, здаюцца парадаксальнымі, уражваюць сваёй нечаканасцю. ♦ Сітуацыя канфлікту ствараецца, калі новыя факты і высновы знаходзяцца ў супярэчнасці з тэорыямі і ўяўленнямі, якія ўсталяваліся ў навуцы. ♦ Сітуацыя неадпаведнасці ствараецца, калі жыццёвы досвед вучняў супярэчыць навуковым дадзеным, што змяшчаюцца ва ўмовах задачы. ♦ Сітуацыя нявызначанасці ўзнікае ў тых выпадках, калі праблемнае заданне змяшчае недастатковую колькасць дадзеных для яго вырашэння. Тут разлік робіцца на кемлівасць і інтуіцыю вучняў. ♦ Сітуацыя меркавання (дапушчэння) заснавана на магчымасці прапанаваць уласную версію аб прычынах, характары, наступствах гістарычных падзей. ♦ Сітуацыя выбару прапаноўвае школьнікам з некалькіх прадстаўленых варыянтаў адказу выбраць і абгрунтаваць адзін, які, на іх думку, найбольш пераканаўчы [25, с. 92]. Памятка для рашэння пазнавальных задач [74, с. 131—132] 1. Уважліва прачытай умовы задачы і запомні пытанні да яе. 2. Пачні абдумваць дадзеныя ўмоў (слова за словам, радок за радком) і вызначы, што яны даюць табе для адказу на пытанне. 3. Падумай, ці няма супярэчнасці паміж дадзенымі задачы, ці дапамагаюць адны дадзеныя зразумець значэнне іншых дадзеных умоў задачы. 4. Калі ва ўмовах задачы не хапае дадзеных, узгадай, што ты ведаеш па тэме задачы, і падумай, як гэта можа дапамагчы рашэнню. 5. Абавязкова дакажы сваё рашэнне. Калі з умоў задачы вынікае некалькі высноў, кожную з іх трэба даказаць. Правер, ці гатовы ты ясна і пераканаўча выкласці доказы. 6. Правер, ці з’яўляецца тваё рашэнне адказам па сутнасці пытання задання, ці адказ дастаткова поўны, ці ў ім прысутнічае нешта лішняе, што не мае дачынення да пытання задання. 7. Яшчэ раз правер, ці няма ва ўмовах задач дадзеных, якія супярэчаць твайму рашэнню, ці ўсе дадзеныя былі ўлічаны? 8. Правер, ці ўсе магчымыя высновы па сутнасці пытання былі зроблены і даказаны. Тэхналогія праблемнага навучання прадугледжвае пастаноўку праблемнай задачы або праблемнага пытання. Праблемная задача — задача, якая не мае стандартнага рашэння. Гэта пошукавая задача. Што тычыцца праблемнага пытання, яно адрозніваецца ад звычайнага тым, што ў ім закладзена пэўная схаваная супярэчнасць, якая прадугледжвае наяўнасць некалькіх варыянтаў адказаў. I гэта падштурхоўвае вучняў да пошуку новых ведаў. Такога кшталту пытанні і заданні павінны быць цікавымі, бо ў іншым выпадку яны не натхняць на пошук адказу [56, с. 33—34]. Існуюць адрозненні паміж лагічнымі і праблемнымі задачамі (табл. 33). Табліца 33 Лагічная задача Праблемная задача 1. Ва ўмовах няма прамога адказу на пастаўленае пытанне. 2. Ва ўмовах можа змяшчацца інфармацыя, дастатковая для рашэння задачы, яе таксама можна знайсці ў вучэбным дапаможніку або іншых крыніцах. 1. Ва ўмовах няма адказу на пастаўленае пытанне. 2. Ва ўмовах недастаткова зыходных дадзеных для рашэння задачы. У вучэбным дапаможніку і іншых крыніцах складана знайсці гатовы адказ. Лагічная задача 3. У змесце задачы прама або ўскосна зададзены лагічныя аперацыі, з дапамогай якіх вырашаецца задача (параўнанне, доказ, абагульненне, аналіз і г. д.). 4. Адказ на пытанне адназначны, дакладны. Для яго ацэнкі можна распрацаваць дакладныя крытэрыі Праблемная задача 3. Умова задачы не прадугледжвае спосабаў яе рашэння; разлік на тое, каб вучні самі здагадаліся, выбралі стратэгію пошуку. 4. Адказ носіць творчы, індывідуальны характар. Для яго праверкі можна скласці толькі прыкладныя патрабаванні да зместу і ацаніць арыгінальнасць спосабу рашэння Вылучаюць 4 этапы работы з праблемай на ўроку: 1) увод у праблемную сітуацыю. Настаўнік акрэслівае праблему, адбываецца калектыўнае абмеркаванне мэт і спосабаў іх дасягнення; 2) работа ў творчых мікрагрупах. У групах вучні могуць выконваць розныя ролі: лідар — кіраўнік, лідар — генератар ідэй, функцыянеры, апазіцыянеры, даследчыкі і г. д.; 3) заканчэнне рабочага працэсу, агульнае абмеркаванне праблемы, абарона пазіцый. На гэтым этапе акцэнт робіцца на доказе розных пазіцый і дыскусіі; 4) вызначэнне новай праблемы, якая будзе весці да новага пазнання [72, с. 231—232]. Прыклад пастаноўкі праблемнага пытання пры вывучэнні тэмы «Грамадства і культура Старажытнага Кітая» (Сусветная гісторыя, 5 клас): «Чаму пісцы Старажытнага Кітая маглі не ведаць усе іерогліфы, а вучням беларускіх школ трэба ведаць увесь алфавіт?» [18, с. 52—56]. 4. 2.3. Праектная дзейнасць у навучанні гісторыі Метад праектаў не з’яўляецца прынцыпова новым у сусветнай педагогіцы. Ён узнік яшчэ ў пачатку XX ст. у ЗША. Яго называлі таксама метадам праблем, і звязваўся ён з ідэямі гуманістычнага напрамку ў філасофіі і адукацыі, распрацаванымі амерыканскім філосафам і педагогам Дж. Дзьюі, а таксама яго вучнем У. X. Кілпатрыкам. Надзвычай важна паказаць школьнікам мэтазгоднасць іх асабістай зацікаўленасці ў набыцці ведаў, якія могуць спатрэбіцца ў жыцці. Для гэтага неабходна ўзятая з рэальнага жыцця праблема, знаёмая і значная для вучня, дзеля вырашэння якой трэба прыкласці пэўныя веды, яшчэ не набытыя. Мэта — стымуляваць цікавасць вучняў да вырашэння той або іншай праблемы праз праектную дзейнасць, што прадугледжвае валоданне пэўнымі ведамі і ўменне прымяняць іх на практыцы. Вучэбны праект для навучэнца — спосаб самому стварыць нешта цікавае, паспрабаваць свае сілы, праявіць веды і ўменні і прадэманстраваць дасягнуты вынік. Пры пэўных умовах вучань выбірае і ажыццяўляе стратэгію праектавання. Сутнасць праекта — уключэнне навучэнцаў у працэс пераўтваральнай дзейнасці ад пачатку (ідэі) да фіналу (яе практычнай рэалізацыі). Выконваючы праекты, вучні атрымліваюць навыкі даследчай праектнай дзейнасці, вучацца самастойна