КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Вобразныя заданні патрабуюць вызначэння канкрэтных крытэрыяў іх ацэнкі або пэўных аспектаў, якія павінны быць раскрыты. Крытэрыямі для ацэнкі могуць быць: ♦ добрае веданне гістарычнай сітуацыі і абставін, у якіх адбывалася падзея; ♦ правільнае вызначэнне праблем, якія хвалявалі людзей разглядаемага часу; ♦ разуменне сутнасці гэтых праблем і розных меркаванняў на іх конт; ♦ уменне стаць на пазіцыю пэўнага чалавека, зразумець, чым яна абумоўлена, гістарычна праўдзіва аднавіць ход яго думак, пачуцці, перажыванні і настрой; ♦ афармленне інфармацыі ў змястоўнай і вобразна-эмацыянальнай форме [5; 61, с. 17]. Да інавацыйных прыёмаў адносяць: • віртуальныя: ♦ дыялог з аўтарам мастацкага твора. У аснове прыёма ляжыць аналіз мастацкага твора ў форме дыялогу з аўтарам дадзенага твора (мал. 10); ♦ віртуальная экскурсія. Мэтазгодна выкарыстоўваць пры вывучэнні пытанняў культуры, побыту, гаспадарчых заняткаў насельніцтва, развіцця гарадоў і інш. Асобныя вучні рыхтуюць прэзентацыю з абавязковым візуальным радам пра мастацкі твор, памятныя месцы, вандроўку па населеных пунктах, візіт да розных слаёў насельніцтва. Іншыя вучні выступаюць у ролі экскурсантаў і задаюць удакладняючыя пытанні [39, с. 27—28, 97—98]; • мультысэнсорныя: ♦ прыём мультысэнсорнага ўспрымання карціны. Заснаваны на цэласным адлюстраванні вобразаў і прадугледжвае адказ вучняў на наступныя пытанні: «Што я бачу на карціне?» (Знешнія прыметы — 1-2 сказы.); «Пра што я пытаюся ў сябе, гледзячы на карціну?»; Мал. 10. Алгарытм выкарыстання прыёму «Дыялог з аўтарам мастацкага твора» [39, с. 26] «Я асцерагаюся, што...»; «Я спадзяюся, што...»; «Я чую...»; «Я адчуваю пах...»; «Калі і дзе гэта адбылося?»; S «Што адбылося далей?»; ♦ прыём «Інтэрв’ю са сведкам» (пры праглядзе відэафільма). Клас дзеліцца на дзве групы. Першая мае магчымасць глядзець і слухаць відэафрагмент працягласцю 3-4 хвіліны, другая — успрымае яго толькі на слых. Першыя потым выступаюць «сведкамі падзей», а другія — журналістамі, якія праводзяць з імі інтэрв’ю. Пасля заканчэння «апытання» відэафрагмент паказваецца ўсяму класу і праводзіцца аналіз сумеснай працы [39, с. 28—29]; ♦ перакадзіраванне — перавод вербальнай інфармацыі ў візуальны вобраз і наадварот з мэтай засваення вучэбнага матэрыялу на творчым узроўні — гістарычная віртуальная азбука, прыёмы малюначнага асацыіравання, разгортвання вобраза праз асацыятыўныя словы, «візуалізаваная метафара». Прыём малюначнага асацыіравання пабудаваны на лагічнай сувязі вучэбнай інфармацыі і вобраза, які ўвасабляецца вучнем у выглядзе малюнка. Яго рэалізацыя заключаецца ў наступным: вучні атрымліваюць каляровыя алоўкі (фламастары, маркеры) і аркушы паперы, на якіх павінны прадставіць пэўную гістарычную падзею, з’яву, паняцце ў выглядзе малюнка. Лічбы і літары пры гэтым выкарыстоўваць нельга (альбо па мінімуме). Праз пэўны час вучні павінны даць тлумачэнне сваім малюнкам [39, с. 32—33]. Такім чынам вучні запамінаюць сутнасць гістарычнай з’явы або падзеі праз уласныя асацыяцыі і эмацыянальнае асэнсаванне; ♦ контрверсія — аналіз і параўнанне некалькіх крыніц гістарычнай інфармацыі з наступным фарміраваннем цэласнага вобраза гістарычнай падзеі ці яе ўдзельнікаў; прыём крытычнага аналізу малюнка на аснове перакрыжаваных пытанняў [39, с. 23—25]. 3 мэтай максімальнага выкарыстання зрокавай памяці ў навучальным працэсе і развіцця дадатковага інтарэсу да вывучэння гісторыі дазваляецца выкарыстоўваць для запісу пэўнай інфармацыі ўмоўныя знакі, якія адлюстроўваюць канкрэтныя веды [112, с. 155]. Вобразнае ўяўленне фактаў можна таксама фарміраваць з дапамогай апорных сігналаў, піктаграм, сімвалічных малюнкаў, сінквейнаў [63, с. 53]. Сінквейн уяўляе пяцірадкоўе, якое будуецца па пэўных правілах: 1) першы радок складаецца з аднаго слова або словазлучэння — цэнтральнага паняцця тэмы; 2) другі радок налічвае два словы (прыметнікі ці назоўнікі), якія характарызуюць гістарычнае паняцце; 3) трэці радок — тры дзеясловы, якія тлумачаць сутнасць разглядаемых падзей; 4) чацвёрты радок — фраза або сказ, які выражае стаўленне да вывучаемай тэмы; 5) пяты радок — слова-сінонім альбо словазлучэнне, якое падагульняе тэму. Напрыклад, на малюнку 11 адлюстраваны сінквейн да тэмы «Сталыпінскія рэформы ў Беларусі» [61, с. 16—17]. П. А. Сталыпін разумны валявы планаваў распрацоўваў імкнуўся «Дайце нам дваццаць год, і вы не пазнаеце Расію» не паспеў... Мал. 11. Сінквейн да тэмы «Сталыпінскія рэформы ў Беларусі» Пры вывучэнні гістарычных фактаў можна выкарыстоўваць параўнальнаабагульняючую табліцу. Яе складанне дазволіць развіваць у вучняў уменне параўноўваць гістарычныя факты і рабіць тэарэтычныя высновы. Вывучэнне мінулага чалавецтва немагчыма без разгляду дзейнасці людзей, аналізу іх учынкаў. Гаворка ідзе пра ролю як асобы, так і вялікіх груп людзей у гісторыі. Важным у фарміраванні гістарычнага мыслення з’яўляецца ўменне паглядзець на вывучаемыя падзеі вачыма не толькі палітыкаў або эліты грамадства, але і простых людзей. Гэта дазваляе эмацыянальна ўздзейнічаць на вучняў і падштурхоўвае іх да вывучэння сямейнай гісторыі і малой радзімы. Асоб у гісторыі ўмоўна падзяляюць на тры групы: ♦ па становішчы (каралі, кіраўнікі дзяржаў і г. д.); ♦ па спганоўчых заслугах (рэфарматары, першаадкрывальнікі, вядомыя навукоўцы, дзеячы культуры і г. д.); ♦ па адмоўных «заслугах» (тэрарысты, авантурысты і г. д.) [111, с. 67]. Пры вывучэнні гістарычных асоб выкарыстоўваюцца прыёмы характарыстыкі, драматызацыі, персаніфікацыі, работы з партрэтам, ролевых гульняў, прапаноўваюцца заданні на высвятленне ацэначных меркаванняў школьнікаў пра герояў мінулага і інш. Вучні павінны ведаць, чым вызначылася асоба ў гісторыі і даваць ацэнку яе дзейнасці. У малодшых класах неабходна вучыць школьнікаў уменню даваць характарыстыку гістарычнай асобы па алгарытме (мал. 12) [17, с. 77]. Мал. 12. Алгарытм характарыстыкі гістарычнай асобы Пры вывучэнні дзейнасці асоб у гісторыі неабходна прытрымлівацца пэўнай паслядоўнасці, якая адлюстравана на малюнку 13. С s запамінанне прозвішча, імя гістарычнай асобы азнаямленне з этапамі, перыядамі і зместам дзейнасці асобы засваенне ідэйнатэарэтычных (палітычных, рэлігійных і г. д.) поглядаў вывучаемай асобы высвятленне, чые інтарэсы адлюстроўвала дадзеная асоба на розных этапах < > вывучэнне ацэнак асобы яе сучаснікамі і сучаснымі гісторыкамі Мал. 13. Паслядоўнасць вывучэння гістарычных асоб [111, с. 72] У старшых класах, калі ў вучняў ужо ёсць веды па гісторыі, можна выкарыстаць іншыя варыянты работы. Напрыклад, настаўнік згадвае інфармацыю пра гістарычную асобу і падводзіць вучняў да здагадкі, пра каго ідзе гаворка. Альбо спачатку даюцца характарыстыкі асобы рознымі гісторыкамі ці палітычнымі дзеячамі, а далей ідзе пытанне да вучняў: «Пра каго маглі так гаварыць?». Прыклад характарыстыкі гістарычнага дзеяча: Французскі кароль Людовік XIV так характарызаваў гэтага чалавека: «Дадзены правіцель тлумачыць = свае намеры клопатамі аб падрыхтоўцы да ваеннай справы і аб дысцыпліне сваіх войскаў, аб навучанні = і асвеце свайго народа, аб прывабліванні замежных афіцэраў і ўсялякіх здольных людзей. Гэты вобраз = дзеянняў і павелічэнне магутнасці з’яўляюцца самымі вялікімі ў Еўропе, робяць яго небяспечным для Ё суседяў і выклікаюць вялікую зайздрасць». Расійскі гісторык В. В. Ключэўскі так пісаў пра гэтага чалавека: «Уся яго рэфарматарская дзейнасць = ішла за думкай пра неабходнасць і ўсемагутнасць уладнага прымусу; ён спадзяваўся толькі сілай навязаць = народу дабрабыт, якога не хапала. Гора было таму, хто хаця б патаемна, у хмелю падумаў бы: «Ці = вядзе нас цар да дабра, ці не марныя нашы мукі, ці не прывядуць яны да яшчэ большых мук на многія = стагоддзі? Аднак думаць, нават адчуваць што-небудзь, акрамя пакоры, было забаронена». = Як вы думаеце, пра якую гістарычную асобу ідзе гаворка? (Пётр I.) У пытанні таксама можна выкарыстаць цытату. Узяць, напрыклад, выказванне Яна Гуса «Я выбіраю не паміж жыццём і смерцю, а паміж праўдай і няпраўдай» і задаць пытанні: «Як вы думаеце, у сувязі з чым гэта было сказана?», «Як гэтае выказванне сведчыць пра чалавека і яго погляды?». Можна таксама праводзіць параўнанне гістарычных асоб па пэўных прыметах (напрыклад, кіраўнікоў дзяржавы), даваць ацэнку асобы, зыходзячы з яе паводзін у экстрэмальнай сітуацыі. Пры фарміраванні ўмення вучняў працаваць з матэрыялам, звязаным з дзейнасцю гістарычнай асобы, варта выкарыстоўваць спецыяльныя памяткі. Памятка для характарыстыкі прадстаўнікоў культуры 1. Дзе і калі жыў, біяграфічныя дадзеныя і погляды. 2. Сучаснікам якіх буйных падзей з’яўляўся. 3. Асноўныя творы, іх характарыстыка і значэнне. 4. Якія з’явы грамадскага жыцця знайшлі адлюстраванне ў яго творчасці. 5. Да якога накірунку ў літаратуры ці мастацтве належаў. 6. Ацэнка яго дзейнасці, унёсак у нацыянальную і сусветную культуру. 2.3. ФАРМІРАВАННЕ ЎЯЎЛЕННЯЎ АБ ПСТАРЫЧНАЙ ПРАСТОРЫ Многія гістарычныя падзеі засвойваюцца толькі ў сувязі з пэўнымі геаграфічнымі або прасторавымі ўмовамі. Вельмі важна пры вывучэнні гісторыі мець уяўленне аб характары мясцовасці, клімаце, наяўнасці рэк, азёр і мораў, шляхоў зносін, карысных выкапняў і іншага, бо гэта тыя фактары, якія ўплываюць на развіццё пэўных краін і рэгіёнаў. Аднясенне падзей да пэўнай прасторы і апісанне геаграфічнага асяроддзя, дзе яны адбыліся, называецца лакалізацыяй. Асноўны сродак фарміравання прасторавых уяўленняў — гістарычныя карты. Яны ствараюцца на геаграфічнай аснове, але істотна адрозніваюцца ад геаграфічных. На гістарычнай карце, акрамя асноўных фізіка-геаграфічных дадзеных, абазначаюцца месцы рассялення народаў, межы дзяржаў, іх часткі, населеныя пункты і месцы, з якімі звязаны вывучаемыя гістарычныя падзеі. Традыцыйна вылучаюць тры асноўныя віды гістарычных карт\ 1) агульныя адлюстроўваюць падзеі і працэсы на пэўным этапе гістарычнага развіцця, напрыклад, «Егіпет (III — пачатак II тысячагоддзя да н. э.)»; 2) аглядныя адлюстроўваюць пэўныя змены за больш працяглы перыяд. Яны змяшчаюць невялікі аб’ём інфармацыі, і звычайна ў іх аснову кладзецца развіццё пэўнага гістарычнага працэсу, напрыклад, «Рассяленне чалавека», «Рэфармацыя ў Еўропе», «Славянскія народы ў XVII—XVIII стст.»;