За родную мову й праўдзівы назоў
Ян Станкевіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 742с.
Мінск 2013
Даніла Дыфоу Робінзон Крузо
Часьць першая
Разьдзел I
Ня вытрываў і ўцёк на мора
Я нарадзіўся ў 1632 годзе ў вангліцкім месьце Ерку. Быў я трэ]цім малцам у бацькоў a moj ацец наважыў мяне вучыць за адваката. Але я не хацеў нічагусенкі jinmara, як толькі быць плавальнікам (плаўбітом). Дык проці волі, на’т проці загадаў CBajro бацькі ды просьбаў матчыных і jiHiubix прыяцелеў, я ўцёк на мора.
Moj бацька быў разумны, гаспадарлівы j шчодры чалавек. Ен гукнуў мяне аднае раніцы ў cBoj naicoj і гукаў вельмі горача за мною аб гэтым. Ен гаманіў мне, што галечы або абнятыя cьцiжaдoбaj і гальлівыя на багацьце людзі пушчаюцца 3Bbi4ajHa на прылукі. Што Moj стан ёсьць станам сярэднім, а ён із даўгога дазнаньня ведае, што стану за ўсіх на]ляпе], што cynaKoj і скромнасьць, здароўе, прыяцелі і ўсё жаданае дабро належа сярэдняму стану ў жыцьцю; калі я няшчасны дома, дык гэта мая собская віна. А калі-б я астаўся глухім на рады j напамінаньні ягоныя, дык буду калісь каяціся, але будзе позна.
Мяне вельмі даняла ajцoўcкaя гутарка, калі мяне прасіў у сьлізах, што каціліся па твару ягоным, каб пачаў новае жыцьцё. Я тады сабе пастанавіў, што папраўлюся. Але бяда! За некалькі тыднеў ізноў прачхнулася мая старая туга, а калі я пазнаў, што не дастану ані благаслаўленьня на падарожжа, ані дазваленьня, дык пастанавіў, што пушчуся на мора адзін.
Я пакінуў naTajHO аўца j маці, не бядуючы аб тым, што яны падумаюць, і ня просячы ў CBajro ajua благаслаўленьня, і раненка нараніцы крануўся на караб, што меў плысьці ў Лёндон. Было гэта 1 верасьня 1651 г.
Жаднага маладога падарожніка ня стрэлі няшчасьці так борзда і ня трывалі так доўга, як мае. Караб траха яшчэ ня выплыў із прыстані, як узьняўся вялікі вецер і на мору пачалася бура. Я быў страшне хворы j зьбядаваўшыся. Усе рады j сьлёзы Majro ajija і просьбы матчыныя ўспомнеліся мне. Але як вецер сьціх, зацьвярдзела сэрца маё, і аглохла сумленьне, і я ўпіўся разам ізь jinmbiMi плаўбітамі. Шостага дня прыплылі мы ў Ярмут. Тамака мусілі ляжаці некалькі дзён, бо шалела страшная бура. Собсьнік карабу, баючыся, каб чаго ня сталася, усюды даглядаў і аднозчы, калі ён выходзіў із свае каюты, пачуў я, як ён стагнаў: „Божа, зьмілуіся над намі, каб усе не пагінулі!"
Бо морскія хвалі былі высокія, як горы.
Вечаром прасіў старшы плаўбіт собсьніка карабу, каб загадаў адрэзаць пярэдні стацьцявік1. Як адрэзалі, дык галоўны стацьцявік так хістаўся, што мусілі і яго адрэзаці. Бо наш караб быў цяжка накратаны таварам і біўся аб хвалі, а плаўбіты крычэлі, што ўтопімся, і мы запраўды мусілі зара спусьціць лодкі і пакінуць караб.
Зь вялізарнымі перашкодамі j небясьпечнасьцямі дабраліся мы да берагу. Чарада (груд) людзёў стаяла тамака і туды-сюды бегала, гатуючыся нам памагчы, як толькі прыплывем блiжэj.
1 Жэрдзь, у версе катора] прымацаваны вялікі кавалак палатна, званы вятрылам.
Прынялі нас вельмі ласкава, а магістрат места і некалькі купцоў ды собсьнікаў карабаў далі нам грошы, каб вярнуцца назад у Галь альбо ў Лёндон, як мы жадалі. Гукаў я капітану, што паехаў, каб толькі пазнаці мора, а ён глянуў на мяне вельмі сур’ёзна, сусярэдзіўшыся.
— Хто Ваша? — папытаўся ён, — і чаго паехаў на мора?
Я апавядаў яму крышку із CBajro жыцьця, а ён пры гэтым закрычэў ізь дзік-oj злocьцяj:
— Што я зрабіў, — гаманіў ён, — што такое шчанё магло забраціся на Moj караб? Магчыма, што ўся бяда прылучылася з намі адно з Вашае віны, быццам як Ёна плыў у Tape. Ня ўступіў-бы я ніводна] Haroj із Вашэцям ізноў у сво) караб — на’т за тысяча хунтаў штэрлінгаў.
Гэтак гукаў за мною япічэ вельмі сур’ёзна, прыпамінаючы мне, каб вярнуўся назад да ajua і не спакушаў Празору. Ён казаў:
— Маладзёне, трэба, каб Ваша вярнуўся дамоў, бо будзеш мець адны няшчасьці, куды не павернесься, пакуль ня споўняцца на Вашэцю словы азцоўскія.
Але зацьвярдзелася ізноў сэрца мае, і я пajшoў пехатой у Лёндон. Ня стыдаўся я грашыці, але стыдаўся каяціся, дыкжэ стыдаўся таго, за што меў-бы пашану ў разумных людзёў.
Разьдзел II
У палоне ў морскіх разбойнікаў
У Лёндоне сеў я на караб, што меў плысьці да ўзьбярэжжа Афрыкі. Маючы ў кішэні грошы, не хацеў я ўжэ служыць як плаўбіт, а падарожнічаць, як пан. На параду капітанаву накупіў я рознае драбязы, HKoj мог-бы гандляваць паміж мясцовымі людзьмі на ўзьбярэжжу Гвінфскім.
Добры гэты чалавек вучыў мяне ў часе плаваньня матэматыкі і морскіх правілаў. Гэтае падарожжа здалося мне і было наагул запраўды адзіным шчасным падарожжам у цэлым маДм несупакоіным жыцьцю. Прадаўшы свае рэчы дзікуном афрыканскім, я прывёз дамоў пяць хунтаў 90 унцыяў залатога пяску, за каторыя дастаў у Лёндоне звыш 7000 каронаў. Гэта напоўніла мяне такімі сьцілюбымі плянамі, што я рынуўся ў поўнаю загубу.
Moj прыяцель капітан умер борзда просьле нашага павароту з падарожжа. Але я паступіў нанова на Toj-жа караб, хочучы ізноў пусьціцца ў дарогу. Капітанам быў калішні штырнік карабу. Я накупляў блізу што за паўтраці тысячы новага тавару, каторым хацеў гандляваці ў Афрыццы, а астачу свае маемасьці каля 5 тысячаў аддаў на схоўку ўдаве CBajro прыяцеля, што была справядлівая j пэўная жанчына ды прыяла мне тады j na3bHej.
Мы ськіраваліся HajnapBej да Канарскіх астравоў. Аднозчы вельмі рана неўспадзеўкі абачылі мы, што за намі гнаўся, распусьціўшы ўсе вятрылы, турэцкі pa36ojHiijKi караб. Мы так сама напялі ўсе вятрылы. Але бачачы, што pa36ojmKi нас даганяюць, мы задзержыліся j гатаваліся да бітвы. Наш караб меў двананцаць гарматаў, але jixai караб меў асьмінанцаць. Каля трох гадзінаў па паўдні падплыў разбодніцкі караб да нас на выстрал. Мы выпалілі ў бок яго адзінанцаць разоў. Але яны адказалі на нашае страляньне, a із стрэльбаў у jix аказалася страляніна, бы дзьвесьце чалавекаў. Потым прыплылі да нашага карабу і рынуліся на палубу шэсьцьдзесят чалавекаў, каторыя зараз пачалі сячы j пераразаць канаты j вятрылы. Двojчы мы загналі jix із палубы, але напасьледак яны нас такі перамаглі. Pas6ojHiKi забралі нас і павязьлі ў няволю.
Завязьлі нас у мароцкую прыстань Салег. Адгэнуль усіх, апрача мяне, пагналі ў сярэдзіну краю, і сталіся яны нявольнікамі мароцкага султана. Але мяне пакінуў капітан
сабе як сваю здабычу, а дзеля таго што я быў малады j вёрткі, зрабіў ізь мяне CBajro слугу. Я даглядаў садок ягоны і памагаў у гаспадарцы. Як толькі ён прыходзіў дамоў, дык заўсёды пасылаў мяне на сво; караб у прыстань, каб вартаваў караб. Я спаў там у каюце.
Там aflsinaj думкаю Maej было, як-бы ўцячы. Але бяда: я быў адзін-адзінюсенкі. Праз два гады ня было жаднае надзе]і, што я змагу ўжыцьцёвіці CBoj плян.
Раз астаўся разбсунік дома даўжэй, як 3Bbi4ajHa, бо трэ’ было паправіці караб. Каб бapжджэj праходзіў час, ён выяжджаў раз або дво]чы ў тыдзень на мора ў лодцы з двума вятрыламі, каторая прапушчала заўсёды ягоны караб, і лавіў рыбу. Браў ён мяне із сабою і маладога нэгру, каб мы веславаліj весялілі яго. 3 часам ён здаваўся на мяне бaлej і пасылаў мяне напару з маладым нэграм і адным малцам із свае радні. Але аднаго дня зьнячэўку захапіла нас бура, спабыліся мы стацьцявіка і за малым ня былі загнаты ў мора. Капітан, баючыся, каб калі часам не спабыўся свае лодкі, выцягнуў даўгую лодку з англіцкага карабу, на каторым нас захапіў, і даручыў цесьлю, каб у ej паставіў малую будку, як бывае на вялікіх лодках, так, каб ззаду было даволі месца штырніку, а наперадзе каб маглі адзін або два чалавекі стаяці j кіраваці вятрыламі. Будка была такая вялікая, што мог у ёj капітан спаць з адным або двума слугамі, быў там так сама стол і ўсялякая ежына j прылады.
Ha raTaj лодцы часта капітан выяжджаў лавіці рыбу. Я вельмі навытырыўся езьдзіць на лодцы. Аднаго дня капітан мне загадаў нанесьці на лодку шмат яды, тры стрэльбы, пораху j шроту, бо ён пазваў, кажа, двух ці трох выдатных Маўраў, каб у яго пагасьцілі, паехаўшы зь jiM у малое падарожжа па мору. Увечары перад гэтым загадаў мне выехаць на лодцы, каб зь яшчэ адным мужчынам і ягоным малцам-сваяком налавіў крыху рыбы.
I прьцшоў мне ўдум ізноў Moj плян — уцячы. Як капітан адьупіоўся да ceajix гасьцёў, я гатаваўся не лавіць рыбу, але ў далёкую дарогу. Хоць я j ня ўмеў кіраваці лодкаю, але адзіназ Maej думкаю было — уцячы адтуль.
Я гукнуў чалавека, што нас меў прапушчаці, і сказаў яму, каб занёс яды j вады на лодку, бо мы ня будзем мець права есьці з таго, што зловім сва]му пану j гасьцём ягоным, Потым я занёс на лодку ўсяго, чаго было трэба на заўтрашняе плаваньне, галоўна, судзіну з хмельнымі напіткамі, вялікі плястар пшчалінага мёду, вяроўкі j ніты, сякіятакія прылады, ды ўзяў яшчэ даволі пораху j набояў. Гэтак, запасшыся ўсім патрэбным, я выплыў із прыстані на мора.
Калі мы якісь час лавілі, а нічога не злавілі, бо як толькі я чуў, што рыба бярэ, ня выцягаваў вуды з вады, сказаў я нэгру, што мусім паплыць дaлej у мора, бо гэтак нічога ня зловім. He спадзяючыся нічога благога, ён згадзіўся. Як мы былі ладне ад берагу, я даў малцу руль, а сам пajшoў наперад, дзе быў нэгра. Прыкідуючыся, быццам каля яго спатыкнуўся, я зьнячэўку схапіў яго ў пол і ськінуў у мора. Ён зара вынырнуў на зьверх вады, бо быў добры плавун, і прасіўся, каб я пусьціў яго назад у лодку. Але ня можна было яму верыць, і я скочыў у будку і, схапіўшы адну стрэльбу, злажыўся і сказаў:
— Ты ўмееш даволі добра плаваці, каб выплыць на бераг, а мора цяпер супако]на. Калі падплывеш да лодкі, стрэлю табе проста ў лоб, бо я пастанавіў вызваліцца зь няволі.
Ён тады павярнуўся j паплыў да берагу, а я не сумляваўся, што ня ўтопіцца j выберацца на бераг, бо ён быў закатны плавун.
Потым я зьвярнуўся да малца і сказаў яму, як мы былі далёка ад берагу:
— Ксуры, калі будзеш мне верным, учыню цябе слаўным чалавекам, але калі ня вытнесься ў ваблічча і не абяцуеш мне вернасьць — гэта знача прысягаці вернасьць пры Махамэду j барадзе бaцькaўcкaj — ськіну цябе так сама ў мора.
Малец сьміяўся мне і гукаў так нявіньне, што я ня мог яго пакрыўдзіць; ён прысягаў, што будзе верным і што прідзе за mhoj, куды толькі я захачу.
Як толькі сьцямнела, я зьмяніў кірунак ceajro плыцьця і пакіраваўся проста на паўдня. Быў сьвежы, мерны ветрык і cynaKojnae мора. Плаваньне мне шчасьціла так, што ў
КНІГІ ОНЛАЙН
