За родную мову й праўдзівы назоў
Ян Станкевіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 742с.
Мінск 2013
Разьдзел V
Сьлед на пяску
Гэтак праляцела некалькі год. Я ня згледзіў ані карабу, ані людзкога стварэньня, але быў цяперака да ўсяго прыгатаваны, шчасьлівы j супакріны, ня тужачы па ўтрачаным. Я верыў Богу і быў вольны ад спадмануj запсаванасьці сьвету, а дзеля таго што неабходнасьць ёсьць маткаю вынаходаў, я навучыўся рабіці мноства рэчаў, каторыя, хоць былі нехарошыя j нязграбныя, служылі мне да выгоды j ужытку.
Прадстаўце сабе, калі ласка, Moj тагачасны выгляд.
Меў я на галаве вялікую высокую брыдкую шапку з казінае скуры, адвіслую ззаду дзеля абароны ад сонца j дажджу, бо няма нічога небесыіячі^шага ў тым клімаце, як калі зацячэ дождж пад адзежу на голае цела.
Меў дaлej каптан із казінае скуры і пара кароткіх нагавіцаў з тае-ж скуры, шэрсьць каторае спушчалася мне ажно да паловы лыткаў. Чаравікаў і панчохаў ня меў, але зрабіў сабе пара чагось (ня ведаю навет як назваць), у што абкручаваў ногі і завязаваў раменчыкамі. Bo6yj Moj быў барбарскі, як і ўся адзежа.
Я быў паперазаўшыся шырокім поясам із сушонае казінае скуры, а за поясам па абодвых бакох былі заткнёныя сякеркаj пілка. Ліншы пояс, не такі шырокі, быў перавешаны ў мяне пераз плячо, а да яго з Majro левага боку былі прычэпленыя два скураныя мяшкі, адзін на порах, другі на шрот. На плячох я насіў вялікі кош ды пераз плячо стрэльбу, а над галаво) меў ад сонца вялікі брыдкі парасон із казінае скуры. Бараду я стрыг даволі каротка, але запусьціў даўгія мусульманскія вусы, як бачыў у Туркаў у Салезе, хоць Маўрове jix не насілі. He хачу сказаць, што яны былі такія даўгія, каб я мог на jix павесіць сваю шапку, але былі даволі вялізарныя, і ў Англіі jix проста назвалі-б страшнымі.
Пераходжу цяперака да дзіўное прылукі, ад Karopaj пачалася новая пара ў MajiM жыцьцю.
Аднаго дня я пajшoў на ўзьведы ў далёкую часьць вострава. .Іідучы ўдоўж берагу, я згледзіў сьлед людзкое босае нагі ў пяску. Як-бы пярун мяне аглушыў. Я прыслухаўся j разглядаўся наўкола; але ня відзеў і ня чуў нічагусенкі. Тады ўзьцшоў на ўзгорак, каб пабачыці flaaej; я хадзіў уверх і ўдол па беразе. Усё дарма — ня было жадных сьлядоў, апрача гэтага. Я вярнуўся j узіраўся ў яго ізноў, каб пераканаціся, ці не здаецца гэта мне толькі. Але не, была тут выразьліва выцісьнена нага — з палцамі, пято) і ўсімі часьцьмі ступні.
Я так спалохаўся, што пусьціўся ўцекі да CBajro дому, ці крэпасьці — як яго nacMej заўсёды і называў, — азіраючыся за кожным другім, TpajpiM крокам і прьцмаючы здалеку кожны куст, дзерава або атожылу за чалавека.
Я ня спаў усю ноч — шорах7 не пакідаў мяне. Напару мне здавалася, што гэта быў дзьябал, бо які стварэнец у людзкім выглядзе мог пры]сьці ў гэтыя месцы? Д зе быў караб, што яго прывёз? Дзе тут былі якія знакі jininbix сьлядоў? Потым я ізноў падумаў, на што чарту было ськідацца чалавекам, дзе ня было на гэта жаднае патрэбы, і пакідаць сво] сьлед, калі ён ня ведаў, што я пабачу яго. Ён мог-бы 3Hajcbpi шмат jiншыx спосабаў, каб напалохаць мяне. Усё гэта не згаджалася з псумамі, якія 3Bbi4ajHa маем аб хітрасьці 4apTOBaj. Дык я, напасьледак, думаў, што сьлед пакінуў хтось зь дзікуноў працілежнага контынэнту (або што я ўважаў за контынэнт і што мне здавалася з працілежнага боку вострава як няясны круг на далёкім гарызонце), каторыя выплылі на мора ў CBajix чаўнох, але адплылі назад, бо jiM не хацелася аставацца на пустым востраве, як мне былоб няпрыемне быці зь jiMi тутака.
Думка, што, мусіць, яны відзелі човен, каторы я схаваў на другім беразе вострава блізка месца, дзе згледзіў сьлед (удалося мне зрабіці з дуплістага дзерава лёгкі човен, які ўжываюць дзікуны), трывожыла мяне некалькі месяцаў, ажно аднае раніцы, па CKOH4aHaj малітве, я рашчыніў Біблію на месцу, дзе былі словы: ,,4aKaj Спадара8 і будзь добрае думкі, а Ён пакрэпе тваё сэрца, 4aKaj, кажу, Спадара“. Немагчыма выказаці ўцехі, яко) я ад гэтага дазнаў. Адлажыў удзячне кнігу і ня суміўся ўжэ.
Я пастанавіў, што выберу некалькі месцаў у розных часьцех вострава, абгараджу jix старанна тынам і пакрыю яго дзярном і вецьцям, каб зусім чыста былі схаваныя ад вачоў дзікуноў, калі-б тыя сюды прьушлі; на кожным з гэтых месцаў я маніўся схаваць паў тузіну маладых козаў, каб, калі-б мо’ быў загнаты з аднаго месца, мог уцячы на другое бяз страху, што тамака памру з голаду. Работа гэтая заняла мне некалькі тыднеў.
7 BojcTpu страх.
8 Госпада, Пана.
Я толькі скончыў адну загарадню і вьцшаў на ўзьведы, каб высачыць новае добрае месца, ажно, гледзячы ў бок мора, згледзіў у вяліказ воддалі якуюсь цёмную пляму; нельга было распазнаці, што тамака было.
Я зьбег з узгорку да берагу. Тутака зьдзержыўся ў вялікім жаху.
Па беразе былі раськінены чарапы, рукі, ногі ірншыя косьці людзкіх целаў. Былі тут і астачы агню, каля каторага дзікуны, знаць, сядалі на баль, ядучы цела CBajix бліжніх.
Я глядзеў часіну із жахам на гэтую страшную сцэну, але борзда мяне занудзіла, і я адвярнуўся ўбок, каб не замлець. Я выбег як нajбapжджэj ізноў уверх на ўзгорак, а адтуль бег да свае хаты, дзе з плачам зьвярнуўся да Бога і дзякаваў Яму, што выкінуў мяне на другім баку вострава, куды гэныя людаеды ня прьцшлі.
Разьдзел VI
Што было ў пячуры
Па гэтым страшным здарэньню я жыў у вялікша] яшчэ адзіноце, як paHej. Ледзь асьмеляваўся ўбіць гвозд або нашчапаць дрэва на апал, баяўся выстраліць, каб гуку гэтага ня было чуваць. Я вельмі баяўся, каб ня выдаў мяне дым, што падьцмаўся ад Majro агню над дзярэўям. Дзеля гэтага я пастанавіў, што перанясу ўсю сваю працу, каторая вымагала шмат агню, на далёкае месца ў лесе. Борзда я зна]шоў, на вялікую сваю радасьць, прыродную пячуру.
Уход у гэную пячуру быў на краю вялікае скалы. Я знajшoў яе, як сек некалькі вялікіх сукоў на паленьне дзеравянага вугальля. Я ня мог у сваёз крэпасьці абьцсьціся бяз варанае ежы, і ўдалося мне тутака спаліці дзерава, добра схаванае пад дзярном. Як было яно чыста чорнаеj астыглае, я занёс яго дамоў і мог потым раскласьці ясны агонь, каб зварыці істраву на вялікім жару, але бяз жаднага дыму. Сякучы тутака дровы, я зацеміў за іустымі кустамі якуюсь дзіру. Аддаліўшы перашкоду, я ўвajшoў у сярэдзіну.
Але прызнаюся, што яшчэ баржджэ] сьпяшаўся адтуль, бо, зірнуўшы дaлej у пячуру, каторая была зусім цёмная, я згледзіў пры шэрым бліску сьвятла ад уходу ў пячуру пара вялікіх, як дзьве зоркі, сьвецячых вачоў якогась зьвяраці, чалавека або дзьябла. Але за часіну я ахамянуўся, вылаяў сам сябе, кажучы, што чалавек, каторы барцца абачыць чарта, ня здольны жыць дваццаць год, як я цяперака жыў, адзінюсенкі на пустым востраве, і што ня было нічога ў raTaj пячуры страшнеішага за мяне. Дык, адважыўшыся, узяў запаленую галіну і ўзноў пajшoў у пячуру; але ледзь ступіў тры крокі, як ізноў зжахнуўся траха так, як panej. Я пачуў глыбокі ўздых, бы стогн хворага чалавека, дaлej перарываны гук, як ад словаў паўвымаўляных, і ўзноў глыбокі ўздых. Я сунуўся, чуючы, як на целе выступіў сьцюдзёны пот. Каб быў на галаве капялюш, дык ён падняўся-б ад натапураных валасоў на галаве. Дадаўшы сабе адвагі, наколькі гэта было магчыма, я пасунуўся дaлej. Дзержачы над галавоі запаленую галіну, я абачыў ляжачага на зямлі вялікага гідкага старога казла, што тут здыхаў ад старасьці. Я зачапіў яго крыху, каб пазнаць, ці магчыма вывесьці адтуль, але зьвяро не магло ўстаць. Я падумаў, што xaj ляжыць, бо калі патрапіў напалохаці мяне, дык напалохаў-бы і дзікуноў, калі-б сюды прьіішлі.
Я пачаў цяперака разглядацца і бачыў, што пячура была ўвелькі двананцаць квадратовых ступнеў, была яна няправільнае хвормы. Я зацеміў такжа, што на другім канцы можна было ісьці яшчэ дaлej, але праход быў такі вузкі, што можна было ісьці адно чацьвярыцаў Я ня ведаў, куды гэты праход вёў, але сягодня нічагусенкі 6anej не рабіў, манючыся заўтра вярнуцца сюды зь некалькімі сьвечкамі собскага CBajro вырабу.
Назаўтрае быў я тутака ізноў ізь сьвечкаміj губкаю; лез праходам чацьвярыца] траха дзесяць локцеў. Тут пабачыў, што скляпеньне падьцмаецца ажно прыблізна на двац-
цаць ступнеў. Але на цэлым востраве ня было харошшага выгляду за Toj, што я пабачыў на сьценах і скляпеньню пячуры, як толькі засьвяціў сьвятло. Ад Majix дзьвёх сьвечак зьзялі сьцены статысячным сьвятлом. Што было ў скале, ці дыямэнты, ці іншае дарагое каменьне, ці золата, я ня мог ведаці. Пячура была цямнюсенкая, але зямля была ў ej сухаяj роўная, пакрытая сыпкім краменьням, і ня было тутака схоўкі гідкім зьвяратам; так сама на сьценах і скляпеньню ня было сьлядоў вогкасьці. Адзінаю заганаю быў нізкі праход, але гэта павялічала бясьпечнасьць схову.
Дыкжэ гэт’кі бясьпечны прыпынак із гэт’кім уходам я патрабаваў. Асабліва я пастанавіў перанесьці сюды запас пораху і ўсе свае запасныя стрэльбы.
Стары казёл зараз назаўтрае здох. Я падумаў, што вaлej выкапаю яму і закапаю яго на краю пячуры, чымся буду цягнуць вон.
Разьдзел VII
Слуга Пятніца
Ужэ быў дваццаць трэ]ці год Majro быцьця на востраве. Я так ужэ пpызвычajiўcя тутака, што, каб не баяўся дзікуноў, згадзіўся-б пражыці астачу CBajro жыцьця на востраве, а потым памерці, як стары казёл у пячуры. Moj nanyraj Поль жыў дагэтуль — быў за мною 21 год — і ўмеў гаманіць за мною дзіўным спосабам. Шаснанцаць год быў мне любым і верным прыяцелям Moj сабака, каторы потым здох ад старасьці. Я ўжэ гаманіў аб CBajix катох, яны так размножыліся, што ажно мне дадзявалі; я быў прымупіаны некалькі зь jix застрэліць, каб яны ня зьелі ўсяго, што я меў, а напасьледак і мяне. 3 часам яны зьдзічэлі j разьбегліся ўсе па лесе, я пакінуў сабе толькі тры своіскія, архнія кацяняты заўсёды тапіў. Гэтыя каты ды дзьве свсускія казы і некалькі папугаеў, сяк-так гукаючых, былі qaaaj Ma6j радзімаю.
Быў сьнежань, і было вельмі горача. Зраньня да познага вечара я мусіў у полю жаць. Вьцшаўшы адноічы рана нараніцы, калі яшчэ ледзь расьсьвітала, я быў зьдзіўлены, зацеміўшы на беразе сьвятло, бы ад агню. Відавочна, выjшлi на бераг дзікуны, і гэтым разам на MajiM баку вострава.
Мне стала вельмі страшна, я задзержыўся, думаючы, што калі зна.ідуць дзікуны маё збожжа ў снапох або зжатае, з гэтага як га дагадаюцца, што ё тутака людзі, і не супакоюцца, пакуль мяне ня зна.)дуць.
КНІГІ ОНЛАЙН
