За родную мову й праўдзівы назоў
Ян Станкевіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 742с.
Мінск 2013
Полацкія князі здавён-даўна мелі розныя супольныя справы зь Літвой, што іншыя бліжэйшыя літоўскія плямёны залежалі ад Полацкіх князёў і што ў Літоўскіх землях жылі і беларусы ў перамешку зь ліцьвінамі. Гэтае мяшанае беларуска-літоўскае насяленьне, відаць, не хацела залежаць ад Кіева, але жадала аддзяляцца. Сюды, здаецца, уцякла такжа і часьць палачан, нездаволеных новымі парадкамі — часьць людзей, адданых роду сваіх князёў, і людзей прывязаных да свабоды, а можа нават цэлыя дружыны з сваімі князямі.
Гл.: Власт. Кароткая гісторыя Беларусі. 3 40 рысункамі. Вільня, 1910. С. 11. —Рэд.
С. 111. Летапісец Рачынскіх. У 1925 г. Ластоўскі выдаў у Коўне кніжку Аляксандра Шлюбскага „Матэрыялы да крыўскай гісторапісі: Доля кнігасховаў і архіваў зямель крыўскіх і былога Вялікага княства Літоўскага". — Рэд.
Зьбіраньне народных скарбаў
[1 932, № 1, дзе падпісаны Я.С.]
Мяккасьць у прыназоўніках на [з] перад мяккімі зычнымі не пазначаецца, напр: з сяброў.
С. 115. „За і Ігаравым палком..." — Так у арыгінале.
С. 116. „Баўтручок", „Страпінысуд“, „Вечарына“ (Ф. Тапчэўскага)...—Хрэстаматыйная назва апошняга верша — „Вечарынка". Аўтарства вершаў „Баўтручок" і „Страшны суд“ не ўстаноўлена. — Рэд.
С. 116. песьняю стаўся верш Пранц. Багушэвіча: „Вота дзеўка, вота хват...“ — радкі зь верша „Сватаная" Ф. Баіушэвіча. — Рэд.
С. 117. Падчыркненыя словы апошніх двух прыкладаў... — Аўтар ужывае слова падчыркненыя, хоць і ў арыгінале выдзяленьні тварм-жа дварэ, возя і інш. зробленыя курсывам.
Balticoslavica (Вільня)
Стан дасьледаваньняў клясыфікацыі дыялектаў беларускай мовы
[1 936, т. II, дзе падпісаны Я. Станкевіч. 3 польскай мовы пераклала Соф’я Багам’я.]
С. 126. О. Курылы. — Алена Курыла (1890 — пасьля 1938) — выдатны ўкраінскі мовазнаўца, пэдагог, супрацоўніца Інстытуту мовазнаўства АН Украіны. Двойчы рэпрэсаваная — у 1933 і 1938 гадох. Закатаваная чэкістамі. — Рэд.
С. 129. выступіў Сьц. Смаль-Стоцкі. — Сьцяпан Смаль-Стоцкі (Степан Смаль-Стоцькнй, 1859—1939) — украінскі мовазнавец і пэдагог. У 1885—1918 г. — прафэсар Чарнавецкага ўнівэрсытэту, з 1921 г. — Украінскага вольнага ўнівэрсытэту ў Празе. — Рэд.
С. 130. заняў I. Зілынскі. — Зілынскі Іван (Зілннськнй Іван Мнхайловнч, 1879—1952) — украінскі мовазнавец. Скончыўу 1907 г. Венскі ўнівэрсытэт. У 1926—1939 г. — прафэсар Ягелонскага (Кракаў), у 1949—1952 г. — Карлавага (Прага) унівэрсытэтаў. — Рэд.
С. 131. дасьледаваньне М. Карынскага. — Мікалай Міхайлавіч Карынскі (Ннколай Мнхайловнч Карннскнй, 1873—1935) — расейскі лінгвіст. Выкладаў у розных пецярбурскіх ВНУ, з 1931 г. — кіраўнік Дыялекталягічнай камісіі Інстутуту мовы і мысьленьня AH СССР. Згаданае Станкевічам „грунтоўнае дасьледаваньне" — праца „Язык Пскова н его областн в XV веке“ (СПб., 1909). — Рэд.
Stang Chr. S. Die westrussische Kanzleisprache des Grossfiirstentums (Litauen. Oslo, 1935, str. 166, 5 табліц 8° (Skrifter utgitt av Der Norske VidenskapsAkademi i Oslo II. Hist.-Filos. Klasse, 1935, № 2)
[1 936, т. II, дзе падпісаны Я. Станкевіч. 3 польскай мовы пераклала Соф’я Багам’я.]
С. 132. StangChr. S. — Хрысьціян Швэйгард Станг (Christian Schweigaard Stang, 1900 — 1977) — нарвэскі лігвіст, з 1938 і да сьмерці — прафэсар славянскіх моваў. — Рэд.
С. 135. ні Курашкевіч. — Уладыслаў Курашкевіч (Wladyslaw Kuraszkiewicz, 1905—1997) — польскі мовазнаўца, прафэсар унівэрсытэтаў у Львове, Любліне, Уроцлаве і Познані. — Рэд.
С. 143. юрыдычнага Кодэксу ў 1529 г. — Маецца на ўвазе першая рэдакцыя Літоўскага статуту. — Рэд.
С. 143. Насуперак пацьвярджэньню аўтаноміі (Віцебскуў 1503 г., Полацку ў 1511 г.). — У 1503 г. Віцебску быў дадзены прывілей, які рэгуляваў унутраны парадак і дачыненьні з уладай ВКЛ. У 1511 г. Полацкай зямлі была дадзена ўстаўная пацьвярджальная грамата, якую У. Пічэта называў „полацкай канстытуцыяй". — Рэд.
С. 147. Грамата 1300 г. полацкага біскупа Якава. — Маецца на ўвазе „Грамата архірэя Полацкага Якава да немцаў“ (каля 1300 г.). — Рэд.
Federowski М. Lud bialoruski na Rusi Litewskiej. Materjaly do etnografji slowianskiej, zgromadzone w latach 1877— 1905. Tom IV Przyslowia, zarciki, wyrazenia stale oraz zagadki ludu, mieszczan i zahrodowcow z okolic Grodna, Sokolki, Bialegostoku, Bielska, Wolkowyska, Slonima, Nowogrudka, Shicka, Lidy, Wilejki, Swiencian i Oszmiany. Warszawa, 1935, str. XVI + 490, 4° z portretem autora (Prace etnologiczne Instytutu Nauk Antropologicznych i Etnologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego)
[1 938, t. Ill, дзе падпісаны Ян Станкевіч. 3 польскай мовы пераклала Соф’я Багам’я.]
Пісьменьнікі БССР аб рэформе правапісу беларускай мовы (Беларуская акадэмія навук, Інстытут мовазнаўства. Менск, 1934. Стар. 93 in 8°)
[1 938, т. III, дзе падпісаны Ян Станкевіч. 3 польскай мовы пераклала Соф’я Багам’я.]
Огіснко I. Загублена украінська грамота половннп XV віку. Палеографічнолінгвістнчнн нарпс (Зап. Наук. т-ва ім. Шевченка, CLIII, IV 1935, 165—174)
[1 938, т. III, дзе падпісаны Ян Станкевіч. 3
польскай мовы пераклала Соф’я Багам’я.]
С. 154. Дасьледаваная I. Агіенкам... — Іван Іванавіч Агіенка (Іван Івановнч Огіснко, 1882— 1972) — украінскі мовазнавец, дзяржаўны, царкоўны і палітычны дзяяч. Скончыўу 1909 гістарычна-філялягічны факультэт Кіеўскагаўнівэрсытэту, з 1915 г. — прыват-дацэнт гэтагаўн-ту, з 1917 — прафэсар, з 1918 — экстраардынарны прафэсар. У 1918—1920 — прафэсар і рэктар Украінскага ўн-ту ў Камянцы-Падольскім. У1926—1932 г. — прафэсар Варшаўскага ўнту. — Рэд.
С. 154. ува „Украінськнх грамотах". — Поўнае бібліяграфічнае апісаньне выданьня: Розов В. Украінські грамотн XIV — першоі половннн XV ст. — К., 1928. — Рэд.
Калосьсе (Вільня)
Севяране — беларускае племя
[1 936, № 3, дзе падпісаны Др. Я. Станкевіч.]
Захаванае непасьлядоўнае перадаваньне ненацісьненага этымалягічнага [о] у словах іншамоўнага паходжаньня праз о, напр.: колёнізацыі, але калёністыя.
Мяккасьць у прыназоўніках на [з] перад мяккімі зычнымі не пазначаецца, напр.: з беларускімі.
С. 157. Менаванымі дзьвюма асаблівасьцямі... — У арыгінале: Менаванымі двума асаблівасьцямі...
С. 157. палажэньне найбалей зіндывідуалізаванае. — Так у арыгінале.
С. 158. Захаванаенапісаньнеўтассамленьне.
С. 158. гісторык „Старой Малоросснн" Ал. Лазарэўскі. — Аляксандар Мацьвеевіч Лазарэўскі (1834—1907) — расейскі гісторык, аўтар шматлікіх працаў да гісторыі ўкраінскага казацтва. — Рэд.
С. 158. А. Шафонскі. — Афанасій Філімонавіч Шафонскі (1740—1811) — сын сотніка Чарнігаўскага палка, доктар філязофіі, права і мэдыцыны ўнівэрсытэтаў у Гале, Лейдэне і Страсбургу. Праца, на якую спасылаецца Станкевіч: Шафонскнй А. Черннговское наместннчество. Топографнческое опнсанне, сочнненное в Черннгове, 1786, К., 1851. — Рэд.
С. 160. Украінскі філёлёг К. Міхальчук. — Канстанцін Пятровіч Міхальчук (Костянтнн
Петровнч Мнхальчук, 1840—1914) — украінскі мовазнаўца і этнограф, пачынальнік украінскай дыялекталёгіі. — Рэд.
Мова крьгвіцкага (беларускага) рукапісу XVI стаг. „Аль-кітаб“
[1938, № 4 (17), 1939, № 1 (18), 2 (19), 3 (20), дзе падпісаны Я. Станкевіч.]
Уніфікаваныя варыянтныя напісаньні так сама і таксама на карысьць больш частотнага варыянту таксама.
Уніфікаваныя варыянтныя напісаньні вокалізаца і вакалізаца на карысьць больш частотнага варыянту вакалізаца. Але захаванае напісаньне аднакаранёвых словаў вокалізавацца, вокалічны.
Напісаньні прыкладаў у нашым выданьні падаюцца бязь зьменаў, напр.: z’vezdi 107Ь4, zvezdi 116а2, zvezdam 123al, zvezdi 123а4. Аднак з тэхнічных прычынаў у прыкладах уніфікаванае ўжываньне знакаў ‘ і
Захаванае непасьлядоўнае ўжываньне літар Г і г для абазначэньня на пісьме выбухнога | g], напр.: графічны і графічны, морфолёгічны і морфолёгічны, этымолёгічны і этымолёгічны і інш.
Захаваныя варыянтныя напісаньні кірыліцкі і кірылічны.
С. 161. былі звольнены із свайго становішча віцэ-старшыня й сакратар Акадэміі. — Маецца на ўвазе Сьцяпан Некрашэвіч і Вацлаў Ластоўскі. Абодва былі арыштаваныя па справе „Саюзу вызваленьня Веларусі". — Рэд.
С. 169. А. Шахматаў („Русское н словенское аканне“ ў ,,РФВ“). — Поўнае апісаньне крыніцы: Шахматов А. Русское н словенское аканнеЦ Русскнй фнлологнческнй вестннк, Т. XLVIII, 1903. — Рэд.
С. 170. Але колькі вёрстаў ад Багданава ў сяле Войштавічы. — У Войштавічах жыў родны дзядзька Станкевіча Вінцэнт Сухалет. — Рэд.
С. 174. vjedomij. — Так у арыгінале.
С. 175. як рэзультат узьніку сварабактычнага самагуку між ліквідаю а наступным суіукам. — Ліквіда — плаўны (гр. hygra, лац. liquida); сварабактычны — вытворны ад сварабхакты (svarabhakti, на санскрыце — частка галоснага).
С. 176. перад сугукам словаў складаных. — У арыгінале: ...перад сугукам словах складаных...
С. 176. J. Gebauer, Hist. ml. j. —Jan Gebauer.
Historicka mluvnice jazyka ceskeho. Praha, 1894—1929. — Рэд.
C. 179. Карскі (Русская дналектологня). — Карскнй Е.Ф. Русская дналектологня. Наречня: южно-велнкорусское, белорусское н малорусское. — Варшава, 1912. — 252 с. — Рэд.
Новая праца з гісторыі беларускага языка
[1939, № 2, дзе падпісаны Я. Ст.]
Мяккасьць у прыназоўніках на [з] перад мяккімі зычнымі не пазначаецца, напр.: із ёю.
Беларуская газэта (Менск)
Выдатны маскоўскі вучоны аб беларусах
[1943, 24 лютага, дзе падпісаны Я. Станкевіч.]
Bielaruski hotas (Вільня)
У тэкстах захаванае неадлюстраваньне пераходу u ў й пасьля папярэдняга галоснага ў пачатку словаў і пры напісаньні прыназоўнікаў, напр.: zajsousia u niadzielu u kasciol, tady uzo, na usie.
Захаванае непасьлядоўнае перадаваньне ненацісьненага этымалягічнага [о] у словах іншамоўнага паходжаньня праз о і а, напр.: historycnyja і histarycnych.
У першапублікацыях непасьлядоўна пазначаецца мяккасьць у прыназоўніках на [з] перад мяккімі зычнымі. У нашым выданьні мяккасьць у прыназоўніках на з перад мяккімі зычнымі пазначаецца, напр.: iz jahonaj, але захаваныя напісаньні тыпу z idejnym.
Vaznaja sprava
[1943, № 21, дзе падпісаны Niepabozny.]
С. 185. Nie mahu nie padzialicca z cytacami „Bielaruski hotas". — Так y арыгінале.
A jak u nas prawastaunych?
[1943, № 22, дзе падпісаны Pravastauny.]
Уніфікаванае ўжываньне літар а і еў пераднацісьненых складах, напр.: nie datycyc (у арыгінале: nia datycyc).
КНІГІ ОНЛАЙН
