КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
ЗМІЦЕР ВІШНЕУ Замак пабудаваны з крапівы Усё пачалося з дзяцінства. Менавіта. У мяне была занадта вялікая галава. і яе цяжка было трымаць. Увесь час куляўся. Самыя лепшыя ўспаміны з дзяцінства — я падаю ўніз галавой. Вось тады і нараджаўся мастак. Свет я бачыў надзвычай дзіўна — перакуленым. Другі фронт мастацтваў Замак ПАБУДАВАНЫ 3 КРАПІВЫ Раман ЗМІЦЕР ВІШНЁЎ Менск Галіяфы 2010 УДК 821.161.3-31 ББК 84(4Бен)-44 В55 Серыя заснаваная ў 2000 годзе Аўтар выказвае падзяку сп. Змітру Зялёнку за падтрымку ў выданні гэтай кнігі Вішнёў 3. В55 Замак пабудаваны з крапівы : раман / Зміцер Вішнёў — Мінск : Галіяфы, 2010. — 298 с. — (Другі фронт мастацтваў). ISBN 978-985-6906-32-2. Адбываецца персаніфікацыя лірычнага героя ў аўтара і наадварот. Здзек з чытача, але і здзек з пісьменніка. Руйнаванне традыцыі і перамыванне костак штучным каштоўнасцям. Разбурэнне рамана як класічнай буйной формы. Трынаццаць частак твора «Замак пабудаваны з крапівы» — гэта, з аднаго боку, кампіляцыя асобных занатовак, замалёвак, казак, журналістыкі і бог ведама чаго, з другога — цэласны тэкст са сваёй выразнай архітэктонікай. Структура прадстаўленай кнігі будзе вымагаць ад чытача рэканструкцыі ўласных эмоцыяў і досведу. Перадусім раман Змітра Вішнёва можа выклікаць абурэнне альбо захапленне, але не абыякавасць. Рэкамендуецца ўсім аматарам прыгодаў. УДК 821.161.3-31 ББК 84(4Бен)-44 ISBN 978-985-6906-32-2 © Вішнёў 3., 2010 © Афармленне. ПВУП «Галіяфы», 2010 Дзецям акупантаў прысвячаецца частка першая САМУРАІI КОЗЛІКІ У'сё пачалося з дзяцінства. Менавіта. У мяне была занадта вялікая галава, і яе цяжка было трымаць. Увесь час куляўся. Самыя лепшыя ўспаміны з дзяцінства — я падаю ўніз галавой. Вось тады і нараджаўся мастак. Свет я бачыў надзвычай дзіўна — перакуленым. 1. У жыцці аднаго героя насталі нявызначаныя сваім колерам дні. Часам здавалася, што яны грымяць, нібы маленькія срэбныя званочкі і бразготкі, часам каля падезда, які распластаўся ў чэраве глуханямога дома, з’яўляўся катафалк, адтуль на ружовашчокае паветра выносілі крыштальную труну... Там ляжала царэўна... Яе было цяжка разгледзець, бо яна была зацярушаная снегам, апалым лісцем і першымі пралескамі. Дзень разлятаўся шкамутамі, нібы пералётныя птушкі... 3-пад стала накшталт зачараванага заручальнага пярсцёнка выкатвалася зялёнае шкляное вока... Яно падкатвалася да ціжмаў і застыгала з нямым пытаннем. Можна было штурхаць яго скуль заўгодна — гэта не вырашала праблемы. Вока не знікала. Яно спіралямі круцілася каля героя, вымагаючы ад яго пэўных учынкаў, дзеянняў. Зрэшты, у аўторак усё змянілася. 2. Прамень святла нагадваў кракадзіла. Хацелася ўзяць бізун і моцна стукнуць зялёнага гада, каб ён схаваўся. «Ва ўсім вінаватыя фіранкі!» — думаў ты. На патэльні ў алеі, цыкорыі і перцы шкварчэлі цельцы конікаў. «Вух, накармлю выпадковага наведніка! — думаў ты. — Давайце-давайце! Тэлефануйце! Забягайце! Наведвайце! Я ўжо ў нецярплівасці чакаю ахвяру!» 3 садысцкім адчуваннем ты смакаваў нямую сцэну. Ты ўяўляў перакручаны твар выпадковага сябра, калі ён пабачыць перад сабой талерку з экзатычнай стравай... На канапе, нібы кот, ляжаў жоўты карлік. Ён спаў і ціха пахрапваў. «Цікава, — падумаўты. — Непатрэбных кацянятаў і шчанюкоў часам топяць. А калі назбіраць поўны кош карлікаў і таксама паспрабаваць здзейсніць акт забойства? Пэўна, карлікі таксама пішчаць, як кацяняты, калі іх топяць?» 3. — I што за брыдоцце ты пішаш? — раптам сказала суседская замарожаная бабулька, — Я разумею — карлікі. Дык навошта іх тапіць? Зусім збрэндзіў? Ці блёкату наеўся? Дзе ты бачыў цэлы кош карлікаў? Кацянятаў яшчэ ладна... — I што ты прапаноўваеш? Дадаць мускатнага арэху ? — разгубіўся я. — Давай традыцыйна. Згадай гісторыю беларускай савецкай літаратуры! Згадай лепшыя прыклады паслядоўнікаў сацрэалізму!.. Давай без выпяндро- жу і выкрунтасаў! Каб рэдактару працы было меней! Ён жа замучыцца скарачаць твой твор. Гэта ж трэба браць нажніцы і рэзаць! He дай божа потым гэта перакладаць на іншую мову! Спачатку застрэліцца перакладчык, потым — выдавец, а за ім — выпадковы чытач! Ды і айчынным выдаўцам і чытачам не пазайздросціш! — Ну, добра, — пагадзіўся я. — Паспрабую. Але не абяцаю, што атрымаецца. Ты ж ведаеш — я даўно не практыкаваўся. Гэта ж трэба фабулу прыдумваць. Э. Эх... Традыцыйна... Традыцыйна я таксама даўно не спрабаваў. Я пачухаў галаву. Паглядзеў на столь. Зірнуў у кут на адзінокага павука. Падміргнуў яму. I працягнуў... 4. Аднойчы, у аўторак, калі я гатаваў у духоўцы курыцу... яна ператваралася ўжо ў смажанага самурая, які зрабіў сабе харакіры (залаціўся, серабрыўся, хрумсцеў)... у дзверы пазванілі. Я здзівіўся. Зазвычай без папярэдняга тэлефанавання да мяне не ходзяць. Хіба што суседзі па запалкі ці соль, альбо Мар’я Сяргееўна з суседняга падезда можа прыйсці пачаставаць блінцамі ці грушкамі... Але гэта рэдкасць. Я адчыніў — на парозе стаяў мой даўні сябра Пётра Парабэлум. Стаяў — усміхаўся. Расплываўся дабрынёй. Прыклейваў свае ўсмешкі да майго агаломшанага лба. Мы даўно не бачыліся — гадоў пяць. Таму гэты візіт быў прыемнай нечаканасцю. Я нават спачатку, як кажуць у народзе, скамянеў. Быццам не сябра пабачыў, быццам замест дзвярэй расчыніў вялізны партабак, а там — чорны кот. — Хуткую дапамогу выклікалі? — запытаўся мой сябра. Пытанне сябры прымусіла мяне разламаць каменную глыбу: [затрашчалі шэрыя крыгі... расколіны пабеглі... чорныя абцасы расціралі парцалянавы посуд... крышыўся мармуровы грот... сонца быццам медны блін... удар курхам... пяць пальцаў робяць гравіроўку... адбітак у азбеставым часе... цела быццам п’яўка прапаўзае ў тунэль] — Так, — сказаў я. — Мясцовы самурай зрабіў харакіры. Пётра яшчэ шырэй усміхнуўся — нібы рэкламаваў зубную пасту... магчыма, «Colgate». Выпрастаў, як гімнаст, наперад руку і прадэманстраваў зялёную пузатую бутэльку. — Во! Бомба! Партвейн! Тры сямёркі. О майн гот! Тры сямёркі! 3 гэтымі лічбамі было звязана шмат. 3 імі не паспрачаешся. Мне адразу прымроіўся нябожчык-дзед. Ягоная маска ў зморшчынах. Яго згорбленая фігура і змоўніцкі шэпт: «Тры сямёркі, тры сямёркі». Дзед любіў гэты напой. I хаця дзеду было ўжо тады і нельга... бабулька часам дазваляла яму ў ягоныя дзевяноста тры кульнуць адзін-другі кілішак чырвонага чарадзейства. Пасля чаго бегла па вядро і падстаўляла яго пад дзеда, у якога было нетрыманне мачы. I вось гэтыя таямнічыя: «777». На Пётры быў чорны гарнітур (так-так — было тут штосьці ад пінгвіна). Праўда, быў ён відавочна не прасаваны, ды і шэрая кашуля выдавала пэўную неахайнасць у стаўленні гаспадара да вопраткі. Мы прайшлі ў пакой, дзе заўсёды белыя ночы — такі надзвычайны паўзмрок... Я люблю паўзмрок. Таму, напэўна, карціны і апавяданні пішу змрочныя. Без свечак і лямпачак — адны цені і чорныя вобразы. Ды часам тут цюлені праплываюць. У цэнтры пакоя свяціўся рыбкамі, нібыта манетамі ці светлякамі, круглы акварыум — марскі ліхтар. Паўсюль былі раскіданыя эскізы і кнігі. Звычайны творчы бардак. [зрэшты на Пётры быў гарнітур горкага шакаладу... пліткамі былі абкладзеныя ўсе валаскі ягонага цела... здавалася, што яны пераходзяць да самага падбароддзя... таксама па адной плітцы на кожным пазногці... пліткі выпіралі там, дзе павінны бегчы папілярныя ўзоры... кадык крумкаў жабкай... контуры твару папярэджвалі аб навінах... на даляглядзе рушыла нямецкая «пантэра»] — Я гляджу, у цябе нічога не змянілася. Усё паранейшаму. Побытавыя садом і гамора... Напэўна, і не ажаніўся? Штосьці ў знешнасці Пётры было інакшым... Ну, вядома... На падбароддзі, нібы маленькае кустоўе, чарнела бародка. Хаця нават не кустоўе — памазок для галення, а магчыма, проста маленькае пустазелле. — Не-а. Разбягаюцца. Баяцца. — He сумняваюся, — хмыкнуў Пётра і неяк хітра скрывіўся. — Хто тут доўга вытрымае ? Нешта ж задумаў. He мог ён так проста заявіцца. Прычым без тэлефанавання. I гэтак знянацку. Яўна нешта было. Але што? Я глядзеў на Пётру — на ягоную гарнітурную фігуру, на пустазельнае поле твару, на срэбны пярсцёнак на ўказальным пальцы правай рукі — і думаў пра змову. У вачах Пётры танчылі два чорцікі, танчылі лезгінку — стопрацэнтова нешта ўдумаў. Я прайшоў на кухню, выклаў на вялізную талерку смажанага самурая, упрыгожыў яго бульбай, выцягнуў шклянкі. I вяртаючыся, паведаміў: — Са старажытных часоў былі людажэры. Адны станавіліся імі па культурнай традыцыі племені, другія — ад безвыходнасці, трэція лавілі ад гэтага кайф. Я думаю, што сёння мы будзем паядальнікамі печанага самурая. Ад задавальнення... — Я падумаў і дадаў: — Ад садысцкага задавальнення. [племя было расфарбаванае пад тыграў... людзі танчылі вакол залатога вогнішча... у руках — дзіды... полымя вымалёўвала твар вядзьмаркі... вочы выплывалі белымі пірогамі... на дрэвах курчылася дымнае мяса... сэрца — для шамана... запечаныя мазгі — для лепшага воіна... Уру шчыліўся панцырнымі зубамі] — Магчыма-магчыма, — адказаў Пётра, відавочна думаючы пра нешта сваё. У задуменнасці ён круціў бутэльку партвейну, потым пачаў на ейнай этыкетцы нешта шукаць. Было ўражанне, што ў ягоных руках падзорная труба і ён спрабуе разгледзець у бязмежных марскіх прасторах непрыкметны востраў. — Што ты шукаеш? Няўжо рэцэпт вечнай маладосці ? — Ды не — я доўга жыць не збіраюся. Нашто? Вечна цярпець усялякія праблемы. I жонку-дурніцу?.. Я гляджу колькасць працэнтаў — лічбы шчасця. На «сямёрках» яны бываюць розныя. Залежыць ад вытворцы... Тут васемнаццаць... Тое, што трэба... — Дык што, у цябе з Марынай зноўку праблемы? Пілуе? Штосьці мне ўяўляецца, як яна бегае за табой з сякеркай. Я колькі памятаю — у вашых адносінах былі вечныя рыфы. Разводзься і жыві сабе спакойна. Свая асобная будка, свая костка — што яшчэ трэба? [ды што тут думаць... жонку-дурніцу — на вогнішча... голас спяваў пахавальную песню... жонкудурніцу пасадзіць на беларускую пенсію... жонкудурніцу — на зупу закасцянелых ідыётаў... расцярушыць сямейны штамп у пашпарце... спаліць мост напярэдадні вайны... камашы грукалі... грукалі... грукалі... жонку-дурніцу — ператварыць у царэўну] — Ты ж ведаеш — гэта як на дэльтапланах... — Па твары Парабэлума хвалямі пабеглі зморшчыны. Здавалася, што сябра перасеў у адкрытае самалётнае крэсла, што ягоны магчымы аэраплан робіць віртуозную пілотную фігуру і таму скуру лётчыка штурхаюць похапы ветру...