КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
няма згоды, дык лепей не пачынаць такое клопатнае справы. Ціхенька, каб ты не заўважыла, я падышоў ззаду — пахла, як ад асфальту пасля дажджу. Можа, гэта быў пах тваіх валасоў. Ты павярнулася, некалькі разоў шмарганула носам, быццам прастудзілася, і, каб рассеяць мае ілюзіі, паглядзела на мяне ясным глыбокім паглядам — ён, здавалася, быў намаляваны. 3 выключна празрыстым выразам, якога зусім няма,— гэтак сонечныя промні пранізваюць лес, аголены халодным асеннім ветрам... Тады гэта і здарылася. Дзіўны парыў ахапіў мяне. Можа, рэўнасць? Магчыма. У маім нутры камячок, падобны на калючую шышку-дзеда, пачаў разрастацца і стаў велічынёю з вожыка. I адразу за гэтым я раптам заўважыў, што крытэрый выразу твару, маё блуднае дзіця, якое, здавалася, ніколі не знойдзецца, стаіць побач са мною. Гэта была нечаканасць. Такая, што нават сам я не мог усвядоміць гэтую нечаканасць. Але не думаю, што гэтак ужо я здзівіўся. Як я раней не зразумеў, што, апрача гэтага адказу, другі немагчымы? Вось гэта здалося мне неразумным. Я пакіну ўбаку гэта «як» і пачну з вываду, да якога прыйшоў. Мая маска паводле Бланавай класіфікацыі павінна была належаць да чацвёртага тыпу. «Негарманічны, экстравертны тып». Твар востра выдаецца наперад каля носа... 3 пункта погляду псіхамарфалогіі — валявы, дзейсны твар... Усяго гэтага было вельмі мала, і я адчуў, што траха не абдураны. Але калі ўдумацца, тлумачэнне можна было знайсці. Вось жа кукалка пры ператварэннях, астаючыся ў тым самым стане, рыхтуецца да пераходу ў новы. Пасля таго як я сутыкнуўся з рэзкім змяненнем сэнсу твару, з таго, што я выбіраю, яно стала тым, што мне выбіраюць,— мне не аставалася нічога болып, як уважліва сачыць за табою, плетучыся наўздагад, як чалавек у цемры, які, расплюшчаныя ў яго вочы ці заплюшчаныя, глядзіць ён направа ці налева, бачыць толькі адно — цемень. I хоць патрэба, што паявілася цяпер, сачыць за табою раніла маю самалюбнасць, прымушала нервавацца, раздражняцца, перажываць прыніжэнне, хоць я ўжо стаміўся ад сваіх бясконцых думак, я ўсё роўна не мог ні на хвіліну адарваць ад цябе вачэй. Я прагнуў наблізіцца да цябе і адначасна прагнуў аддаліцца ад цябе. Хацеў пазнаць цябе і ў той самы час працівіўся гэтаму. Імкнуўся бачыць цябе, але, гледзячы на цябе, адчуваў прыніжэнне. I вось у такім стане, калі трэшчына між намі рабілася ўсё глыбейшая, мне не аставалася нічога больш, як сціскаць рукамі шклянку, ледзь зберагаючы яе форму. Вось гэта я добра разумеў. Разумеў, што гэта была хлусня, якую сам я выдумаў і якая была мне вельмі зручная,— быццам ты ахвяра, прыкаваная ланцугом да мяне, чалавека, які не мае ўжо на цябе ніякага права. I ты пакорліва, па сваёй ахвоце ўзяла сабе такую долю. I ці не самой табе свяціла тое ззянне на тваім твары, калі быў ён сур’ёзны, а потым азарыўся ўсмепхкаю? Значыць, як толькі табе ўздумаецца, у любую хвіліну ты можаш мяне пакінуць. Але ці ўяўляеш ты, як гэта страшна мне? У цябе ёсць тысяча выразаў твару — у мяне ніводнага. Але варта было мне ўспомніць, што пад кімано ў цябе жыве цела і скура непаўторнай эластычнасці, непаўторнай тэмпературы, я пачынаў сур’ёзна думаць пра тое, што канца маім пакутам не будзе да таго часу, пакуль я не праткну тваё цела вялізазнаю іголкаю — нават калі гэта забярэ ў цябе жыццё —■ і не ператвару цябе ў экспанат калекцыі. I ўсё гэта таму, што маю душу раздзірала зацятая барацьба двух імкненняў — імкнення аднавіць сцяжынку паміж намі і помслівасці, якая прымушала хацець твайго знішчэння. Урэшце я ўжо не мог пазнаць, дзе адно пачуццё, дзе другое, і поза, калі страла з майго лука нацэлена на цябе, стала звычайная, штодзённая, а потым у сэрцьі маім нечакана выгравіраваўся твар паляўнічага. Твар паляўнічага не можа належаць да «гарманічнага, інтравертнага тыпа». 3 такім тварам я або ператваруся ў сябра птушачак, або, наадварот, у здабычу звяроў. У такіх умовах рашэнне маё не толькі не здавалася нечаканым, але, можна сказаць, было непазбежнае. Можа, таму, што я быў аслеплены дзейсным дваістым характарам маскі — адмаўленне твару і, адначасна, стварэнне новага твару — і выпусціў з віду галоўнае: нават гэта асляпленне ёсць адна з формаў дзеяння,— можа, таму немінуча выпала мне такая кружная дарога. Існуюць «уяўныя лікі». Дзіўныя лікі, якія пры ўзвядзенні ў квадрат ператвараюцца ў адмоўныя. У масцы таксама ёсць нешта падобнае з імі: накласці маску на маску — тое самае, што не надзяваць яе зусім. Варта было толькі выбраць тып — астатняе было проста. Адных фатаграфій, сабраных у матэрыялах для мадэліравання твару, я прагледзеў шэсцьдзесят восем, і болей за палавіну з іх належала да «тыпу твараў, якія выдаюцца наперад каля носа». Усё было гатова, нават вельмі гатова. Я вырашыў неадкладна ўзяцца за работу. Пад рукамі ў мяне ніякіх узораў не было, але я паспрабаваў маляваць у сваёй галаве твары, як маляваў бы карціну, напісаную нябачнаю фарбаю, накладваючы слой за слоем і так навобмацак вызначаючы кожны раз, якое ўражанне робіць яна на цябе. Найперш на злепку з сурмы я заліў запененай драўнянай смалой усе мясціны, з’едзеныя п’яўкамі. Зверху замест гліны я стаў, слой за слоем у пэўным кірунку, трымаючыся Ланге- равых ліній, накладаць тонкія пластыкавыя стужкі. Дзякуючы паўгадавой трэніроўцы мае пальцы, нібыта пальцы ў гадзіншчыка, якія навобмацак вызначаюць скрыўленне валаска спружыны, разбіраліся ў найдрабнейшых дэталях твару. Колер твару я падбіраў пад колер скуры каля запясця. Каб скроні і падбародак былі святлейшыя, я выкарыстаў матэрыял, дамяшаўшы ў яго крышку тытанавай кіслаты, а каб шчокі былі ружавейшыя, дабавіў чырвонага кадмію. Набліжаючыся да паверхні, я ўсё асцеражней выкарыстоўваў фарбавальнікі. Асабліва вялікае патрэбна было майстэрства, каб лёгкім, шараватым налётам каля ноздраў перадаць узрост. Нарэшце растопленай драўнянай смалою заліў я празрысты слой — тонкую плёнку з флюарэсцэнтнымі рэчывамі, якая мае каэфіцыент пераламлення прыкладна такі самы, як керацінавы слой, і на якой была ўзноўлена паверхня скуры, што я купіў. Пстым атрыманую абалонку я вельмі нядоўга трымаў пад параю пад вялікім ціскам, і яна сціснулася і застыла, як вылітая. Маршчын пакуль не было, і таму яна была гладкая і не мела выразу. Але ўсё роўна здавалася, быццам гэта нешта жывое, толькі што злупленае з жывога чалавека. (Пакуль мне ўдалося дамагчыся гэтага, прайшло дваццаць два — дваццаць тры дні.) Наступная праблема: што рабіць з палоскаю злучэння маскі са скураю. На лобе яе ўдасца як-небудзь па-майетэрску прыкрыць валасамі. (На шчасце, валасоў у мяне хапае, дый яны крышку кучаравыя.) Вакол вачэй, калі нарабіць болей дробных маршчын, накласці гусцейшай фарбы і надзець акуляры, ніхто нічога не заўважыць. Губы можна будзе падгарнуць усярэдзіну, а краі замацаваць на дзяснах. Ноздры ўдасца злучыць з цвёрдымі трубкамі і ўставіць трубкі ўсярэдзіпу. Цяжэй было з падбародкам. Выйсце было толькі адно — яго схаваць можна пад барадою. Надраўшы з галавы валасоў і выбраўшы самыя тонкія, я ўтыкаў адзін за адным, стараючыся зберагчы кірунак і вугал, па дваццаць — трыццаць штук на кожны квадратны сантьіметр. Кончылася і гэтая работа — адна яна заняла дваццаць дзён,— але мяне яшчэ мучыла пачуццё псіхалагічнага пратэсту. У мінулым стагоддзі барада была звычайнаю з’яваю, а цяпер, што ні кажы, гэта манернічанне. Напрыклад, варта мне пачуць слова «барада», і, як гэта ні сумна, яно асацыіруецца, помніш, з тым паставым паліцэйскім каля вакзала. Усе бароды, што ёсць, не абмяжоўваюцца, ведама, бандыцкімі ці гераічнымі. Ёсць бароды прарокаў, ёсць бароды, як у Леніна, ёсць бароды еўрапейскіх арыстакратаў. Ёсць бароды Кастра, ёсць, не ведаю, як яны называюцца, надзвычай сучасныя бароды, іх любіць насіць моладзь, якая строіць з сябе людзей мастацтва. Хоць і цяжка пазбегнуць крыху эксцэнтрычнага выгляду, калі ты з барадою і ў цёмных акулярах, але — нічога другога мне не аставалася — трэба было хоць бы пастарацца зрабіць усё так умела, каб яна не выклікала агіды. Ты ўсё бачыла і ўсё ведаеш сама, і наўрад ці трэба зноў гаварыць, які поспех мела мая работа. Мне самому не хацелася яе ацэньваць, ды я і не ведаў, ці змог бы яе змяніць,— тое, што атрымалася, задавальняла мяне. Праўда, дакоры сумлення былі, але... Я зусім выпадкова ўжыў словы «дакоры сумлення», але, калі ўдумацца, у іх глыбокі сэнс. Думкі мае яшчэ не выліліся ў словы, не акрэсліліся. I гэта выклікала нейкае непрыемнае адчуванне, быццам прышчык на языку, які пачынаў шчымець, толькі разявіш рот — адчуванне, якое перасцерагала мяне: не балбачы лішняга... У тую ноч, калі я кончыў нарэшцс бараду, на вялікім пальцы на правай руцэ пінцэт пакінуў чорны крывавы мазоль. Боль, ад якога я ажно змакрэў, вугельчыкамі гарэў у вачах. Колькі я іх ні выціраў, зноў і зноў выступалі слёзы, ліпкія, як разбаўлены мёд, і вочы туманіліся, як брудныя шыбы ў акне. Калі я падняўся, каб пайсці ў ванну памыцца, ужо світала — я і не заўважыў, як прайшла ноч. У тую хвіліну, калі я міжволі адвярнуў твар ад яркіх блікаў ранішняга сонца, рассечаных рамаю ў акне, мозг пранізала пачуццё, якое аднойчы я ўжо зведаў. Я ўспомніў адзін свой сон. Гэта быў сон, падобны на стары нямы фільм, які пачынаўся з вельмі мірнае сцэны: аднойчы ў канцы лета ці ў самым пачатку восені я, мне было тады гадоў дзесяць, а можа, і меней, рассеяна сачыў, як бацька, вярнуўшыся з працы, здымае ў пярэдняй чаравікі. Але раптам свет валіцца. Вярнуўся яшчэ адзін бацька. I гэты бацька, як ні дзіўна, такі самы чалавек, як і той бацька,— толькі другі ў яго капялюш. У таго бацькі — саламяны капялюш, а ў гэтага — мяккі, фетравы. Убачыўшы бацьку ў саламяным капелюшы, бацька ў мяккім капелюшы з пагардаю паглядзеў на яго і вельмі рэзкім жэстам паказаў яму, што ён пераблытаў адрас. Тады той, што быў у саламяным капелюшы, зусім збянтэжаны, з чаравікам у руцэ, сумна ўсміхнуўся, выскачыў з хаты. Сэрца разрывалася ў мяне ў грудзях, калі я, зусім яшчэ дзіця, глядзеў яму ўслед... Тут фільм абарваўся. I пасля яго астаўся толькі горкі асадак. Яго можна было б назваць дзіцячым успрыманнем змены пораў года... Але калі б справа была толькі ў гэтым, хіба зберагліся б за дзесяткі гадоў так выразна і ярка ўсе пачуцці, якія зведаў я тады? Наўрад. Два капелюшы, якія я ўбачыў, былі нечым іншым. Можа, сімвалам ашуканства, недапушчальнага ў адносінах паміж людзьмі... Пэўна можна сказаць толькі адно: