КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— А ў чым мы вінаватыя? — Я мецьму права! I хто адказвае гэтак усім сяльчанам — Хведар. — Сорам, — дацэджвае, верагодна, старшыня калгасу. — Лес, запамятай, належыць нам. — Ад дзяржаўнае ўласнасьці адлучаны яшчэ перад вайною, стаўся нашым навечна. — Але ж у вашым лесе болып дзічыны чымсьці ў дзяржаўным. Вы аднасобніцкі заказьнік навакол вёскі зрабілі, — вінаваціць сяльчанаў Хведар. — Разумныя людзі на вайне загінулі, а дурні засталіся і аджылі, — кажа нямоцна ўпобач мяне суседка нашае сялібы. — Дзічына выратавала нас ад голаду пад час карніцкай блакады. — Валаводзяцца з кім? 3 Хведарам? — цьвердзіць мой суседзкі дзядуля, у якога ня было сям’і, а якому вайною, пад час аблогі на рацэ Бярозе, балтыцкія дабрахвотнікі адцялі пальцы на абодвах руках, але дзе хаваліся, усьцірагаліся сельчане, не сказаў ім. Ён павучыў вясковага шаўца і краўца як пашыць яму шкурыныя пальцы рукавіцы. Усьцягнуўшы іх на пясцы-адсечаны, быў задаволены. Штучнымі пальцамі мог рабіць, бадай, усё штодзённае. Дзядуля вельмі радзьва завітвае да нас, прыносіць рыбу ўлетку, а ўвосень шмат грыбоў і просіць маму сушыць іх, а потым прадаць, але грошы ніколі не бярэ ад мамы. — Зімою капусты з баравікамі навары, калі папрашу цябе, — кажа ён. — А памру, пахавайце мяне не на магіліцах, а ў лесе, каля прыдарожжа. Сьніцца, я падбягаю да Хведара. Ён стаіць каля самага скраю будоўлі-клюбу. Я хачу пірхнуць яго гэтак, каб ён паваліўся. Але ён стрымлівае мяне пясьцямі ў лоб. Я (вельмі памятаю мае сухлявыя, узьнятыя прад маім абліччам калені й ступені) валюся ад яго стрымка на мураўку каля клюбу. — Ня руш дзіцяня! — чую нечый голас. Прыветліва ўскокваю. Пагражаю дзяцінымі кулачкамі-крупінкамі Хведару. Сьлёзы гарлівыя па ўсім абліччы... Ня выдам голасу, плачу... Бягу да свае хаты. Прыготліва адхінаю сьлёзы, каб бачыць куды бягу. Ад Хведаравага штурмка (і трэба было надарыцца) я паваліўся ў зарасаль жычкі-крапівы. Трава-пякучка не замарудзіла апячы мне рукі й ногі... Дома мамы няма — каму паскардзіцца? Я спрабую змыць абжоглыя месцы вадою з карыта каля студні. Ногі й рукі пачырванелі, заступанелі ваўдарамі, зрабіліся яшчэ болып балючымі... I сьніцца мне, ужо вырасламу, замужэламу сталасьцяй чалавеку, Хведар зноў трацьвіць турхнуць мяне. Але цяперака ня тое! Я моцай усёй пірхаю Хведара. Але ён не звальваецца, як маленец я звальваюся ад ягонага піршка. Ён рассыпаецца попелам... Я чуў у правую руку ледзь запякло. Мабыць, іскра стрыкнула з галавешкі ў вогнішчы... Я разбуджваюся. Самука няма. Ягоныя паўчаравікі недалёка ад вогнішча... Зара пачынаецца над лесам. Дзесь каля баравых палянаў а мо лугавых маргоў затрубіў калгасны пастыр-Апанас. Ён трубіў не задзірыста, затузана сваволіў пераклікамі, мабыць трубу жалейку не памачыў добра. Апанас працягве стары беларускі звыяай — быць пастухом-пастырам. Гэта ягоная ад малку здольнасьць. Калі часам здыхае жывёла, уцешваецца лепш закапаць яе, але не адвозіць на мыльны завод. Жалейка-трубкай валодае ё грае як музыка. Ён ведае, як і калі трубіць у часіны раніцы, апаўдні й увечары. Раняшняе і вячорняе рэха — прыгожы напеў вяскоўцам. Рэха будзіла радасьцяй раніцы, а ўвечары кудысьці клікала й вяло пасьля цяжкое працы... Жаўрук у донлівасьці сінявы неба, напоўнач ад сонца, укараніўся сваім залівістым сьпевам. Поўная лёгкая раніца. Сёньня нядзеля, таму болып гукаў чуваць із сяла. — Самук! — ускрыкнуў я й увокмець падбег да бярозы каля якой ён нядаўна старанна падбіраў лажоўнік і мох для вогнішча. Зь ледзь падкручанымі штанамі ў крыжы на дзьвёх счэпленых дзягах ён зьвісаў з моцна-под’ёмістага бярозавага сука... Шклянымі вачыма глядзеўуніз на мяне. Адно цяперака я заўважыў, які ён сухлявы, выцягнены, бездапаможны. . — Завошта пакараў сябе? — сьведама, без ніякай спачувальнасьці, спытаў я. Памацаў ягоныя ногі. Сьцюдзёныя. Павесіўся не хвіліну даўчасу. Ён вісіць бясслоўны, нямы. He распытаюся ў яго пра тое, што гняло або жыло жаданьнем адчуць сьмерць ад сваіх рук... Можа і асталося яму гэтак зрабіць? Я пайшоў да Трышкі-міліцыянэра, старавера, што асяліўся перад другой сусьветнай вайной у нашай мясцовасьці. Ён быў асуджаны за канякрадства, потым адбываць пакараньне адвезьлі да нас, каля нашага сяла будавалі брукаваную дарогу. Вайна пачалася раптоўна. Зьняволеных пакінулі ўлады быць самімі зьнявольненымі. Трышка астаўся жыць у нашых мясцовасьцях. Зноў краў коні, але ад немцаў, не ад беларускіх людзей. Ён меў за гэта дзяржаўную ўзнагароду — стаўся ў суседнім мястэчку міліцыянэрам. Ён слухаў мяне ўважліва. Апрануў, хоць і было лета, міліцыянэрскую шынэль. Падпаразваўся марудна (я ня мог глядзець на дзягу — цьвяліла). Зноў адперазаўся, забыўся начапіць рэвальвер. — Даёш! Пакажы свой пашпарт, а тагда да старшога калгасу тэлефанаваць пойдзем. Ён размаўляў расейска-беларускім жаргонам. Аднойчы сказаў мне, што халопеніцкія стараверы навучылі яго аб звычаі зямлі беларускае: ні патрушай, ібо стараверцам хлябцы ізьесьці далі й прыгалубілі. — Трышка, пашпарт ня з мной... Ты ж ведаеш мяне. — Тагда даёш — ты арыштаваны. Пашпарт можасьць нашыя ворагі ізпользвуюць нынче. — Ты можаш затрымаць, не арыштоўваць мяне, — павучаю яго. — Усё раўно! Даёш за хаты... Правалевай! Наўперадзе ад мяне хадзіць! Мяне пасадзілі ў падвалінах мястачковае турмы. Асочны напісаў абвінавачваньне й абвесьціў здагадліва прычыны арышту. Вінавацілі мяне, што ёсьць праўнікам, не патурбаваўся прасачыць захаваньне Самука. — Ад вашае неасьцярожнасьці ён напэўна ўхіліўся справядлівага народнага пакараньня, — сказаў даціснута яго дазволу асочны і прапанаваў: — Падпішыце, вось тут. Асочны знаёмы мне. Пазнаёміліся пад час майго наведваньня сюды на летні адпачынак. — He! — адказваю пэўна я і адкідваюся вольна на ўзплеччы крэсла. Шчыра, мо цынічна, усьмяхаюся. Ад таго часу я ўсёткі дашукваюся пра сваё. — Я ці з чаго пачаць? Турма — бясконцы час. Няўжо нехта пераступіць праз маё зьмярцьвелае цела? Пачаткі былі завельмі пільныя, працяжліва-даўгія. Цяпер яны ўжо даўнія... Ці знайду я выйсьця-пераможцы пад прыгнётам, абразай, ці адкіну я пагардуда Самуковай сьмерці, ці пашкадую яго разам з іншымі? Адно я ведаю цяпер: Самук абразіў свае павучэньні й думкі, і спачуваньні. Ад страху, што здарыцца зь ім у будучыні, ён спыніўяго сам, сваім розумам і рукамі. Напэўна, здавалася або ўверылася, што яму дазволілі кінуць самога сябе ў схопіны сьмерці. Але пакуль жыў ён таксама жадаў нейкае валадарнасьці. Пакутавай сам дзеля сябе ці дзеля кагосьці. Жыцьцёвая піраміда была пабудаваная для яго з аднэй усходкай. Ён адчуў боль праз сьмерць. Ён спыніў дыялогі-гутаркі са сваім народам. Хто мог забараніць яму быць самому сабе ахвярай? Ён мо захацеў адчуць упобач сваёй сьмерці ўваскрашэньне чагосьці іншага ў жыцьці. Уваскрашэньне — цяпершчына, а будучыня — мінуласьць, што ня скончылася ў цяпершчыне!... Самук у нікога не прасіў справядлівасьці. Бо ў каго прасіць яе? Народ — сьведка ягонай сьмерці, і ён бачыў сам сваю сьмерць. Пасьля Самукова самагубства болып ня думаў я з чаго пачаць, каб знайсьці канец маім пачатка-развагам... Заканчэньне — у пачатках і пачаткі — заканчэньні, напэўна; ці ня той самы Самукоў Абсурд?... А можа і не? У падмурках турмы ўсёткі пазьдзекваюся над сабой: з чаго пачаць, каб абараніць Самука і самога сябе? 1974 год Зьмест ЗАПІСАЎ за 50 гадоў (1952-2001) Том I. Нью-Ёрк, 1952. № 1. Леў АКІНШЭВІЧ. Парлямэнт беларускай зямлі. С. 3—17. Мікола КУЛІКОВІЧ. Беларуская музыка. С. 18—33. Мікола ПАНЬКОЎ. Беларуская кнігаведа на чужыне. С. 33—39. Вітаўт ТУМАШ. Партрэт Скарыны ў Падуі. С. 40—44. КНІГІ Й ЧАСАПІСЫ Oskar Halecki: The limits and divisions of European history. New York, 1950. (Леў Акіншэвіч). C. 45—47. History of the Lithuanian Nation. By Constantine R. Jurgela. New York, 1948. (Вітаўт Тумаш). C. 47—49. The Ukrainian mediawal painting on polish soil by Damian Horniakievych. The Ukrainian Quartery. 1951. Vol. VII. Number 2. (Сьшон Брага). C. 49—51. Tadeusz Lehr-Splawinski: J^zyk Polski, Pochodzenie — Powstanie — Rozwoj. Warszawa, 1951. (C. Брага). C. 51—52. Евгеннй Мозольков. Янка Купала. Жнзнь н творчество. М., 1950. (В. Тумаш). С. 52. Паказьнік беларускіх выданьняў на чужыне за 1945—1950 гг. (Уклаў М. Панькоў'). Нью-Ёрк, 1952. (В. Тумаш). С. 53—54. Л[еанід] Г[аляк]. Кнігапіс беларусікі. С. 54—55- Літаратурныя ўгодкі (М. Багдановіч, Н. Арсеньнева, Язэп Пушча). С. 56—58. Хроніка. С. 59—63. Том I. 1952. Нью-Ёрк. № 2. Антон РАВІЧ. Янка Купала. С. 65—76. Уладзімер СЯДУРА. Вытокі беларускага мастацтва. С. 77—87. Мікола КУЛІКОВІЧ. Беларуская музыка. С. 88—103. Алесь КАРПОВІЧ. Мікола Равенскі. С. 104—107. Сымон БРАГА. Зацемкі: Цар і назовы Літва, Беларусь — Купала, Міцкевіч, Шэўчэнка й Масква. С. 108—110. ДЫСКУСЫЯ Л. Галяк. Аб праўніцкіх тэрмінах. С. 111—114. КНІП Й ЧАСАПІСЫ Mykhaylo Drahomanov. A symposium and selected writings. Published by the Ukrainian Academy of Arts and Sciences in the USA. New York, 1952. (Л. Акіншэвіч). C. 115—116. Pitirim A. Sorokin. Social Philosopie of an Age of Crisis. Boston, 1951. (Л. Акіншэвіч). C. 117—118. Кондрат Крапнва: Задачн белорусской лнтературы в светле трудов Н. В. Сталнна — по языкознанню. // Знамя. 1951. №9. (С. Брага). С. 119—121. Галіна Родзька-Русак. Барбара Радзівілянка. // Віці (Нью-Ёрк). 1952. №1. (Л. Акіншэвіч). С. 121. Хроніка. С. 122—126. Том II. Нью-Ёрк, 1953. № 1 (з). Юрка ВІЦЬБІЧ. У пошуках Альгердавага шляху. С. 1—14. Натальля ПАЛОНСКАЯ-ВАСІЛЕНКА. Даўнар-Запольскі. С. 14—28. Мікола КУЛІКОВІЧ. Беларуская музыка. С. 29—43. Уладзімер СЯДУРА. Пётра Мірановіч. С. 44—51. ЗАЦЕМКІ С[ымон] Б[рага]. Пра Жамойць і Жмудзь. С. 52—53. АДЫШЛІ Мікола Равенскі. С. 54—55. КНІГІ Й ЧАСАПІСЫ Г. П. Федотов. Новый град. Сборннк статей. Нью-Йорк, 1952. (Л. Акіншэвіч). С. 56—57- Adolf Chybinski. Mieczyslau Karlowicz (1876—1909). Chronika zycia artysty i taternika. Krakow, 1949. (Мікола Куліковіч). C. 58—59. Хроніка. C.60-63. Tom II. Нью-Ёрк, 1953. № 2 (4). Ігнат ДВАРЧАНІН. Беларусы на Праскім Унівэрсытэце. С. 65—69. Леў АКІНШЭВІЧ. Пра „Цывілізацыйныя Асновы" беларускага гістарычнага працэсу. С. 70—79.