КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
талі іх з падкідку і тады іхныя хударлявыя галені да ўсё постаці былі рухлівыя, бражова-танклявыя шчупяні нейкіх істотаў, бадай, людзкія павукі, а муражны луг — зялявае павуценьне распластанае, расьплеценае ад іхных галеняў і ступнёў. Расстаўляю ступкам далоні, дзе плаваюць маленькія рыбкі. Яны, бы кемлюць мой намер быць каля іх, шчытна плаваюць каля прамежкаў пальцаў, але дзе мог ухапіць іх, спыняюцца, плавіста стрымгаюць вышэй далоняў або загібаста плаўнікамі вырысоўваюць у вадзе той самы паўкруг, што я растаропіў маімі людзкімі пясьцямі. 3пад узьбярэжжа піяўка паплыла да маіх ступеняў. Чорная звілістасьць на вазёрным дне — я лаўлю яе і недалёка ад сябе кідаю на ўзьбярэжжа. Мяне задавальняе яеная непрывычнасьць. Выйшаў з возера паглядзець, як скручваецца яна ў гарачыні пясчынаў... — Падабаецца? — Але, так — падабаецца! — скратна адказваю млынару. Ён выйшаў з млыну і, мабыць, бачна цікаваў, што я раблю. — Ёй таксама трэба жыць. Ня мучай. Ёйны рай у возеры, — павучае млынар. Кідаю піяўку ў возера, не ад таго, каб паслухацца ягонага павучэньня, а каб хутчэй адысьціся і пайсьці ў прасьцінку да лесу, што тут, бадай, побач возера пачынаўся высокай, медзяністай, зялёнай сьцяной. Туды вяла шырокая, утрамбаваная дарога па грэблі. — Вось і добра, што дараваў ёй жыцьцё... Айчына пакарае, Айчына і пашкадуе, — заўважыў млынар. Упорліва пазіраю ў ягоныя вочы. Яны бязрухна глядзяць на мяне з глубкоў падлоб’я. Яны не здраджваюць млынароў настрой, але шкура на ілбу і вусны пакметна дрыготкія, бы скранёная лонка вадыўшклянцы.Я цемлю: — Айчына пашкадуе... Ён з ссылкі і, будучы адзін на адзін з мной, не прамінуў нагоду дацяць, хоць словамі — бо ж я судзьдзя. Я ўпершыню не падумаў: з чаго пачаць гутарку, каб расцярушыць млынарову мо пагарду да мяне. — Бывай! — кажу яму шчыра і ўсьміхаюся. Захоўваюся някемлівым. Гэта самае найлепшае захаваньне ў ходаньні жыцьця. Мне паверыць, што я абмануўяго, аяму ведаць, што ён абмануў мяне. Імпэт ёсьць у ўсіх праявах жыцьця; у міжнароднай палітыцы, у сацыяльнаграмадзкіх адносінах. Поўны цыкаль жыцьця выпатрашаны ў духупостапаў бытаваньня кожнага народу і асабістасьці. Млынар вярнуўся з ссылкі на Айчыну. Жыцьцё бы ўскросла тут, але сьмерць дзесьці там, далёка ад Айчыны, не памерла, а ходзіць за ім у вобліку страхі-сьцені ад ураду. Ён ажыўся, падумалася мне ад таго, што ён чуўся шчасьлівым яшчэ слухаць хоць бы быцьцё сваё ды быць занятым як усе іншыя Беларусы станьвай існаваньня-захаваньня. У страху было і ёсьць сваё наканаваньня. Страх і прыгнёт — прагрэс Айчынае будучыні. — Вы толькі не крыўдуйце Самука, — неспадзеўна іншым зварачаецца млынар да мяне. Я пэўнюся: ён перамяніўся настроем, а мо жартуе, бо таксама як і я ўсьміхаецца і на маё ўторане: — Бывай! — адказвае: — Хадзі здаровым! Ня блудзі! Я баржджу пакінуць млынара. Беларусы любяць дзяцей. Ды што асталася ім любіць? Умець любіць сваё пакаленьне ня словы малітвы, а паклажа на плячах будучыні... — Самук, чаму раптам пачаў пра дзяцей? Калі я бачу іх, я чуюся прад імі смэрдам, іхныя вобразы нашу і адчуваю ў сваёй душы... Пярэчу: — He ўмееце думаць пра дзяцей, бо сваіх ня маеце і нейчых не памаглі ўзрасьціць. Адно ўзрасьціць і выхаваць ... о, выхаваньне! Я раблю свайго спаткаемца мной, маім бацькам, маім дзедам. А ён народжаны мной, падабенствам да мяне носіць іншы спакмень. Захоўвае мой вобраз і падабенства, але думае... думае толькі за сябе... Самук разьвёў рукамі. I ён чамусьці працягла глядзеў на свае разьведзеныя рукі. Прад гэтым я спаткаў дзяцей каля млыну, а тады пакуль ішоў па дарозе ад млыну да лесу. Я глядзеў бы толькі паглядзець на іх. Яны купаліся, крычалі, бегалі па мурожнаму лугу. I я быў прынуканы слухаць іх. Я пакорнік іхнага і свайго жыцьця — успрымаю ўсё тое, што творацца вакол мяне, пакорліва й з перакананьнем нараджэнца: усё здараецца, таму што я жыву і адчуваю гэта дзеля сапраўднасьці працягваць сваё жыцьцё... I скрайнасьць: я ёсьць, мы — людзі! Была б толькі Зямля і неба. На небе, апрача сонца, зорак і месяца, нічога няма. Бяздоньне, узронь! Ана зямлі — вада. У вазёрах, у рэках, у акіянах — небясьпечна. Усё зразумела на зямлі, а тое, што ў небе — само неба. Навошта разумець, што там? Калі неба ўначы бяз хмараў, яно ня неба боскае, а сьвяцісты малюнак зямлі, сапраўдны, па-дурному сапраўдны. Захапляйся, чалавек. I ён не бянтэжыцца. Ён ніколі не апамятаецца ад неспадзеўнасьці перажыць, што пакутна адбылося самім сабой дзеля ятрасьці агульнае, людзкое спадзеўнасьці мець тое, што ніколі не дасталося ў рашучым паходзе жыцьця... — Самук, вы, напэўна, чакалі зноў спаткаць мяне? — I гэтак і ня гэтак, — адказвае ён і маршчыцца звахна, бы сэрца б’ецца не ў грудзёх, а пад шкурай ілба. Столькі часу меў ягад наесьціся і яшчэ суседзям прынесьці, але не прынёс. Прыната была чакаць вас. — Я рады, кагадзе, спаткаць вас. Да вечараяшчэ ня вельмі блізка. — Але, але, зямляча! I нічога ня робім, ня творым — адпачываем. А вось сяляне ніколі ня маюць адпачынку. У іх, напэўна, першабытная насьледнасьць ёсьць: працаваць і працаваць, нават будучы хворым, — усьмешна пераконвае ён і дадае больш насьмешна: — А вы праўнікі, я пэўны гэтаму, у судовай псыхалогіі не ўпамінаеце, якая зманнасьць сьцігуе іх працаваць і працаваць да акаленьня... — Вы ніякавата гавораце да мяне... Чаму не гутарыць пра што іншае? Самук зірнуў на мяне зіхотнымі вачыма. — Мабыць нейкая несамавітасьць кранула маё адчуваньне і голасна абвясьцілася маім языком, таму гутуру з вамі... — Даруйце мне! Я мо таксама жыздруся нядобрым настроям, але чуюся лепш не гаварыць пра штосьці благое. Але мне ўсёдна... можа і не... Гутарыце, Самук, гутарыце! Чалавек з добрай душой і намерамі можа размаўляць нават з самім сабой... — Вы вельмі шчыры, — барздліва перарывае Самук, і ягонае аблічча чырванее. — Ах, якая лухта! Няўжо паспрачаемся? — заўважаю я спакмець на ягоныя ўражаньне. — He, ніколі! — Дык тады даруйце мне! Я паступаю дзікавата, няўважліва... Нядаўна была часіна, калі я быў крануты, падагнаты пунай-жыцьцём... Я азіраў млын. Асільваўся зразумець, што было і ня будзе калісьці. — He прасецеся мець прабачэньня! Мне цяжка слухаць і асуджваць вас, але не асуджвайце мяне таксама... Я бачыў, як вы гутарылі з млынаром, як потым ён назіраў за вамі й, пэўна, сказаў: — He турбуйце Самука! Я пэўны, ён папярэдзіў гэтым... Ён мой бацька. Самукоў лоб лушчыцца вусеніцай, мне ажно крыўдна — ён мае бацьку, а мой памёр. Я памятаю ўсе няшчасьці зь ім, але ні адное гутаркі ці парады ад яго. Ён быццам зьнік, каб жыў я. Мне трапілася быць сьведкам ягонага жыцьця. Mae хібы папраўлялі прафэсары, ад якіх я папраўляўся ўва ўмеласьці прафэсіі, але не жыцьця. Я ўскочыў у жыцьцё з самалюбасьцяй працаваць, выконваць тое, што ад мяне патрабавалася. — He саромцеся сябе, — быццам адгадвае Самук мяне і працягвае: — Я ўцёк з дому, калі мне было 16 год. Млынар некалькі год таму даўчасу спаткаў мяне і сказаў: — Я твой бацька, і не кажы абы каму. Я дам грошы табе. Ты ўжо дарослы хлапец, можаш даць рады сабе, едзь адгэтуль. Мне шкада цябе. Я ўпершыню адчуў лагоду, шчырасьць і любасьць да мяне. Быў крануты да сьлёз. Ён агледзяў мае пасьціганыя дзягай плечы. Сінякі былі балючыя. Я паверыў, што ён мой бацька, хадзіў тайком уначы да ягонай хаты. Ён прыкладаў да сінякоў маіх вымаклы ў сьцюдзёнац вадзе ручнік. Мазаў нейкімі настоямі із зёлак. Я жыўу яго два дні. Мяне шукалі. На трэці дзень я быў напагатове вярнуцца дадому, але не зрабіў, бо свабода ахінула мяне, пэўна і падмоўна, рашучасьцяй быць незалежным... Мама перад палудням прыйшла да млынара. Аж за атулы пад кустом бузіны, растліны, чкую ён чамусьці шануе і рассаджвае, я ўбачыў патаемнасьць маіх жыцьцёвых пачаткаў. Ня трэба казаць, як заховалася мама і млынар — мой бацька... Так, ён мой бацька!... Адно скажу: мне тады, ад таго дня, млынар стаўся самым даражоным і любым. Але сяньня я шукаю ўсіх, і маму, і вотчыма, і ўсіх, усіх, каго ведаў і сябраваў. Я шкадую ўсіх на сьвеце... А калісьці не шкадаваў, не шкадаваў мой вялікі млынар-бацька! Ён забіў, пакалечыў сотні немцаў падчас Другое вайны. Ён быў партызан аднаасобнік. Па ім нават героі вайны стралялі за тое, што не далучыўся да іхных груповак або атрадаў. Яны ўпамяналі ў сваіх зьвестках бацькавы дзеі як свае. Людзі навакольных сёлаў ведалі, хто іх найлепш абараняе. Абараняў мой бацька. Немцы залог абяцалі за жывога ці забітага... Я заўважаю яму: — Навошта хваляваць сябе? Я ведаю пра змаганьне свайго бацькі лепш чым вы, бо я меншы па ўзросту за вас і жыў пад акупацыяй. Самук спыняецца. — Даражоны, да вечару яшчэ доўга — ня пойдзем да сялібаў. Даваймо пагутарым — на сэрцы балюча, крыўднакрыўдна. Я не прыпыніўся — іду далей у поле, лес, абы куды, але не да сялібы, дзе жыву. Мне таксама ў адчуваньнях благавата, несамавіта. Паслухаў Самука і спраўляюся падумаць пра сябе ды пра жыцьцё іншых. Памятаю, як нейкі гэрой вайны растрэліўмаю семнаццацігадовую сястрынічу за тое, што была прымушана працаваць у агульнаі8о грамадзкай ядальні. Я тады разумеў справядлівасьць, а ня дзікі развой зьнішчэньня чалавека чалавекам. Мне памятаецца, а Самук ня бачыў гэтага, як ягонага бацьку-млынара зараз жа з вызваленьнем вёскі ад немцаў арыштавалі, і ніхто ня ведаў, дзе ён, пакуль не абвясьціўся іншы спадар і ўладца дзяржавы. Бацьку вызвалілі. Далі медаль удзельніка вайны — пашкадавалі... У ім больш не было прыгожай моцы мужчыны. Прыгорблены, з тварам — рухнявасьць гусініцы, аддаваўся яшчэ працы млынара, працы, якая, пэўна, памагала адчуваць і разумець меру існаваньня, сьветлазора сьведаміць чалавечую апрычносьць сярод усялякіх людзей праз працу. Усёныя пакуты і перажытое, дый хваляваньні можна было каму пераказаць — людзям. Іх будзе памятаць Самук. I вось цяпер Самук пакутна-моладасна ведаў і маладзіў іх... Упершыню спаткаўшыся з Самуком я нясьціпла, а мо, бадай, няветліва аднёсься да яго. Але гэта не была пагарда, а жаданьне пабыць самім сабою у мясьцінах, дзе нарадзіўся, а колькі год ня жыў тут. Я прашу яго: — Убачымся мо ўвечары, заўтра ж нядзеля? — Але, але, мой дружа! На вечарынцы пакажамся, патанцуем, — зусім згодліва, без здзіўленьня нат адказвае Самук ды ідзе ад мяне ў поле. — Да спатканьня! — не азіраючыся на мяне, кажа ён, і ў голасе ягоным ня ветлівасьць растаньня, а нейкае безабароннае папярэджаньне.