Памер: 781с.
Мінск, Нью Йорк 2017
ЗАПІСЫ
БЕЛАРУСКІІНСТЫТУТ НАВУКІ Й МАСТАЦТВА
BELARUSAN INSTITUTE OF ARTS AND SCIENCES
ZAPISY 39
ЗАПІСЫ
БЕЛАРУСКІІНСТЫТУТ НАВУКІ Й МАСТАЦТВА
BELARUSAN INSTITUTE OF ARTS AND SCIENCES
ZAPISY 39
РЭДАКЦЫЙНАЯ КАЛЕГІЯ
Натальля Гардзіенка (галоўны рэдактар), Лявон Юрэвіч;
Томас Э. Бэрд, Янка Запруднік, Вітаўт Кіпель, Генадзь Сагановіч, Сяргей Шупа
Выдаецца пры фінансавай дапамозе Фундацыі імя Пётры Крэчэўскага
УВАГА: Гэты том працягвае сэрыйнае выданьне ЗАПІСЫ, запачаткаванае ў 1952 г. Першыя 6 тамоў у 1952—1954 гг. выйшлі ў Нью-Ёрку; 5 наступных — у 1962—1970 гг. друкаваліся ў Мюнхэне. 3 12-га (1974) да 24-га (1999) тому ЗАПІСЫ друкаваліся ў Нью^Ёрку. Ад 2002 г. ЗАПІСЫ — сумесны нью-ёркска-менскі праект.
ADDRESS
Belarusan Institute of Arts and Sciences
166—34 Gothic Drive, Jamaica, NY. 11432, U.S.A
zapisybinim@gmail.com
© 2017 by the Belarusan Institute of Arts and Sciences in the U. S.A
ЗЬМЕСТ
Тэма нумару: Італійская мазаіка
Стэфана БЯНКІ [Вітальнае слова] 8
Да творчай спадчыны Пётры Татарыновіча
Пётра ТАТАРЫНОВІЧ Лісты 10
Пётра ТАТАРЫНОВІЧ Спогады 39
Эванэлія паводля сьв. Марка ў перакладзе
кс. Пётры Татарыновіча 69
Публічная дыскусія адносна тэрміналёгіі й наватвораў кс. Пётры Татарыновіча ў ягоным часопісе “Зьніч”
і перакладах Бібліі 76
Міхаліна ТАТАРЫНОВІЧ Лісты да Вітаўта Тумаша 119
Эпісталярыі
Пётра КОНЮХ Лісты да Вітаўта Тумаша 124
Янка МОЙСІК Лісты да Янкі Запрудніка 127
Часлаў СІПОВІЧ Лісты да Янкі Запрудніка 131
Выданьне
Лявон ЮРЭВІЧ “Znic” 138
Бібліяграфія часопісу “Znic” (укладаньне Алеся Аўдзеюка) 141
Установа
Беларуская рэдакцыя Ватыканскага радыё (гутарка Натальлі Гардзіенкі
з супрацоўнікамі) 154
Месца на мапе
Натальля ГАРДЗІЕНКА Царква, збудаваная беларусам, у Флярэнцыі 168
Літаратура
АксанаДАНІЛЬЧЫК Вершы 171
Вакол кнігі
Уладзімер КАЛУПАЕЎ Джузэпэ Месіна й інфармацыйнае забесьпячэньне беларускіх дасьледаваньняў
у Італіі ў 1950-я гг 173
Аксана ДАНІЛЬЧЫК Улісэ Алесіё Фларыдзі й ягоная рэцэнзія на кнігу Джузэпэ Месіны “Беларуская літаратура” 181
Публікацыі
Юры ГРЫБОЎСКІ Вайскоўцы-беларусы ў Італіі падчас Другой сусьветнай вайны 190
Уладзімер КАЛУПАЕЎ Крыніцы па гісторыі Беларусі ў зборах італьянскага цэнтру “Хрысьціянская Расея” 219
Аксана ДАНІЛЬ ЧЫК Артыкулы Яўгена Ляцкага пра беларускую літаратуру ў італьянскім друку 228
Надзея СТАРАВОЙТАВА Аб’ектыўнасьць дасьледаваньня беларускага “Трышчана” ў замежжы (на матэрыяле італьянскіх
і амэрыканскіх выданьняў) 244
Лявон ЮРЭВІЧ Varia 249
Будучыя кнігі
Макар КРАЎЦОЎ Выбранае 287
Успаміны
Зіна ГІМПЕЛЕВІЧ
Дзьмітры Раманавіч Камінскі (1906—1989): жыцьцё
й музычная творчасьць 311
Дзьмітры КАМІНСКІ
Пра майго бацьку й сябе.
Успаміны пра найлепшага чалавека ў маім жыцьці 320
Архіваліі
Лявон ЮРЭВІЧ
Блізкія кантакты трэцяй ступені 376
Юрка ВІЦЬБІЧ
Юры ГРЫБОЎСКІ
Лісты ў “Новое Русское Слово” 394
Лісты Франца Куіпаля
й Натальлі Арсеньневай да сваякоў
у Польшчы (1963—1965 гг.) 405
Эміграцыязнаўчая сэкцыя на VI Кангрэсе дасьледчыкаў Беларусі
Вольга ЗУБКО
Беларуская праская эміграцыя ў новай моўнай прасторы
(1921-1939 гг.) 417
Уладзіслаў ГАРБАЦКІ
Складаючы слоўнік беларускай дыяспарнай мовы: напрацоўкі, адкрыцьці, кур’ёзы (сацыялінгвістычны аналіз дыяспарнай мовы) 428
Андрэй МАСКВІН
Беларуская эміграцыйная пісьмовасьць: на прыкладзе часопісу “Пагоня” ў 1945—1946 гг 434
Сяргей ШАБЕЛЬЦАЎ
Грамадзка-палітычная дзейнасьць у Аргентыне беларусаў трэцяй хвалі эміграцыі 450
Алена ІЗЕРГІНА
Уплыў зьменаў дзяржаўных межаў на фармаваньне беларускай этнічнай супольнасьці ў Літве
(XX пач. XXI ст.) 459
Натальля ГАРДЗІЕНКА Апошняя хваля эміграцыі ў Канаду:
колькасныя й якасныя характарыстыкі 471
Угодкі
90-я ўгодкі Янкі Запрудніка й Вітаўта Кіпеля 479
Вітаўт КІПЕЛЬ Заўвагі аб энцыкляпэдычным
даведніку пра Янку Купалу 481
Да ўгодкаў Станіслава Станкевіча ... 483
Кніжная паліца
Сяргей ГІРЫК Невядомая праца
Рыгора (Цві) Фрыдлянда аб левым паалей-цыянізьме ў Беларусі 491
Ларыса ДОЎНАР На шляху да набілітацыі
эміграцыйнага скарыназнаўства .... 500
Аляксандар ФЯДУТА “Літштудыі” Лявона Юрэвіча 507
ЮрыГРЫБОЎСКІ БеларусыўЗША 511
Валянціна ЛЕБЕДЗЕВА Аб рыцары беларускай свабоды 517
Ганна СЕВЯРЫНЕЦ Гэтак пераможам 525
Натальля ГАРДЗІЕНКА, Яна СЛАВІНА Кніжны агляд 531
Хроніка
Выстава “Зь вераю, што зыйдуцца дарогі...”
Да 90-годзьдзя Янкі Запрудніка 541
Прэмія Стагановічаў: другі сэзон .... 544
Выстава “Беларуска-італьянскія культурныя сувязі ў гісторыі й сучаснасьці” 546
Удзячнасьць БІНіМу — 2016 548
Віньеткі з выявамі гравюраў Францыска Скарыны 549
Выстава “Зора і Вітаўт” да 90-х угодкаў беларускіх дзеячаў у ЗША
Зоры і Вітаўта Кіпеляў 550
Натальля Гардзіенка: “Беларускае замежжа ў гісторыі й сучаснасьці” (даклад) 552
Выстава “За пчалою Скарыны: друкаваная спадчына беларускай эміграцыі на Захадзе” 558
Эміграцыязнаўчая сэкцыя і прэміі Кангрэсу дасьледчыкаў Беларусі ўВаршаве 561
Прэзэнтацыі выданьняў БІНіМу (2017) 563
Зьвесткі пра аўтараў 564
Summary 570
Кніга ў “Запісах”
Натальля ГАРДЗІЕНКА Алесь Вініцкі й ягоныя “Матар’ялы да гісторыі беларускага скаўтынгу” I
Алесь ВІНІЦКІ Матар’ялы да гісторыі
беларускага скаўтынгу V
Cari lettori,
sono particolarmente lieto che 1’Anno della cultura italiana in Bielorussia e il 250 anniversario dell’awio ufficiale delle relazioni diplomatiche tra i nostri Paesi coincidano con la pubblicazione di un numero dell'almanacco “Zapisy” dell’Istituto Bielorusso della Scienza e dell’Arte di New York, intitolato “Il mosaico italiano” e dedicate interamente agli scambi cultural! e umani tra Italia e Bielorussia. Tale coincidenza e particolarmente simbolica e testimonia che 1’interesse nello studio delle relazioni italo-bielorusse non ё limitato alle sole istituzioni ufficiali, ma e altresi condiviso dalla comunita scientifica e dalla societa civile.
E’ noto che 1'arte e 1’architettura italiane hanno lasciato una notevole traccia nella cultura bielorussa soprattutto dal Cinquecento al Settecento. Il Rinascimento italiano ebbe una grande influenza sullo sviluppo di tutti i settori della vita sociale del Granducato Lituano, grazie anche all’azione della regina Bona Sforza. Le idee del Rinascimento, diffuse in tutta Europa, accrescevano 1’interesse dell elite politica delle terre bielorusse verso la cultura italiana.
I contatti tra i nostri Paesi hanno avuto positivo seguito anche in tempi piu recenti. Proprio alia loro analisi e dedicata la maggior parte dell’almanacco. I tragici eventi del XX secolo hanno nonostante tutto consolidato i rapporti umani tra Italiani e Bielorussi. Noto con interesse tra i material! inseriti nell’almanacco quelli relativi alia vita e all’eredita creativa del prelato Piotr Tatarynovic, fondatore della Direzione bielorussa della Radio Vaticana ed editore della rivista bielorussa in Italia “Znic”, le lettere dei Bielorussi che hanno vissuto in Italia nella seconda meta del XX secolo, e altri testi che valorizzano i legami tra le letterature bielorussa e italiana.
L’impegno dell’Ambasciata d'ltalia rimane costante nel sostenere simili iniziative e nel promuovere nuovi progetti di collaborazione e di dialogo fra i nostri popoli, anche con il concorso degli enti e delle associazioni private espressione della comunita imprenditoriale e della cultura. Sono certo che 1’almanacco sara una fonte importante di informazione nello studio comparato dei nostri patrimoni cultural! e del loro ruolo nello spazio europeo.
S. E. Stefano Bianchi,
Ambasciatore Straordinario e Plenipotenziario
della Repubblica Italiana nella Repubblica di Belarus
Дарагія чытачы,
мне асабліва прыемна, што выхад чарговага нумару альманаху “Запісы” Беларускага інстытуту навукі й мастацтва (Нью-Ёрк), які мае назву “Італьянская мазаіка” й цалкам прысьвечаны беларускаітальянскім культурным і чалавечым кантактам, прыпадае на Год італьянскай культуры ў Беларусі й 25-годзьдзе фармальнага ўсталяваньня дыпляматычных стасункаў паміж нашымі краінамі. Гэтае супадзеньне асабліва сымбалічнае й сьведчыць пра тое, што цікавасьць да вывучэньня беларуска-італьянскіх сувязяў не абмяжоўваецца толькі афіцыйнымі ўстановамі, але таксама падзяляецца навуковай і грамадзкай супольнасьцю.
Вядома, што італьянскія мастацтва й архітэктура пакінулі значны сьлед у беларускай культуры найперш XVI—XVIII стст. Культура італьянскага Адраджэньня зрабіла вялікі ўплыў на разьвіцьцё ўсіх сфэраў сацыяльнага жыцьця Вялікага Княства Літоўскага ў тым ліку й дзякуючы высілкам каралевы Боны Сфорца. Ідэі Адраджэньня, распаўсюджаныя па ўсёй Эўропе, узмацнялі цікавасьць палітычнай эліты беларускіх земляў да італьянскай культуры.
Кантакты паміж нашымі краінамі працягваліся і ў больш позьні час. Менавіта іх асьвятленьне складае асноўны зьмест новага выпуску альманаху. Трагічныя падзеі XX стагодзьдзя, не зважаючы ні на што, умацавалі чалавечыя стасункі паміж італьянцамі й беларусамі. Зь цікавасьцю адзначаю, што сярод публікацыяў, зьмешчаных на старонках альманаху, матэрыялы да жыцьця й творчай спадчыны заснавальніка беларускай рэдакцыі Радыё Ватыкана, выдаўца беларускага часопісу ў Італіі “Зьніч” прэлата Пётры Татарыновіча, лісты беларусаў, што жылі ў Італіі ў друтой палове XX ст., і іншыя тэксты, прысьвечаныя сувязям паміж беларускай і італьянскай літаратурамі.
Пасольства пастаянна прыкладае намаганьні для падтрымкі падобных ініцыятываў і для прамоцыі новых праектаў супрацоўніцтва й дыялёгу, у тым ліку й з удзелам прыватных арганізацый і аб’яднаньняў, прыналежных да прадпрымальніцкіх і кулыурніцкіх асяродкаў. Упэўнены, што альманах стане важнай крыніцай інфармацыі для кампаратыўнага вывучэньня нашай агульнай культурнай спадчыны й яе ролі ў эўрапейскай прасторы.
Я. Э. Стэфана Б’янкі,
Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Італьянскай Рэспублікі ў Рэспубліцы Беларусь
Пераклад з італьянскай Аксаны Данільчык
Тэма нумару: Італійская мазаіка Да творчай спадчыны Пётры Татарыновіча
Пётра Татарыновіч
ЛІСТЫ
Пётра Татарыновіч (02.06.1896, в. Гайнін Слуцкага пав., цяпер Ляхавіцкі раён Берасцейскай вобл. — 03.09.1978, Рым, Італія), рэлігійны дзеяч, каталіцкі сьвятар, пэдагог, перакладчык, публіцыст. У1921 г. высьвячаны на сьвятара. Працаваў у парафіях Заходняй Беларусі. Ад лета 1944 г. — на эміграцыі. У1945—1949 г. вучыўся ў Рыме, абараніў доктарскую дысэртацыю, прысьвечаную Кірылу Тураўскаму. У1950 г. заснаваў беларускі каталіцкі часопіс “Znic”, які й рэдагаваў цягам 1950—1975 гг. Заснаваў Беларускую рэдакцыю Радыё Ватыкану й быў галоўным яе супрацоўнікам.
КНІГІ ОНЛАЙН
