Зборнік задач па хіміі
2023
Выдавец: Адукацыя і выхаванне
Памер: 267с.
Мінск 2023
Зборнік задач па
ХІМ II
/п ।
кпас
ЗБОРНІК ЗАДАЧ ПА ХІМІІ
Вучэбны дапаможнік для 11 класа ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай мовай навучання (базавы і павышаны ўзроўні)
Пад рэдакцыяй В. М. Хвалюка
Дапушчана Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь
Мінск «Адукацыя і выхаванне» 2023
УДК 54(075.3=161.3)
ББК 24я721 ХЗО
Пераклад з рускай мовы В. В. Мінянковай
Рэцэнзенты: кафедра хіміі ўстановы адукацыі «Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка» (загадчык кафедры кандыдат хімічных навук, дацэнт A. Л. Казлова-Козыраўская)', настаўнік хіміі вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыі дзяржаўнай установы адукацыі «Ліцэй № 2 г. Мінска» Д. Ю. Коўзун
ISBN 978-985-599-535-8
© Хвалюк В. М., Рэзяпкін В. I., 2023
© Мінянкова В. В., пераклад на беларускую мову, 2023
© Афармленне. РУП «Выдавецтва “Адукацыя і выхаванне”», 2023
ПРАДМОВА
■■■■■■■■■■ЖМВМЯЯВПІММВНШВНПЯЯНННЯВЯВМЯІВНВНННЯННННВНВННННННВННМЯЯНМВШНВННВПНМІ^^
Прапанаваны зборнік задач па хіміі прызначаны для вучняў 11 класаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі, якія вывучаюць хімію на базавым і павышаным узроўнях. У ім змяшчаюцца заданні на ўсе асноўныя тыпы разлікаў, прадугледжаныя праграмай па хіміі. Заданні павышанага ўзроўню ў зборніку пазначаны зорачкай (*).
Перш чым пачынаць выкананне заданняў, трэба ўважліва вывучыць тэарэтычны матэрыял адпаведных параграфаў вучэбнага дапаможніка. Пры рашэнні і афармленні задач рэкамендуецца выкарыстоўваць прыведзеныя ў пачатку зборніка абазначэнні, скарачэнні і адзінкі фізічных велічынь, рэкамендаваныя Міжнародным саюзам тэарэтычнай і прыкладной хіміі (IUPAC). Пры правядзенні вылічэнняў трэба выкарыстоўваць адносныя атамныя масы хімічных элементаў, акругленыя да цэлых (за выключэннем хлору — для яго варта выкарыстоўваць 35,5). У заданнях на вызначэнне формул рэчываў па выніках колькаснага аналізу (масавыя долі элементаў) неабходна выкарыстоўваць адносныя атамныя масы элементаў з дакладнасцю, адпаведнай дакладнасці аналізу, зададзенай ва ўмове задачы. Лікавыя разлікі трэба праводзіць з улікам дакладнасці зыходных даных і правілаў вылічэнняў з выкарыстаннем набліжаных велічынь. Пры правядзенні вылічэнняў варта выкарыстоўваць калькулятар, а прамежкавыя і канчатковыя велічыні трэба акругляць да неабходнай дакладнасці. У канцы задачніка прыводзяцца некаторыя даведачныя матэрыялы і адказы на разліковыя задачы.
Зборнік будзе таксама карысны для паўтарэння курса хіміі пры падрыхтоўцы да экзаменаў, цэнтралізаванага тэсціравання па хіміі, а таксама для падрыхтоўкі да хімічных алімпіяд школьнікаў.
Аўтары
УМОУНЫЯ АБАЗНАЧЭННІ
н. у. — нармальныя ўмовы (273,15 К або 0 °C, 101325 Па = = 101,325 кПа).
тпа(Х) — маса атама X. Напрыклад, ma(Hg) — маса атама ртуці.
lu = 1,66 • 1O-27 кг = 1,66 • 10 24 г — пастаянная атамнай масы (атамная адзінка масы, 1 а. а. м.).
т(Х) — маса ўзору X (навескі, порцыі, фізічнага цела). Напрыклад, m(Fe) — маса ўзору жалеза, m(H20) — маса порцыі вады, m(4SO2) — маса порцыі з 4 малекул SO2, тп(А1) — маса алюмініевай дэталі.
zn(X + Y) — маса сумесі рэчываў X і Y. Напрыклад, m(Al + Mg) — маса сплаву алюмінію з магніем, 7n(H2SO4 + + Н2О) — маса сумесі сернай кіслаты і вады (раствору), т(4Н + S + 70) — агульная маса 4 атамаў вадароду, 1 атама серы і 7 атамаў кіслароду.
АГ(Х) — адносная атамная маса хімічнага элемента X. Напрыклад, Ar(Na) — адносная атамная маса натрыю, Ar(22Na + 23Na) — адносная атамная маса сумесі, якая складаецца з нуклідаў 22Na і 23Na.
А(Х) — лік часціц X (атамаў, малекул, формульных адзінак, электронаў, пратонаў, нейтронаў і інш.). Напрыклад, A(Na) — лік атамаў натрыю, А(Н20) — лік малекул вады, A(NaCl) — лік формульных адзінак хларыду натрыю, А(р) — лік пратонаў.
п(Х) — хімічная колькасць часціц X. Напрыклад, л(Н2О) — хімічная колькасць малекул вады.
n(X + Y) — хімічная колькасць сумесі часціц X і Y. Напрыклад, п(Н2 + О2) — хімічная колькасць малекул вадароду і кіслароду, n(Na+ + NO3) — хімічная колькасць іонаў натрыю і нітрат-іонаў.
МГ(Х) — адносная малекулярная (рэчыва X мае малекулярную будову) або адносная формульная (рэчыва X мае немалекулярную будову) маса. Напрыклад, МГ(СО2) — адносная малекулярная маса вуглякіслага газу, Mr(NaCl) —
адносная формульная маса хларыду натрыю, Mr(Mg) — адносная формульная маса магнію.
Mr(X + Y) — адносная малекулярная (рэчывы маюць малекулярную будову) або адносная формульная (рэчывы маюць немалекулярную будову) маса сумесі рэчываў X і Y. Напрыклад, Мг(02 + 03) — адносная малекулярная маса сумесі кіслароду і азону.
М(Х) — малярная маса рэчыва X. Напрыклад, M(CuSO4) — малярная маса сульфату медзі(ІІ).
М(Х + Y) — малярная маса сумесі рэчываў X і Y. Напрыклад, М(СО + NO) — малярная маса газавай сумесі CO і NO.
со(Х) — масавая доля X (хімічнага элемента, простага або складанага рэчыва) у сумесі, у саставе складанага рэчыва, у растворы і г. д. Напрыклад, co(Fe) — масавая доля хімічнага элемента жалеза; го(О2) — масавая доля О2 у паветры.
ср(Х) — аб’ёмная доля X. Напрыклад, <р(О2) — аб’ёмная доля кіслароду ў газавай сумесі, <р(СН3ОН) — аб’ёмная доля метанолу ў водным растворы.
х(Х) — мольная доля рэчыва X. Напрыклад, х(Н2) — мольная доля вадароду ў сумесі.
У(Х) — аб’ём газу X. Напрыклад, У(02) — аб’ём кіслароду.
У(Х + Y) — аб’ём сумесі рэчываў X і Y. Напрыклад, Y(N2 + О2) — аб’ём газападобнай сумесі азоту з кіслародам, У(НС1 4“ Н20) аб ем сумесі хлоравадароду і вады (аб ём раствору).
с(Х) — малярная канцэнтрацыя рэчыва X. Напрыклад, с(НС1) — малярная канцэнтрацыя хлоравадароду ў растворы, с(О2) — малярная канцэнтрацыя кіслароду ў паветры.
s(X) — растваральнасць (каэфіцыент растваральнасці) рэчыва X. Напрыклад, s(NaCl) — растваральнасць (каэфіцыент растваральнасці) хларыду натрыю.
а(Х) — ступень дысацыяцыі рэчыва X. Напрыклад, a(H2S) — ступень дысацыяцыі H2S у растворы.
р(Х) — выхад прадукту X. Напрыклад, r](H2SO4) — выхад сернай кіслаты.
Q — колькасць вылучанай (са знакам + або без знака) або паглынутай (са знакам -) цеплаты. Напрыклад, Q = = 345 кДж — колькасць вылучанай цеплаты Q = -54 кДж — колькасць паглынутай цеплаты.
Міжнародная сістэма велічынь і адзінак вымярэння
Фізічная велічыня
Абазначэнне велічыні
Адзінка вымярэння
Найменне
Беларускае абазначэнне
Маса
т
кілаграм
кг
Даўжыня
1
метр
м
Час
t
секунда
с
Сіла электрычнага току
I
ампер
A
Тэмпература (тэрмадынамічная)
Т
кельвін
К
Колькасць рэчыва
п
моль
моль
Сіла святла
I»
кандэла
кд
E|o°oj РАЗДЗЕЛ 1.
АСНОЎНЫЯ ПАНЯЦЦІ
I ЗАКОНЫ ХІМІІ
§ 1. Хімія. Рэчыва, хімічны элемент, атам
1. У якім выпадку бачныя змены абумоўлены працяканнем хімічных рэакцый:
а) згортванне малака пры дадаванні воцату;
б) пацямненне срэбных упрыгажэнняў пры іх працяглым выкарыстанні;
в) пасівенне валасоў;
г) утварэнне крышталёў алмазу з раствору вугляроду ў расплаўленым метале пры ахаладжэнні;
д) утварэнне скарынкі пры выпечцы хлеба;
е) знікненне намагнічанасці жалеза пры награванні ў вакууме;
ё) з’яўленне іскраў пры моцным удары некаторых камянёў адзін аб другі?
2. Прывядзіце прыклады пяці з’яў, якія вы назіраеце ў побыце, прыродзе, навакольнай рэчаіснасці. У якіх з іх адбываецца ператварэнне рэчываў? Дайце кароткія тлумачэнні.
3. Пры атрыманні электрычнай энергіі на атамных станцыях працякаюць працэсы, у выніку якіх ядзернае паліва, што змяшчае атамы ўрану, ператвараецца ў іншыя рэчывы, якія не змяшчаюць уран. Ці адносіцца гэтае ператварэнне да прадмета вывучэння хіміі? Растлумачце чаму.
4. Матэрыя з’яўляецца аб’ектыўнай рэальнасцю, дадзенай нам у адчуваннях. Акрамя матэрыі, гэта значыць матэрыяльных аб’ектаў і з’яў, існуюць нематэрыяльныя. Прывядзіце прыклады нематэрыяльных з’яў і аб’ектаў і растлумачце, чаму яны з’яўляюцца нематэрыяльнымі.
5. Перад увядзеннем вугляроднай атамнай адзінкі масы ў хіміі выкарыстоўвалася кіслародная адзінка, роўная —
16 масы атама кіслароду-16. Як вы думаеце, чаму пры пераходзе да вугляроднай адзінкі за 1 а. а. м. была ўзята не масы атама вугляроду-12, а Дяе частка?
16 12
6. У хімічных рэакцыях атамы не знікаюць і не з’яўляюцца з ніадкуль. Хоць прынцыпова атамы аднаго хімічнага элемента можна ператварыць у атамы іншага. Што для гэтага трэба зрабіць? Як называюцца працэсы, у якіх адбываюцца такія ператварэнні?
7. Размясціце наступныя аб’екты ў парадку ўскладнення іх арганізацыі:
а) крышталі; в) малекулы;
б) атамы; г) пратоны.
8. 3 дапамогай якой характарыстыкі атама можна адназначна аднесці яго да пэўнага хімічнага элемента:
а) лік электронаў на знешнім электронным слоі;
б) лік пратонаў у ядры;
в) маса атама;
г) памер атама;
д) лік нейтронаў у ядры;
е) адносная атамная маса?
9. Ці застаецца атам тым жа хімічным элементам пры:
а) выдаленні з ядра аднаго пратона;
б) дадаванні ў ядро аднаго пратона;
в) выдаленні з ядра аднаго нейтрона;
г) дадаванні ў ядро аднаго нейтрона;
д) выдаленні са знешняй электроннай абалонкі аднаго электрона;
е) дадаванні ў знешнюю электронную абалонку аднаго электрона?
10. Што з пералічанага з’яўляецца рэчывам у фізічным, а што ў хімічным сэнсе:
а) пратон; г) малекула вады;
б) нейтрон; д) кропля вады;
в) атам; е) крышталь NaCl?
11. Ці могуць атамы розных хімічных элементаў мець аднолькавыя:
а) памер; в) энергію іанізацыі;
б) масу; г) зарад ядра?
Растлумачце свой адказ і прывядзіце неабходныя прыклады.
12. 3 дапамогай электрычнага поля можна паслядоўна адарваць ад атамаў хлору электроны, ператварыўшы іх у катыёны С1+, С12+, С13+ і г. д. Ці з’яўляецца сукупнасць такіх часціц хімічным элементам хлорам?
13. Коратка растлумачце, ці могуць фізічныя або хімічныя ўласцівасці, а таксама адначасова фізічныя і хімічныя ўласцівасці двух рэчываў супадаць поўнасцю. Прывядзіце адпаведныя прыклады.
14. Для кожнай пары рэчываў укажыце, аднолькавымі ці рознымі фізічнымі і хімічнымі ўласцівасцямі яны валодаюць:
a) Н2 і D2; в) Н218О і Н216О;
б) Н2О і D2O; г) 31Р4 і 30Р4.
15. Уважліва прачытайце азначэнне хімічнай формулы, прыведзенае ў параграфе. Растлумачце, чаму ўмоўныя запісы CuSO4 • 5Н2О і К3[А1(ОН)6], згодна з гэтым азначэннем, не з’яўляюцца хімічнымі формуламі і не перадаюць састаў гэтых рэчываў.
КНІГІ ОНЛАЙН
