Жыццё айчыне, гонар нікому Матэрыялы міжнар. навук. канферэнцыі

Жыццё айчыне, гонар нікому

Матэрыялы міжнар. навук. канферэнцыі
Выдавец: Віктар Хурсік
Памер: 254с.
Мінск 2010
60.23 МБ
Вялікая роля ў станаўленні навуковага патэнцыялу інстытута, яго матэрыяльнай базы, усталявання міжнародных сувязей, а таксама ў развіцці Прылук належала акадэміку Акадэміі аграрных навук, заслужанаму дзеячу навукі В. Ф. Самерсаву, які быў дырэктарам інстытута на працягу 20 гадоў. Цяпер у Прылуках ёсць вуліца, якая носіць яго імя.
У гэты час былі пабудаваны шматпавярховыя дамы, цяплічны комплекс для навуковых даследаванняў, лабараторны корпус з бульбасховішчам, rasaBaa кацельня, гаражны комплекс, новы водазаборнік, вялікі дзіцячы садок, Рэспубліканская біялагічная лабараторыя, адкрыты магазін прадуктовых і прамысловых тавараў. У 1976годзе ўзведзены новы будынак сярэдняй школы са стадыёнам і спартыўнай залай. Вакол школы пасаджаны парк.
У 1981 годзе палацава-паркавы комплекс у Прылуках быў прыняты пад дзяржаўную ахову, а ў 1990-1991 гг. Беларускім рэстаўрацыйна-праектным інстытутам распрацаваны праект яго рэстаўрацыі9. У прамысловай зоне сядзібы прылукі частка будынкаў была разбурана ў яшчэ ў міжваенны час, захаваліся толькі стайня з аркадамі, флігель для рабочых, вінакурня. У апошнія гады вядуцца работы па аднаўленні гэтага кутка сядзібы, да якога шчыльна падыйшлі катэджы. Гістарычная значнасць комплекса прамысловых пабудоў Прылуцкай сядзібы унікальная — тут яшчэ да адмены
7 Республнканскому уннтарному предпрнятню по надзору за электросвязью «БелГНЭ» 5 лет (1996 2001). Мннск, 2001.
8 Белорусскнй научно-нсследовательскнй ннстлтут заіцты растеннй. Мннск, 1982.
9 Памятннк архнтектуры XVIII века Дворцово-парковый комплекс в д. Прнлукн Мннского района. Мннск, Белорусскнй реставрацнонно-проектный ннстнтут, 1991.
прыгонніцтва быў створаны буйны прамысловы цэнтр, побач з якім па адзінаму плану ўзводзілася жыллё для рабочых.
На працягу 1990-х 2000-хгг. на ўсход ад “прамысловай зоны” XIX стагоддзя пабудаваны пасёлак з дамамі катэджнага тыпу. Сучасныя Прылукі налічваюць каля 2 тысяч жыхароў.
У Прылуках таксама размешчаны Беларускі праектны інстытут аэрафотагеадэзічных даследаванняў. Інстытут і шматкватэрны дом для яго супрацоўнікаў пабудаваны на Лысай гары.
У памяшканні былога стайневага флігеля пасля Айчыннай вайны быў адкрыты клуб, які існаваў да 1995 года. Пастановай Мінскага выканкама ў тым самым годзе быў створаны Прылуцкі цэнтр народнай творчасці (кіраўнік заслужаны работнік культуры Рэспублікі Беларусь Л. А. Ваўчок), які праводзіць значную работу сярод насельніцтва Прылук і навакольных вёсак. Творчы калектыў цэнтра шырока вядомы сярод устаноў культуры Мінскага раёна. Сярод чатырох калектываў, маючых званне “народных”, з ліпеня 2002 года дзейнічае і гісторыка-краязнаўчае аб’яднанне “Прылуцкая спадчына”.
Гатальскі Ігар Валер’евіч, кіраўнік народнага гісторыка-краязнаўчана аб ’яднання “Прылуцкая спадчына ” Прылуцкага цэнтра народнай творчасці Мінскага раёна, краязнаўца, экскурсавод.
Кароль Інэса Трафімаўна, кандыдат біялагічных навук, член Савета і метадыст народнага гісторыка-краязнаўчага аб ’яднання “Прылуцкая спадчына ” Прылуцкага цэнтра народнай творчасці Мінскага раёна.
Маргарйта Данченко
ПРНЛУКМ МОЕЙ МОЛОДОСТМ (1961-1970-Е ГГ.)
Работая над своей днссертацней в бнблмотеке Академнн наук в 19751976 гг. в зале редкой кннгн, я увндела кннгу нзвестного нсследователя, учёного н нскусствоведа Адама Носнфовнча Мальднса «Падарожжа ў XIX стагоддзе». Там былн кое-какне данные об нсторнн Прнлук. 11 я решнла обратнться за консультацней к самому A. Н. Мальднсу, благо он работал в Академнн. Он н направлл в нужное русло мол полскл об лсторлл Прллук. Порекомендовал перволсточнлкл, справочнлкл н кнлгу Марлл Чапской «Europa w rodzinie» («Европа в семье»). Помог выплсать эту кнлгу (лзданля 1968 г.) лз Парнжа по межблбллотечному абонементу. Былн получены данные об лсторлл замка, его владельцах, лх судьбах. Я сделала копля с ллтографлл Наполеона Орды, которые былл переданы в музей Белорусского научно-лсследовательского лнстлтута загцлты растенлй л лспользоваллсь прл созданлл лсторлческой летоплсл Пршіукской усадьбы.
Моя жлзнь в Прллуках началась весной 1961 года (47 лет назад), когда молодые спецлаллсты после окончашія Ленлнградского сельхозлнстлтуга прлехалл по направлешію на место работы в Млнскую опытную станціію ВІІЗР. Ііз моего выпуска нас было пятеро, хотя ранее л чуть позднее прлезжалл н лз друглх выпусков, всего около 10 человек. В 60-е годы, во время хруіцёвской оттепелн, все сельхозучрежденля выселялл за город. Так л нашу Млнскую станцню в тот год перевелл лз Млнска (с улііцы Розы Люксембург) в Прллукл. Временно мы располагаліісь в бывшей солдатской казарме (это на 6-м кллометре шоссе), адмлнлстрацля в другмх домлках бывшей артлллерлйской волнской частл средл леса. Это там, где телерадлоцентр. Сотруднлков лз Млнска прлвозллл л отвозллл на служебном автобусе. А дорога в то время была грунтовая. Автобусы рейсовые не ходііліі.
Прллукл в то время былн местом, можно сказать, довольно секретным, ведь мы лзучалл карантлнные обьекты рак картофеля, нематоду картофельную л колорадского жука. Наш адрес был такой: Млнск, п/я 20. Кроме того, в Прллуках былл еіцё два секретных обьекта п/я 21 л 22. Это волнская часть «связнстов» п/я 21. Она располагалась на сегодняшней террлторлл так называемых «генеральсклх дач». П/я 22 это радноцентр, где была военлзлрованная охрана л колючая проволока, стоялл высокне антенны. A чем заннмалнсь там тогда ннкто не знал.
Н вот, прлехалл молодые спецлаллсты. Поселнлн нас в обідежлтле, в едлнственном средн поля доме. Рядом водонапорная башня н строяіцнйся второй дом, где нам позднее дадут квартнры н где будет улнца Мнра. Позже, в конце 60-х, было построено еіцё 3 дома.
В то время названнй улнц еіцё не было. Поэтому орнентнровалнсь так: нашн дома это «жукн», нынешняя улнца Раднстов «раднсты», а дома старннной постройкн Чапскнх «Шанхай».
Справа от нашего жшіого дома, метрах в 100 находнлась тогда «Лысая гора». На этой rope когда-то очень давно былн воннскне захоронення, а во времена графа Чапского стояла часовня. В наше время на этой горке самом высоком месте Прнлук собнралась молодёжь. Там жглн костры н танцевалн. В настояіцее время этой горкн нет. Её снеслн, а песок употребнлн для стронтельства новой дорогн, которая есть в настояіцее время. Она проходнт правее метрах в 50 от старой дорогн «Пннского тракта» (нлн Екатерннннского), на которой был еіцё деревянный мост.
Река Птнчь была тогда полноводной благодаря плотнне у старой мельннцы. Мельннца еіцё работала. Был н второй мост через речку. Столетнне нвы обрамлялн реку н пляж. Около мельннцы на запруде мы н купалнсь.
Вода в реке была крнстально чнстая, н рыбы воднлось тьма. He было еіцё каналнзаціін продукта цнвнлнзацнн, загрязняюіцей в настояіцее время речку н луг.
Луга возле речкн былн залнвные н культурные. Нн осота тебе, нн репейннка. Травы н цветы заповедные. Мельннца н мостнк состарнлнсь, н мх разобралн в конце 70-х годов. На этом месте дочерью старого мельннка был построен дом.
Ндём дальше по дороге, обходнм сннзу замок. Вот старые господскне дома н хозяйственные постройюі. Онн сохраннлнсь после войны (только красный корпус был снльно разрушен, но в его подвалах жнлн людн). Местные жнтелн (аборнгены) тогда жнлн в этнх домах, а также в каретном доме. Здесь был клуб н кіінотеатр, где каждый день «крутнлн» кнно.
Озера не было, его сделалн в 90-е годы, когда сталн восстанавлнвать этн постройкн. Прн Чапскнх здесь озеро было. А тогда, в 60-е, здесь было заболоченное место, а около него огороды, саран. Возле старннных домов проходнла дорога, обсаженная каштанамн н тополямн. На прнгорке былн грядкн.
Амбар времён Чапскнх нспользовалн как склад для зерна н яблок. Благо яблок было много, т.к. рядом, за амбаром, где теперь котгеджн, был колхозный яблоневый сад, где-то 70 га. Сад это место, где гулялн с колясочкамн молодые мамашн, школьннкн учнлн урокн н загоралн. А осенью всё населенне Пршіук собнрало яблокн как для себя, так н для колхоза.
Знмой вокруг сада была сделана лыжня, н мы после работы под луной бегалн по ней на лыжах. В выходные ходнлн на лыжах в лесу. Кстатн, в Прнлуках знмой залнвалн сразу два катка на улпце Раднстов н на стадноне, а перед Новым годом украшалн ёлкн, н жнтелн выходнлн после Нового года н праздновалн.
Лес в округе тогда был заповедный ягодный н грнбной. Здесь воднлнсь н селнлнсь кабаны, лнсы, зайцы, барсукн н даже косулн. Когда сталн стронть частные дома, в 90-е годы, лес (правдаміі-неправдамн) сталн вырубать. От этого леса почтн ннчего не осталось. Зато появнлось много домов н замков. Соеднннлось старое н новое. Центральная улнца «Царского села» названа в честь академнка Самерсова, а есть улнца графа Чапского около рекн.
Ндём дальше. Огнбаем это село н ндём в центр Прнлук. Первый дом, в котором расположен магазнн, был построен в 1975 году на месте, где было капустное поле. Выше на горке застройка 80-х годов. Улнца Радіістов тоже 3 дома. Переходнм через дорогу н попадаем в старннный парк, где главный обьект нсторнн замок. К нему ведёт лнповая аллея. Вот замок н башня нлн то, что осталось от ннх после войны 1944 г. Замок был восстановлен в 1963-64 годы н отстроен по старым чертежам, только внутрн планнровка уже другая. Часовая башня была снльно разрушена н представляла угрозу, т.е. она могла обрушнться. Поэтому в 1963 г. башню взорвалн. В 1963—1964 гг. замок выглядел уже прекрасно. Сотрудннюі переехалн в отстроенное зданне, а еіцё обновнлн лнповую аллею, посадіілн молодые лнпы. А в 1971 году на основе Мннской станцнн был создан Белорусскнй научнонсследовательскнй лнстлтут заіцнты растеннй. Работа пошла болыпая. A замок до слх пор представляет большой лнтерес для турлстов, художнлков, клнематографлстов л охраняется как памятннк архнтектуры.
Воспомйнанйя напйсаны в 2008 году.
Данчанка Маргарыта Іванаўна, кандыдат біялагічных навук, член аб ’яднання “Прылуцкая спадчына
Марыя Старасціна
ПРЫЛУКІ ЧАПСКІХ У ГАБЕЛЕНАХ
Палацава-паркавы комплекс “Прылукі” з’яўляецца сёння найбольш значным архітэктурным помнікам у ваколіцах г. Мінска. У час свайго росквіту, у другой палове XIX пачатку XX стагоддзяў, сядзіба “Прылукі” акрамя палаца аб’ядноўвала шмат будынкаў прамыслова-гаспадарчага прызначэння і іншых пабудоў (вежы, капліца і інш.), якія, нажаль, не захаваліся да нашага часу (большасць з іх была разбурана ў першай палове XX стагоддзя).