КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Дзеля кансалідацыі беларускай нацыі ў гэты юбілейны знакавы год 150-годдзя нацыяначьна-вызвольнага паўстання 1963-1964 гг. прапануем усталявагіь ў сталіцы Беларусі — Менску помнік кіраўніку паўстання Кастусю Каліноўскаму Вільня 7.04.2013». * * * Усе ўдзельнікі канферэнцыі разам з іншымі прыхільнікамі і калегамі Хведара Нюнькі ўрачыста адзначылі 85-годдзе старшыні Таварыства беларускай культуры ў Вільні, якім ён кіруе ўжо каля 25 гадоў. Вельмі цёпла і шчыра з вялікай павагай і любоўю да спадара Хведара многія выступоўцы падкрэслілі яго значны ўклад у захаванне, пашырэнне і прапаганду беларушчыны ў Літве. Па яго ініцыятыве і актыўным намаганні ў Вільнюсе ўсталявана больш за дзесяць шыльдаў беларускім дзеячам, адкрыты і працуюць Віленская сярэдняя беларуская школа, Цэнтр беларускай мовы, літаратуры і этнакулыуры на філалагічным факультэце Літоўскага ўніверсітэта, на віленскіх могілках Росы ўсталяваны шэраг помнікаў (у тым ліку Івану і Антону Луцкевічам. Францішку Аляхновічу), выдадзены шэраг беларускіх кніг і г. д. Вельмі задашліва атрымалася, што Хведар Нюнька і Барыс Кіт нарадзіліся 6 красавіка, і таму С. Шушкевіч, Р. Гарэцкі і X. Нюнька змаглі пагаварыць па тэлефоне і ад імя ўсіх прысутных сардэчна павіншаваць Барыса Кіта з яго слаўным 103-гадовым юбілеем. Вельмі было прыемна, што наш самы старэйшы выдатны беларус адказваў бадзёрым голасам і з радасцю ўспрыняў наша віншаванне, добра памятае пра ранейшыя сустрэчы з многімі з прысутных і пра сваё знаходжанне ў Вільні 4= * Мы з Галяй разам з некаторымі ўдзельнікамі канферэнцыі з вялікай радасцю зноў змаглі наведаць святыя для нас мясціны — будынак Віленскай беларускай гімназіі, дзе паклалі кветкі каля памятных шыльд Максіму Гарэцкаму і яго выдатнай вучаніцы Наталлі Арсеньевай. Тут з’явілася і новая мемарыяльная дошка Адаму Станкевічу. Прывіталіся з вокнамі тых пакояў, у якіх некалі жыў М. Гарэцкі са сваёй сям’ёй. На выхадзе з двара гімназіі ўспомнілі і пакланіліся яшчэ аднаму вялікаму беларусу — геолагу Ігнацію Дамейку, шыльда якога нагадвае пра яго вучобу ў Віленскім ўніверсітэце. Зайшлі ў храм Вострай брамы, паставілі свечкі ў памяць і ўдзячнаспь нашым дарагім людзям, і перш-наперш тым, памятныя знакі пра якіх толькі што наведалі. Светлы ўздым і нейкая радасць жыцця пасля духоўнай размовы з гэтымі вялікімі дзеячамі Беларусі не пакідалі нас да канца дня... 2013 Сустрэча з Салжаніцыным Пачаў чытаць цікавую кнігу Бенедыкта Сарнова «Феномен Солженнцына» (2012) і адразу ўспомніў сваю сустрэчу з героем кнігі Гэта адбылося ў верасні 1997 г. у Маскве, калі Прэзідыум Расійскай акадэміі навук запрасіў замежных членаў РАН на міжнародны круглы стол на тэму «Навука і грамадства на рубяжы новага тысячагоддзя». A I Салжаніцын, роўна на 10 гадоў старэйшы за мяне, быў абраны акадэмікам РАН па спецыяльнасці «Мовазнаўства» ў 1997 г. і быў запрошаны на сустрэчу, як лаўрэат Нобелеўскай прэміі, вядомы пісьменнік, грамадскі дзеяч. Я трашў на тую сустрэчу, бо ў 1994 г. стаў замежным членам РАН па спейыяльнасці «Геалогія». Toe, што Аляксандр Ісаевіч быў у цэнтры ўвагі, ён, адчувалася, успрымаў як належнае, бо па-іншаму і не магло быць — ва ўсім было відаць, што ён ўжо даўно «забранзавеў», лічыў сябе вышэй за ўсіх, хаця сярод прысутных было шмат акадэмікаў з сусветным імем, лаўрэатаў Нобелеўскай і іншых ганаровых прэмій. Апрануты быў у звычайнае адзенне, але трымаўся і асабліва хадзіў, як жывы помнік. Зрабіў цікавы даклад, у якім павучаў, як «обустройть» не толькі Расію, але і ўвесь свет, прычым рабіў як агульныя, так і канкрэтныя парады з выглядам прарока з вышынь космасу. У час перапынкаў Салжаніцын важна расхаджваў было такое ўражанне, што ён большасць людзей не заўважаў, але да яго падыходзілі многія калегі, і я зноў чуў толькі павучэнні, парады ці агульныя філасофскія выказванні, якія гучалі як апошнія ісціны. Калі быў абед і я са сваёй жонкай Галяй сядзелі адны за сталом, раптам да нас з яшчэ нейкім госцем падсеў Салжаніцын. Вядома, ён нас не заўважаў, на пытанні калегі размерным голасам даваў прарочыя адказы, быў настолькі сур’ёзны ў сваім нерухомым твары, што так ні разу нават усмешка не кранула яго. Я тады доўга думаў, ці правільнае ўражанне склалася ў мяне ад гэтага вядомага чалавека9 Можа, ён зусім іншы на самай справе? Так гэтае пытанне і засталося не вырашаным для мяне. Дваістае ўражанне ад Салжаніцына як выдатнага пісьменніка сучаснасці, блізкага да ўзроўню Талстога і Дастаеўскага, а таксама барацьбіта за правы чалавека і справядлівасць, з аднаго боку, і зазнаўшагася эгаістычнага няшчырага чалавека, разважлівага «геніяльнага прарока» — з другога, яшчэ больш павялічылася, калі ў памяці ўзніклі ўспаміны канца 60-х гг. мінулага стагоддзя. Тады я жыў і працаваў у Маскве, а мае бацькі —у Дзедаўску пад Масквой. 3 маёй мамай у інжынернагеалагічнай лабараторыі працавала жанчына, якая прыходзілася ці то лепшай сяброўкай, ш то нават сястрой першай жонцы СалжанійынаНаталлі Аляксееўны Рашатоўскай. Яназ мужам жыла ў Разані. і маміна супрацоўніца часта наведвала сваю сястру і апавядала пра яе жыццё. У той час A. I. Салжашцын з дапамогай A. Т. Твардоўскага змог надрукаваць у «Новым міры» сваю выдатную аповесць «Адзін дзень Івана Дзянісавіча», і слава яе аўтара, які смела адкрыў праўду пра кашмар сталінскага ГУЛАГа, імгненна ўзнеслася нанадзвычайную вышыню. Салжаніцыныхнекалькі разоў наведвалі супрацоўнікі КДБ, а Наталля Аляксееўна пісала дзённікі і хвалявалася, каб іх не знайшлі, і аддала іх на захаванне сястры, а тая. думаючы, што і да яе дабяруцца, папрасіла часова патрымаць рукашс маю маці. Да нас ад Рэшэтоўскай даходзілі многія весткі пра яе мужа, у тым ліку і пра адмоўныя рысы яго характару, але паколькі Аляксандр Ісаевіч тады ўжо знайшоў другую спадарожніцу жыцця, мы ўспрымалі гэтыя яе паведамленні, як пакрыўджанай кінутай ім жанчыны. А. Салжаніцын заўсёды ставіў сябе ў цэнтр увагі і лічыў, што яму наканавана выканаць нешта вялікае. Меў вельмі цяжкі характар. Усю адданасць і дапамогу жонкі ўспрымаў як належнае і нават ніколі не выказваў удзячнасці, а наадварот, быў суровы і незадаволены. Працаваў па 12-14 гадзін у суткі. Быў вельмі жорсткі, калі нешта перашкаджала яму. Вельмі патрабавальны да іншых, а для сябе ў аналагічных абставінах рабіў палёгку, бо лічыў сябе асаблівым, якога абавязкова трэба захаваць. Таму ў час следства выдаў не толькі сваіх лепшых сяброў, з якімі перашсваўся ў час вайны (непатрыятычны, «антысавецкі» змест зявіўся прычынай арышту), але нават сваю жонку. У творах і жыцці імкнуўся паказаць сябе значна лепшым, чым быў на самай справе. Б. Сарноў вельмі глыбока і аб’ектыўна паказаў феномен Салжаніцына, раскрыў яго сутнасць. эвалюцыю творчасці і поглядаў. Адначасова ён яскрава паказаў змену сваіх асабістых адносін да Салжаніцына ад абажання як вялікага пісьменніка і смелага грамадзяніна да адмоўных пачуццяў у сувязі з па- новаму раскрыўшайся яго сутнасцю чалавека і апошніх твораў пісьменніка. Прывяду некаторыя вытрымкі з яго кнігі. «... УСолженйцынаэтойэнергйй (энергнн заблуждення. — Р Г) было в йзбытке. «...Я чувствую, я вйжу, как делаю йсторйю» (А. Солженмйын. Бодался теленок с дубом, 1996)». «У Солженйцына не только процесс творчества, но й весь стнль его жйзненного поведенйя тоже стройтся па «пафосе обладання мйром» Но для него — это не Заблужденйе, не Самообман, a— НСТННА» (с. 197). Казалось бы: что обіцего может бытьу текста, обраіценного к секретарям Союза пйсателей, с текстом пйсьма, адресованного Патрйарху русской православной церквй? Нлй текста, обраіценного к вождям Советского Союза—сречью, пройзнесенной перед профессорамй й студенталш одного йз старейшйхунйверсйтетов Амерйкй? [...] В каждом йз нйх он не размышляет, не спорйт, не полемйзйрует, не убеждает, не уговарйвает, — а ВЕІЦАЕТ, ПРОРОЧЕСТВУЕТ. Тех, к кому обрай/ается, не yeeu/eeaem, а прямо УГРОЖАЕТ НМ нейзбежнымй грядуйішій карамй, еслй онй не одумаются, не прйслушаются к йсходяй/ему йз его уст голосу САМОЙ НСТННЫ» (с. 322). «Энергйя заблужденйя, внушйвшая Александру Нсаевнчу eepy в данное ему свыше всевйденйе пророка, утвердйла в нем йуверенность в своем праве судйть, осуждать, поучать, давать дйректйвы, указывать. Нменно она, этауверенность, стала прйчйной его конфлнкта с Войновйчем» fc. 355). «...особенно после того, как A. Н. оказался на Западе, стало вйдно, что для определенйя его характера лучше подошло бы другое слово: не бойг^овскйй, а вождйтскйй. [...] У Солженшіына этот «вождйзм» был, что называется, в кровй. [ ] коренное свойство его лйчноспш. [...] Александр Мсаевйч Солженйцын no складу своей лйчностй был вождем вот такого, ленйнского тйпа» (с. 369-370). «... Солженйцын (какйСтапйн) ... [...]говорйт какВЛАСТЬ НМЕЮЕЦНЙ» (с. 377). Гэта пра «Как нам обустронть Россню». «У Солженішына. который [...] на собственной шкуре йспытал все прелестй ГУЛАГа й стал главным егоразоблачйтелем, казалось. протйв этого летінского хшфа должен быть особенно прочный йммунйтет. Но вот. й он тоже в своей ненавйспш к западноіі буржуазной демокрапійн СОВПАЛ С ЛЕНННЫМ. Н даже co Сталйным» (с. 384). «...основные прйнцйпы велнкого ленйнского ученйя о двух наіійях в каждой нацйй по-прежнему жйвет й торжестeyem. Н с накболыней опічетлйвостью это нх торжество выразйлось в йдеологнческчх построеннях Главного Ндеолога нынешннх неославянофнлов Александра Нсаевйча Солженнцына» (с. 397). «...коллекцйя солженні(ынскнх языковых перлов могла бы быть большой й даже огромной. He пожачев временй й трудов на выпйску эткх слов-уродцев йз трйдцатй томов его сочйненйй, шшможно было бы заполнйть сотнй странйц. потому что онн у него не йсключенйе, a правйло. В суйіностй, этйм вымученчым, гіскусственным языком напнсаяа вся его зрелая проза. He только романная («Красное колесо»), но н мемуарная («Бодался теленок с дубом», «Угодгто зернышко»...) [...] ...в основе этой — самой яркоіі — краскй его лйтературного стгіпя лежйт не такое йлй сякое чувство языка. а всё та же знергйя заблужденйя» (с. 405). «Он nuiuem так, как пйшет, не потому. что йначе у него не получается. апотому, что убежден (убедйп себя). что ТАК НАДО. Н нельзя сказать, чтобы упорное следованйе этой своей УСТАНОВКЕ даеалось ему легко» (с. 407).