КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
У газеце «Народная Воля» за 2 сакавіка Уладзімір Някляеў выказаў прапанову аб скліканні Усебеларускага з ’езда. Мы падтрьшліваем гэтую прапаяову — і ўсіх, хто занепакоены лёсам Баііькаўчйчыны. заклікаем даяднання'
Давайце схамянёмся. Давайце адумаемся. Давайце згуртуемся. Давайце ўсвядомім нарэшце свой асабісты абавязак перад наійчадкамі, перад чалавецтвам, перад гісторыяй, перад Беларуссю.
Мыможам перамагчы. Мы павінны перамагчы. Мы пераможам. калі будзем разам'
Рыгор Барадулін, Ггнадзь Бураўкін, Радзім Гарэцкі, Анатоль Грыцкевіч, сустаршыні Усебеларускага з 'езда запезалежнасць 2000 г. 29 сакавіка 2012 года».
* * *
3 красавіка прыйшла сумная вестка — раптоўна пайшла ад нас Ірына Марачкіна — мілая жанчына, шчырая руплівіца на ніве беларушчыны, верная спадарожніца нашага выдатнага
мастака Аляксея Марачкіна (Алеся Мары). Найбольш часта я сустракаўся з ёй ў сядзібе Таварыства беларускай мовы, дзе яна доўгі час была намеснікам старшыні ТБМ і сакратаром Управы, а па сутнасці, клапатлівай, дзелавой, энергічнай гаспадыняй, без удзелу якой не праходзіла ні адно мерапрыемства ТБМ. Адначасова яна была сябрам рэдкалегіі газеты «Наша слова», здольным карэспандэнтам (псеўданім Ірына Ляксеева), якая друкавала цікавыя артыкулы і інтэрв’ю на розныя актуальныя тэмы. Калі ў яе кепска стала з сэрцам, усе наведнікі сядзібы ТБМ са шкадаваннем успрынялі яе сыход з працы. Вельмі прыемна было сустракаць Ірыну з мужам, які ласкава клапаціўся пра яе здароўе і заўсёды браў яе з сабой на розныя мерапрыемствы Станавілася цёпла на сэрцы, калі бачыў гэтую цудоўную пару; вочы ў іх свяціліся добразычлівасцю і каханнем адзін да аднаго Шчырае спачуванне Аляксею і ўсёй сям’і Марачкіных з незваротнай стратай — усе сябры разам з імі смуткуюць і назаўсёды захаваюць памяць пра гэтую светлую жанчыну, якая аддала сваё жыццё сям’і, беларускай кулыуры, Бацькаўшчыне.
* * *
6 красавіка дзень нараджэння двух выдатных беларусаў замежжа — Барыса Кіта і Хведара Нюнькі Барысу Уладзіміравічу ўжо 102 гады! Пазваніў — пачуў, як заўсёды, бадзёры голас. Вельмі быў задаволены маім шчырым віншаваннем і самымі найлепшымі пажаданнямі. Каротка, але добрапагаманілі, успомнілі некаторыя прыемныя для нас абодвух сустрэчы, якія ён дасканала добра памятае. Вось з каго трэба браць прыклад!
Пазней пазваніў у Вільню свайму сябру — Хведару Нюньку і павіншаваў зусім яшчэ «маладога» чалавека ў параўнанні з Б. Кітом — яму ўсяго 84 Таксама бадзёры, поўны энергіі чалавек. Многія гады нязменна вельмі ўдала кіруе Таварыствам беларускай кулыуры ў Літве, а нядаўна зноў яго выбралі
кіраўніком на новы тэрмін. Здароўя і поспехаў намногія гады, дарагі Хведар!
* * *
У гэты дзень на геаграфічным факультэце БДУ адбыліся VI Універсітэцкія геалагічныя чытанні «Інавацыі ў геалогіі і асваенні нетраў». Прыемна было, што мяне, як заснавальніка і першага загадчыка кафедры дынамічнай геалопі, запрасілі ў прэзідыум, і я апынуўся паміж В. М. Губіным, сучасным загадчыкам кафедры, прафесарам, старшынёй канферэнцыі, і Д. Л. Тварановіч-Сеўруком, сакратаром канферэнцыі, сучасным супрацоўнікам кафедры і былым маім студэнтам. Было шмат цікавых дакладаў, асабліва радасна, што сярод дакладчыкаў было шмат былых студэнтаў кафедры, у тым ліку тых, якім я некалі чытаў лекцыі па геатэктоніцы.
Ад імя прафесара Г. I. Каратаева і свайго я таксама зрабіў даклад «Канцэпцыя стварэння вучэбнай тэктанічнай карты Беларусі». Прыемна было ўспомніць мае былыя прафесарскія будні і зноў убачыць такія ўважлівыя бліскучыя вочы студэнтаў, сустрэчы і размовы з якімі я так заўсёды любіў, і пачуць у канцы даклада воплескі. Добра, што кіраўніцтва кафедры не толькі рэгулярна пачало праводзіць навуковыя чытанні, але і выдаваць матэрыялы канферэнцыі
$ * *
8 красавіка перагарнуў чарговы лісток перакіднога календара 2012 г., які ўжо некалькі гадоў выдае НАН Беларусі (на жаль, на рускай мове) і ў які змяшчае найбольш важныя падзеі з жыцця акадэміі (складальнікі В. А. Гапоненка і М. М. Касцюковіч), і ўбачыў, што роўна 35 гадоў таму ў гэты дзень 1977 г адбыліся выбары ў Акадэмію навук БССР. Тады ў акадэмікі выбралі мовазнаўца М. В. Бірылу, фізіка Л. В. Валодзьку, геолага Р Г. Гарэцкага, вучонага ў галіне механікі і газадынамікі Р. I. Салаухіна. Я ўжо забыўся пратую «юбілейную дату», але
з сумам пабачыў што на гэтым свеце сярод тады выбраных акадэмікаў застаўся толькі адзін я. Тады ж выбралі 10 членаў-карэспандэнтаў, сярод якіх ужо чатырох няма з намі. Час бяжыць і робіць сваю няўмольную справу...
* * *
10 красавіка, у сувязі з 112-й гадавінай з дня нараджэння Гаўрылы Іванавіча Гарэцкага, адбыліся XXI11 навуковыя чытанні. прысвечаныя памяці вучонага. Пасля ўступнага слова старшыні Камісіі па вывучэнні геалогп чацвярцёвага перыяду і геамарфалогіі A. В. Мацвеева выстушлі з добрымі дакладамі Я. К. Яловічава і Л. М. Рабава, а таксама маладыя навукоўцы A. А Вашкоў, A В. Дубман і A. В. Сілюк, якім я на памяць уручыў кнігу Г. Гарэцкага «Выбранае», зрабіўшы надпіс з падзякай за ўдзел у чытаннях. Як заўсёды, у канцы пасяджэння мне прапанавалі выступіць з успамінахМІ. Адносна нядаўна я знайшоў рукапіс выступлення таты, якое ён зрабіў 10 сакавіка 1968 г. на Агульным сходзе АН БССР. Гэта было першае яго выступленне пасля мінулага, з якім ён выступаў амаль 40 гадоў таму перад арыштам. Я яго поўнасцю зачытаў, таму што яно аказалася вельмі актуальным і цяпер.
Гарэцкі сказаў: «[...] хачу вынесці на ваша абмеркаванне, шаноўныя калегі, некалькі пытанняў і прапаноў.
На бліжэйшае дзесяцігоддзе трэба павялічыйьу сістэме АН БССР і іншых навукова-даследчых устаноў нашай рэспублікі адносную вагу навук аб Зямлі, навук геалагічнага і геаграфічнага напрамку.
3 поўным правам прадстаўнікі геалагічных навук і даследчыкі вытворчых геалагічных устаноў СССР і БССР могурь ганарыцца такімі сваімі найвялікшымі дасягненнямі, як адшуканне ў нетрах Беларусі калійных солей і нафты. Незлічоныя скарбы прынеслі геолагі ў падарунак беларускаму народу для стварэння надзейнай базы вялікай хімічнай прамысловасці.
Ёсць усе падставы лічыць, што на Беларусі ў бліжэйшыя гады будуг/ь адшуканы / разведаны прамысловыя запасы гаручых сланцаў, каменнага вугалю, сыравіны для металургічнай прсшысловасір і інш.
Аднак пошукі / разведка карысных выкапняў на Беларусі будуць найболый паспяховымі і эфектыўнымі толькі ў тьш выпадку, калі будуць грунтавацца на навуковых падспгавах, калі будуць пазнаны заканамернасці ў размяшчэнні карысных выкапняў.
А дзеля гэтага трэба шырэйразгарнуць на Беларусі навуковыя даследаванніў піакіх галінах навукі, як геафізіка, геахімія, геатэктоніка, петраграфія, палеанталогія, гідрагеалогія, палеагеаграфія, геамарфалогія / палеагеамарфалогія, геалогія антрапагену.
Асабліва небастатковаразгорнуты на Беларусі навуковыя даследаванніў галіне геатэктонікі і палеагеаграфіі, якія найбольш поўна і ўсебакова сінтэзуюць веды аб развіцці Зямлі, як суцэльнага адзінства, ствараюць падставы для пазнання законаў размяшчэння карысных выкапняў.
Зусім недастаткова разгорнупіы ў БССР навуковыя даследаваншў галіне гідрагеалогіі. А між тым гідрагеалагічныя веды маюць найвялікшае значэнне ў справе меліярацыі і культуртэхнікі 1700 тысяч гектараў беларускіх балот, у рэгуляванніўзроўню грунпювых вод на асушаных балотах, у пошуках і эксплуатацыі карысных выкапняў. у водазабеспячэнні гарадоў і прамысловасці і г. д.
Навуковыя даследаванні ў галіне антрапагенавай (чайвярцёвай) геалогіі не павялічваюцца а нават і скарачаюір/а за апошнія гады. Лік супрацоўнікаў Сектара чайвярііёвай геалогіі Інстытута геаіагічных навук МГСССРу Мінску быў скарочаны з 19 да 7 адзінак. Асігнаванні наўсю працу гэтага сектара на 1968 год скарочаны да 15 тысяч рублёў, што складае менш за 1,5% каштарысу гэтага вячікага інстытута.
А між тым належнае вывучэнне антрапагенавай геалогіі Беларусі мае вялікае значэнне іў справерацыянальных пойіукау z разведкі карысных выкапняў асабліва прыродных будаўнічых матэрыялаў, і ў гідратэхнічным, прамысловым і дарожным будаўніцтве, і ў меліярацыі балот, іўразумным скарыстанні зямель, асабліва камяністых марэн, і г. д.
Беларусь з ’яўляецца своеасаблівьш эталонам дзеля вывучэння ледавіковыхраёнаў усяго Савецкага Саюза, бо на абйіарах Беларусі антрапагенавыя адклады маюць найвялікшую магутнасііь (да 250-350 м) на тырокіх прасторах. найболый складаную стратыграфію ледавіковых адкладаў; тут пашыраны самыя старажыпгныя ў свеце марэны раўнінных зледзяненняў, нагівялікшыя па магутнасці марэны (да 150-190 м), самыя глыбокія лагчыны ледавіковага выворвання (да 140 м ніжэй узроўню мора).
Скарачэнне ў БССР навуковых даследаванняў v ганне геалогіі антрапагену ёсі/ь неапраўданае невыкананне абавязкаў беларускіх даследчыкаў перад усёй савецкай геалогіяіі.
Зусім недаспіаткова разгорнуты на Беларусі даследаванні з галіне геаграфіі і геамарфалогіі. Зусіхрэспубліканскіх акадэмій яавук толькіўАН БССР няма ніякай установы. якая вывучала 6 геаграфію і геамарфалогію сваёй рэспублікі.
БІедастаткоеа вывучанаў БССР геаграфія асобных кампанентаў прыроды: рэльефу. клімату, рэк і азёр. балот. лясоў, нягодных зямель — зпых пяскоў і камяністай глебы, аборкаў, равоў, флоры і фаўны / г. д.
I зусім слаба даследаваны ў нашай рэспубліцы спалучэнні асобных кампанентаў прыроды ў арганічныя прыродныя асаг{ыяг{ыі, v макрабіягеанэнозы. ландшафты або краявіды, у фізіка-геаграфічныя раёны.
У гэтай справе вялікую значнасць набываюйь не столькі працы па прыродным раянаванні Беларусі, колькі вывучэнне ўзаемасувязей, узаемазалежнасф і ўзаемаабумоўленасці кам-
панентаў прыроды, асабліваў звязку зуздзеяннем на паасобныя кампаненты прыроды Беларусі савег^кага чалавека.
Актыўныя змены аднаго кампанента прыроды Беларусі, выкліканыя людской дзейнасіію, няўхільна адбіваюір/а на зменах іншых кампанентаў прыроды, прычым часта адмоўна. Даволі прыгадаць шкоду ад залішняга зніжэнняўзроўню грунтовых вод пры меліярацыі і неразумным спрамленнірэчышчаў, перасушку балот, тарфяныя пажары, эрозію тарфовішч і г. д. А прыгадаць шкоду ад чякомтекснага і нялоўнага скарыстання солей у Салігорскім раёне, ад неразумнага стварэння саляных тэрыконаў і інш. Ці ж нельга прыгадсшь тут, як псуюір/а водныя рэсурсы Беларусі, пра забруджванне іх хімічнымі адкідамі, сцёкавымі водамі і інш.