КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Ствараліся «навукова-практычныя цэнтры», аб'яднанні, інавацыйныя прадпрыемствы, пачалося будаўніцтва ферм, заводаў. прычым часта гэта рабілася фармальна, абы выканаць загад самага галоўнага начальніка і перабудаваць акадэмію ў «навукова-вытворчую карпарацыю». Усё прывяло да імітацыі «бліскучай» навукова-арганізацыйнай дзейнасці вертыкалі навуковага чынавенства, а на самай справе — да страшэннай бюракратызацыі, рэзкага падзення ўзроўню фундаментальнай навукі, аслаблення прыкладной, змяншэння фінансавання навукі, моцнага адтоку маладых кадраў і павелічэння сярэдняга ўзросту навукоўцаў, «уцечкі» мазгоў, агульнага падзення прэстыжу навукі. Відавочным стаў крызісны стан навукі ў Беларусі. Далейшая такая дзейнасць можа прывесці да поўнага развалу сапраўднай навукі Вядома, што без навукі нельга пабудаваць багатую краіну з перадавой эканомікай. народнай гаспадаркай, культурай. Неабходна вызваліць навуку ад такога моцнага адміністрацыйна-каманднага дыктату і даць ёй хаця б нейкую свабоду. * * * Успамінаю, як у сярэдзіне двухтысячных гадоў члены НАН Беларусі — супрацоўнікі Інстытута геахіміі і геафізікі змагаліся супраць ліквідацыі Інстытута і за захаванне геалапчных навук у акадэміі Яны пісалі лісты і ў Прэзідыум НАН Беларусі, і ў Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь. Сутнасць іх зводзілася к таму, што ліквідацыя геалагічнай навукі ў акадэмп прывядзе да немагчымасці сістэмнага вывучэння нетраў і сыравіннай бяспекі краіны, падрыхтоўкі навуковых кадраў вышэйшай кваліфікацыі ў галіне геалогіі, пошукаў і разведкі карысных выкапняў. Лісты да М. У Мясніковіча пра здзіўленне і засмучэнне, якое выклікала рашэнне аб ліквідацыі вядомага ва ўсім свеце Інстытута геахіміі і геафізікі, прыйшлі ад акадэміка М. Л Дабрацова, акадэміка-сакратара Сібірскага аддзялення, віцз-прэзідэнта Расійскай акадэміі навук; акадэміка Ю. Г. Лявонава, акадэміка-сакратара Аддзялення навук аб Зямлі і дырэктара Геалапчнага інстытута РАН; акадэміка П. Ф. Гожыка, дырэктара Інстьпута геалагічных навук НАН Украіны, акадэміка В. I. Старасценкі, дырэктара Інстытута геафізікі НАН Украіны, і інш. Нядаўна трапілі мне ў вочы чарнавікі маіх лістоў і выступленняў у сувязі з тымі падзеямі. 7 жніўня 2006 г. на імя Мясніковіча я паслаў ліст, вытрымкі з якога хачу прывесш. «Глыбокапаважаны Міхаіл Уладзіміравіч! Mae спробы трапіць да Вас на прыём не ўвянчаліся поспехамі, і таму вырашыў звярнуцца да Вас пісьмова. Пазнаёміўся з праектам Праграмы сацыяльна-эканамічнага і навукова-інавацыйнага развіцця НАН Беларусі на 2006-20! 0 гады. [. ] 3 прыемнасцю адзначыў пералік прыярытэтных напрамкаў у галіне навук аб Зямлі [...], але з жудасцю ўбачыў [ ], што ўсе яны будуць выконвацца не ў НАН Беларусі, аў Мінпрыроды Рэспублікі Беларусь, куды і перадаюцца практычнаўсе асноўныя навуковыяўстановы навук аб Зямлі, гэта значыць важнейшыя фундамеяпшльна арыентаваныя навукі ліквідуюцца ў НАН Беларусі! Больш згубнага рашэння для гэтых навук, ды і прэстыжу ўсёй НАН Беларусі цяжка прыдумаць! Геалогія, геахімія і геафізіка, якія складаюць галоўнае ядро навук аб Зямлі, не толькі чыста прыкладныя. якія звязаны з пошукамі ўсіх карысных выкапняў, але маюць надзвычай важную фундаментачьную частку, безраспрацоўкі якой не можа выконвацца яе прыкладная частка. У Акадэміі неабходна вывучауь не толькі йшаттысячную гісторыю чалавеутва на тэрыторыі Беларусі і яе народа. але і гісторыю Зямлі, на якой гэты napoo жыве, а яна ахоплівае болый за 3 млрд гадоў. [...] Без гэтых ведаў немагчымы .мэтанакіраваныя пошукі карысных выкапняў. Толькі беларускія даследчыкі, і перш-наперш вучоныя HA Н Беларусі, могуць атрымаць гэтыя фунбаментальныя весткі. Ніхто ішйы за нас гэта не зробіць. [. . .] Калі нельга абысціся без стварэння навукова-практычнага цэнтра ў галіне геалогіі, дык яго можна арганізаваць у рамках НАН Беларусі шляхам уключэння ў яго Інстытута геахіміі і геафізікі, Цэнтра геафізічнага маніторынгу, прадпрые.мства дыстанцыйных даследаванняў «Экамір», a таксама РУП «Белгеа». [. ] Самае гаюўнае — катэгарычна нельга выкідвауь навукі аб Зямлі з НАН Беларусі: гэта будзе недаравальная памылка.» У канцы верасня 2006 г. я паслаў у акадэмічную газету «Веды» артыкул «Дзе быць навукам аб Зямлі?». Ад галоўнага рэдактара Т Арэшка атрымаў паведамленне, што артыкуш прыняты да публікацыі, але ўмяшаўся невядомы цэнзар і артыкул так і не пабачыў свет. На агульным сходзе Аддзялення хіміі і навук аб Зямлі (25 кастрычніка 2006 г), якое нарэшце сабралі, каб абмеркаваць лёс геалагічных навуку прысутнасці намесніка старшыні Прэзідыума акад. A. I. Лесніковіча, які курыраваў наша аддзяленне і які пільна праводзіў думку Мясніковіча пра перадачу геалапчных навук у Мінпрыроды, я выступіў з рэзкай нязгодай з такімі намерамі. «[■] выступаю я таму, каб не было нясцерпна сорамна перад будучымі нашчадкамі за баязлівае маўчанне, як знак згоды ф нават падтрымку тым «геніяльным»рашэнням, якія прапануе Бюро Прэзідыума. Я не разумею нашых чыноўшкаў-кіраўнікоў (у тым ліку і чыноўнікаў ад навукі), якія ўвесь час імкнуцца да бясконцага рэфармавання, прычым па вядомаму бапьшавфкаму сцэнарыю «...дааснавання, азатым... яГэтане дае спакойнапрацаваць вучонаму. Галоўныя ўстановы навук аб Зямлі ў HA Н Беларусі добра выконвалі свае функцыі, кожная з іх заняла сваю нішу. Наладзіліся нармальныя ўзаемаадносічы з установамі Мінпрыроды. Чамусьці спатрэбілася зламайь такую стабгльнасць. Калі неабходна трэба было стварыць навукова-практычны цэнтр, што патрабавалі Указ Прэзідэнта / пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь, дык было прапанавана добрае рашэнне зрабійь гэта на базе ўстаноў НАН Беларусі. Гэта стварала вельмі зручнае спалучэнне фундаменгпальных і прыкладчых даследаванняў. Кіраўніцтву здалося, што гэта слабае «сейсмічнае» разбурэнне, і таму камусьці прыйшла зусім дзікая ідэя: навукі аб Зямлі — вон з НАН Беларусі! [...] Усё гэта вырашаецца толькі Бюро Прэзідыума НАН Беларусі. Зусім не цікавяцца і неўлічваюць думку тых, каго перадаюць: ні супрацоўнікаў. ні ўстаноў, ні нават Аддзялеяяя. А гэта настолькі кардынальнае пытанне ўсёй Акадэміі, што яго без абмеркавання / рашэння Агульнага сходу Аддзялення іАгульнага сходу Акадэміі нельга дыктатарскі вырашаць. [. ..] Інстытут геахіміі і геафізікі нельга дзяліць і некуды перадаваць не толькі таму, што тады будзе поўная ліквідацыя фундаліентальных навук пра Зямлю, але іў сувязі з закрыццём вучонага савета па абароне дысертацый. [...] Інстытут патрэбен і як эксперт у геалагічнай галіне. Гэта разумеюць і Мтістр Мінпрыроды, і генераіьны дырэктар Дэпартамента пагеалогіі, і таму лічаць, штоў НАН Беларусі неабходна захавайь навукі аб Зямлі. [...] Чамусьці кіраўніцтва HA Н Беларусі не ўспрымае такую ясную, разумную і неабходную для справы думку. У акадэміях навук Расіі, Украіны і многіх іншых краін ёсць не толькі асобныя інстытуты геалагічнага профілю, але і аддзяленні навук аб Зямлі з некалькімі інстытутамі. [. . .] Калі некаму ўсё ж не дае спакою слава Герастрата, дык давайце спалім навукі аб Зямлі ў HA Н Беларусі і застанемся ў памяці нашых нашчадкаў у якасці тых людзей, якія здзейснілі непапраўную памылку. Навукі аб Зямлі павінны застаццаў НАН Беларусі! Іншагарашэння че павінна быць'» Аддзяленне хіміі і навук аб Зямлі прагаласавала за тое, каб пакінуць Інстытут геахіміі і геафізікі ў НАН Беларусі. Нягледзячы на такую падтрымку інстытута і пратэст супраць ліквідацыі, у канцы снежня 2007 г, калі адзначалі 80-годдзе стварэння Інстытута геалогіі ў Беларускай акадэмп навук, выйшла пастанова аб ліквідацыі інстытута геахіміі і геафізікі НАН Беларусі, што асабліва балюча было для мяне, бо ўмацаванню і ўздыму яго я аддаў 30 гадоў свайго жыцця .. * * * На сесіі Агульнага сходу НАН Беларусі, якая адбылася ў красавіку 2010 г., М У Мясніковічу сваім дакладзе адзначыў: «Особое внйманйе в последнее время в стране уделяется освоенню недр. Вношу предложенйе открыть отдельный йнновауйоччый проект, в рамках копюрого [.. .] добйться закончечных. подчеркйваю, законченных нсучныхрекомендаййй н пройзводственных технологйй no разработке месторожденніі железа, золота, урана, бурого угля й сланцев. [ ] Уже сейчас я сожалею, что не отстоял сохраненйе в составе Академйгі наук Ннстйтута геологйй й «Белгео». Передача йх в Мйтістерство прнроды не дала спіране чового качества. Скорее наоборот» («Веды», 24.04 2010). * * * Гаспадар дзяржавы яшчэ да новага, 2012 г. даў каманду рэфармаваць НАН Беларусі не так. як прапанавала яму кіраўніцтва акадэміі, а па-іншаму, менавітатак, каб любое навуковае даследаванне арыентавалася на практычную аддачу, а акадэмію ператварыць у навукова-практычную карпарацыю. На ўручэнні навуковых дыпломаў і атэстатаў ён патрабаваў карэннай мадэрнізацыі акадэміі і выказаў думку: «Возможно. будет более целесообразно пойтй no путй тех государств, где йсследованпя сосредоточены в унйверсйтетах, на предпрйятпях й дают реальный эффект» («Вечернмй Ммнск», 8.02.2012). Вучоныя НАН Беларусі за подпісам 22 акадэмікаў і 20 членаў-карэспандэнтаў на чале з былымі прэзідэнтамі Акадэміі навук М. А. Барысевічам. Л. М Сушчэнем і А. П. Вайтовічам ў адказ паслалі кіраўніку дзяржавы ліст са сваім поглядам на стан і рэформы акадэміі. 51 таксама з задавальненнем падпісаў гэты ліст. У звароце адзначаліся галоўныя пытанні. 1. Задачы НАН і навукі цалкам. Асноўныя задачы НАН Беларусі: атрыманне новых ведаў; выпрацоўка прапаноў па выкарыстанні новых ведаў, тэхналогій і шляхоў рэалізацыі гэтых прапаноў, удзел у рэалізацыі і навуковае забеспячэнне і навуковае суправаджэнне развіцця грамадства і дзяржавы (пытанні нацыянальнай эканомікі, беларускай мовы і літаратуры, культуры, гісторыі, права, прыродных рэсурсаў, экалогіі і інш), ідэнтыфікацыя праблем развіцця краіны, пошук шляхоў іх вырашэння і распрацоўка планаў дзеяння, гэта значыць адпаведных «дарожных карт»; падтрымка сучаснага ўзроўню ведаў у краіне, без якога немагчыма забяспечыць належны ўзровень адукацыі. Вырашэннем гэтых задач павінны займацца ўсе сегменты навукі. 2. Структура навукі. У гэты.м раздзеле, апрача шэрагу іншых, адзначалася, што без фундаментальнай навукі няма