КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
будучага ў навукі, а без навукі — належнага будучага краіны. Як ва ўсім свеце, фундаментальныя даследаванні павінны поўнасню фінансавацца з бюджэту. Інстытуты, якія ствараюць фундаментальныя веды ў галінах базавых і рэгіянальных навук (матэматыка, фізіка, хімія, біялогія і навукі аб Зямлі), a таксама гуманітарныя інстытуты павінны застацца ў сістэме НАН Беларусі. Перавод іх ва ўніверсітэты ў сучасны момант будзе мець негатыўны вынік 3. Інавацыйная дзейнасаь. Тут, у прыватнасйі, адзначаліся наступныя прапановы. Няма разумных асноў рабіць з НАН Беларусі навуковавытворчую карпарайыю. Трэба спыніць практыку стварэння ў акадэміі імітацыйных навукова-практычных цэнтраў Вынікі ад гэтага ў асноўным негатыўныя. Задача акадэміі — прапанова і развіццё новых сучасных распрацовак і тэхналогій, тыпу суперкамп’ютараў, ствалавых клетак, геннай інжынерыі і г. д. 4 Кадравая палітыка. Раней на пасаду дырэктара імкнуліся знайсці вядомага вучонага, а ў апошнія 8-9 гадоў дырэктарамі прызначаюцца нявопытныя кандыдаты навук ці нават спецыялісты без навуковых ступеняў. Неабходна больш актыўна рэалізаваць комплекс мер, якія забяспечваюць павышэнне прэстыжу навукі ў краіне і замацаванне навуковых кадраў 5. Экспертыза праектаў. Павысіць узровень экспертызы навуковых і навукова-тэхнічных праграм шляхам правядзення незалежнай экспертызы. 6. У НАН Беларусі павінна адбыцца дэмакратызацыя прыняцйя рашэнняў па развіцш тых ці іншых навуковых напрамкаў, структурных і кадравых пераўтварэннях. Трэба ўзнавіць рэальную выбарнасць кіраўнікоў хаця б на ўзроўні аддзяленняў НАН Беларусі і інстытутаў. У адказ — поўная цішыня, а ў нас — пакутлівае чаканне... 2012 XX Гарэцкія чытанні 14 чэрвеня 2012 г. у Дзяржаўным музеі гісторыі беларускай літаратуры прайшлі дваццатыя, юбілейныя чытанні, прысвечаныя жыццю і творчасці братоў Гарэцкіх. 3 вельмі прачулым прывітальным словам выступіў Генадзь Бураўкін. які сказаў: «Беларусы — шчаслівы народ. Унас ёсць свае геніі і прарокі, свае героі і пакутнікі, свае вечныя ахоўнікі і празорцы. Што 6 мы ні рабілі. як бы ні блукалі ў пошуках дарог да годнай долі і волі, нам нятускнымі зоркамі свег/яць вочы Еўфрасінні Полацкай z Францішка Скарыны, Льва Сапегі і Кастуся Каліноўскага, Фратршка Багушэвіча і Янкі Купалы. Максіма Багдановіча / Якуба Коласа. I адтуль, са свяпюй нашай славы і вечнасці, глядзяць на нас Максім і Гаўрыла Гарэцкія — класік роднай літаратуры / сусветна знаны геолаг. Лёс паўсюдна дорыць такое не часта — каб з адной хаты, з адной калыскі пайшлі ў вялікі свет ажно два волаты, якіх Бог шчодра надзяліў талентамі і якім матчын край даверліва адкрыў самыя глыбітіыя таямнігіы спакутаванаіі душы і цярплівага, цягавітага характару. Часцей за ўсё згадваем мы іх разам. неадрыўна адзін ад аднаго, не толькі (і не столькі) таму, штояны —родныя браты па нараджэнні, а (найбольш) таму, што яны — светлыя, адданыя сыны Бацькаўшчыны, увасабленне яе магчымасііяў і жывучасгў. Тонкая, самабытная проза Максіма Гарэцкага, можа быць, трохі запознена. але абсалютна справядліва паставіла яго імя поплеч з сміымі славутымі еўрапейскімі пісьмечнікамі-сучаснікамі, а адкрыцці і даследаванні Гаўрылы Гарэцкага зрабілі яго прызнаным аўтарытэтам сярод навукоўцаў Масквы і Пецярбурга, Кіева і Вільні, Берліна і Варшавы. А, думаецца, самым галоўчым, што яднала гэтых выдатных асобаў, была беларушчына, іхняя нееынішчальная адданасць свайму народу, ягонай пакручастай гісторыі, ягонай спаконвечнай моее. Менавіта за гэта кінулі іх за краты сталінска-берыеўскія «інтэрнацыяналісты», менавіта гэтае хацелі вытруціць з іхніх чыстых душ балыйавіцкія апрычшкі. Іх пяліся зламаць, зыначыць, іх гразіліся сцерці ў гулагаўскі пыл. / самадурны смяротны прысуд Максіму бязлітасна выканалі, а Гаўрылу замянілі гадамі зняваг і прыніжэння, голаду і адчаю. Але яны вы.жылі — ва ўдзячнай памяці сяброў і нашчадкаў у нейіматлюдным пантэоне сваёй радзіннай зямлі. Максім і Гаўрыла Г'арэцкія, акрамяўсяго іншага, — сапраўдныя. прыроджаныя нацыянальныя інтэлігенты, якіх, дарзчы. і сёння так горка, так крыўдна не хапае нашаму грамадству. Непахісная сумленнасць, шырокая адукаванасць, непаказная мужнасць, тактоўнасць і паважлівасцьу стасунках з самымі рознымі людзьмі немаглі не прывабліваць да іх калег і суседзяў, гасцей і выпадковых знаёмцаў. [.. ] Так, яны ўсё больш / больш аддаляюцца ад насу часе. Але яны іўсё болый і больш набліжаюцца да нас духоўна. Кожнаму свядомаму (ды і несвядомаму таксама) беларусу абавязкова трэба прачытаць яшчэ раз, а хто не чытаў — адкрыйь для сябе Максіма Гарэцкага, паўней спазнаць вялікага вучонага і патрыёта Гаўрылу Іванавіча. Чым болын мы будзем ведаць іх, тым духоўна багацейшымі, дабрэйшымі / смялейшымі будзем самі. I тым болый умайуемся ў надзеі, штоў Беларусі ўсё будзе па-людску. Толькі трэба адгукацца душою на тое, аб чым яны папярзджвалі, што падказвалі. да чаго заклікалі. [. .] Дык даваййе ж не проста пакланяцца нашым славутым папярэднікам, а і слухаць іх, давяраць ім!.. Мы чуем вас, дарагія Максім Іванавіч і Гаўрыла Іванавіч. Вы з намі. ..» Я вырашыў паведаць пра стварэнне музея Максіма Гарэцкага ў Багацькаўйы. 2012 Гісторыя стварэння літаратурнага музея-сядзібы Максіма Гарэцкага Пасля смерці Сталша, у час так званай «хрушчоўскай адлігі», пачалася паступовая рэабілітацыя былых вязняў архіпелага ГУЛАГ, а разам з гэтым вярталіся імёны і творы шсьменшкаў, мастакоў, вучоных. У 1958 г. поўнасцю рэабілітавалі Гаўрылу Гарэцкага, а на наступны год — і Максіма. Адразу ў друку з'явіліся творы шсьменніка і працы пра яго жыццё і творчасць. У 1968 г. у клубе Саюза пісьменнікаў БССР адбыўся вечар, прысвечаны 75-годдзю Максіма Гарэцкага, які адкрыў Янка Брыль, а змястоўны даклад зрабіў Дзмітрый Бугаёў. Ён жа ў гэтым годзе надрукаваў першую пасля рэпрэсіі манаграфію пра жыццё і творчасць пісьменніка. На вечары Гаўрыла Іванавіч агучыў выступленне «Некалькі малюнкаў з дзіцячага і юнацкага жыцця Максіма Гарэцкага», якое пазней было надрукавана ў кнігах «Максім Гарэцкі: успаміны, артыкулы, дакументы» (1984) і Гаўрыла Гарэцкі «Выбранае» (2002). У гэтым артыкуле Г. Гарэцкі падрабязна апісаў хату, дзе нарадзіліся і жылі браты Гарэцкія. «Дыкякая ж былахата, дзе нарадзіўся Максім, дзе прабеглі яго дзшячыя гады? Пабудаваў яе мой дзед Кузьма на месцы сваёіі курнай хаты з часоў прыгону. Падлогаў нашай хауе была земляная. хаподная, няроўная. Пры ўваходзе налева — вялікая печ. Ад печы, усцяж левае сцяны, праз усю хату цягнуўся пол — суцэльныя нары, агульны сямейны ложак, — улюбёны прытулак для дзяцей. Had полам, амаль пад самай спголлю, былі зроблены шырокія палаці, дзе спалі хлопцы і туды так любілі запаўзаць дзеткі, каб пагрэцца і пагазузавауь. Каля печы быў шырокі запечак, дзе сядзелі старэйшыя жанчыны. пралі, шылі. гамаяіліўдоўгіявечары, адаіхтулілісядзеці. Гэта — сямейны клубяы куток. Ад печы, амаль наўзроўні палацяў, празусю хату была перакінута бэлька. курчына, якая здавачася малым вузенькаіі кладкай над бяздоннем. перапаўзці якую было найвялікшай спакусай і праявай геройскай смеласгр. У куце віселі цёмныя абразы, стаяў вялікі і адзіны стол, з доўгімі лаўкамі ўздоўж сцен. Пад палом у нознюю восень і ўзімку хаваліся ад халадоў ягняткі, цялятка, парсючкі, а часам і авечкі, сяброўства з якімі было самай прыемнай пацехай для мапечы. Ухаііе тры невялікія акны з аднымі рамамі і мутнаватымі шыбамі». Троху раней, улетку 1961 г., Гаўрыла Іванавіч разам з сынамі, якія жылі і працавалі ў Маскве, узялі адпачынак і на аўтамашыне «Пабеда», якую купілі ў знакамітага футбаліста і хакеіста Баброва, прыехалі на Беларусь, аб чым марылі доўгія гады. Безумоўна, наведалі Малую Багацькаўку. Тады я і сфатаграфаваў хату Гарэцкіх, у якой ужо ніхто не жыў. Пазней гэты здымак быў надрукаваны ў многіх кнігах, прысвечаных Максіму і Гаўрылу Гарэцкім На жаль, праз год пасля нашага наведвання хату нехта падпаліў, і яна згарэла К 1980 г. былі надрукаваны многія творы МаксімаГарэцкага, апублікаваны пра яго жыццё і творчасць шэраг артыкулаў літаратуразнаўцаў (Ю. ГІшыркоў, М. Мушынскі, М. Лужанін, М. Кенька, А. Ліс, А. Лойка, М. Стральцоў і інш ), абаронены першыя дысертацыі на аснове творчасці М. Гарэцкага (В. Атрашкевіч, I. Чыгрын), выйшла спачатку ў «Полымі», а затым асобнай кнігай манаграфія Алеся Адамовіча «Браму скарбаў сваіх адчыняю .». Максім Гарэцкі быў прызнаны класікам беларускай літаратуры. Шэраг пісьменнікаў, асабліва настойліва Уладзімір Караткевіч, выказалі думку аб неабходнасці стварыць музей Максіма Гарэцкага. Караткевіч тады зацікавіўся Мсціслаўшчынай і выпусціў кнігу «Мсціслаў Эсэ пра гісторыю і людзей адной зямлі» (1985) на беларускай і рускай мовах. У ёй ён пісаў: « Мсйіслаўскі вулкан талентаў не заглухнуў, аднак, іўнашым стагоддзі. Прыкладам тамуможа быііь класік беларускайлітаратуры Максім Іванавіч Гарэцкі (1893-1938). Нарадзіўся ён у вёсцы Малая Багацькаўка Мсціслаўскага павета. Гаварыць аб ім шмат, мабыць, не трэба. Акрамя таго, што ён — гонар нашай літаратуры, ён яшчэ і вядомы педагог, таленавіты літаратуразнаўца і лексікограф. Такія яго кнігі, як «Рунь», «На імперыялістычнай вайне», «Дзве душы», «Камароўская хроніка», раман «Віленскія камунары» імногае іншае, трывала і назаўсёды ўвайшлі ў залаты фонд беларускай літаратуры. А ён жаяшчэ збіраў фальклор. напісаў і выдаўу 1920 годзе ледзь не першую (і шмат у чым узорную, прынамсі па сумленнасгр падыходу да матэрыялаў) «Гісторыю беларускай літаратуры ». Склаў «Хрэстаматыю беларускайлітаратуры: XI век — 1905 год», склаў і выдаў «Руска-беларускі слоўнік» (1918 год) іразам з братам Г. I. Гарэцкім выпусціў другое яго еыданнеў 1920 годзе. А пасля выдаў яшчэ «Беларуска-расійскі слоўнічак» і «Практычны расійска-беларускі слоўнік». Для мсціслаўцаў Максім Гарэцкі дарагі яшчэ і за тое, што ў творах ягоных гамоніг(ь. радуецца, працуе, плача z смяецца, гаворыгіь адметнай і трапнаіі гаворкай уся Мсціслаўшчына. Дагэтуль мы сустракаемся з героямі пісьменніка наяе дарогах. слухаем іхнюю мову. смяёмся з іх жартаў, здзіўляемся багагрію іхнягамыслення. Ічават дробязі мсфслаўскага яобыту, яават сучасныя пейзажы ўстаюць перад намі на старонках ягоных кніг. Імы беспамылкова іх пазнаем. Як, напрыклад, зірнуўшы на драўляную царкву Ілы Прарока, што стаіцьу вёсцы Слаўнае, мы адразу гаворым сабе z ёіі: «Гэх, галубка, ды ты ж апісанаў «Камароўскай хроніцы»і ў «Антоне», ты сышла нейкім дзівам з іхніх старонак і вось, жывая, стаіш перад намі».