Жывёльны свет
Тэматычны слоўнік
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 239с.
Мінск 1999
Лях. Ляхавіцкі Маг. Магілёўскі Маз. Мазырскі
Маладз. — Маладзечанскі Малар. — Маларыцкі Маст. Мастоўскі Мёр. — Мёрскі Мін. — Мінскі Мсцісл. Мсціслаўскі Мядз. Мядзельскі Навагр. Навагрудскі Нараўл. Нараўлянскі Нясв. Нясвіжскі Паст. Пастаўскі Петр. — Петрыкаўскі Пін. — Пінскі Пол. — Полацкі Пруж. Пружанскі Пух. — Пухавіцкі Par. — Рагачоўскі Рас. — Расонскі Рэч. — Рэчыцкі Саліг. Салігорскі Светлагор. — Светлагорскі Свісл. — Свіслацкі Сен. — Сенненскі Слаўг. — Слаўгарадскі Слон. — Слонімскі Слуц. Слуцкі Смал. Смалявіцкі Смарг. — Смаргонскі Старадарож. — Старадарожскі Стаўб. — Стаўбцоўскі Стол. Столінскі Тал. — Талачынскі
Уздз. — Уздзенскі Ушацк. — Ушацкі Хойн. Хойніцкі Хоц. — Хоцімскі Чав. — Чавускі Чач. — Чачэрскі Чашн. Чашніцкі Чэрв. Чэрвенскі Чэрык.—Чэрыкаўскі Шарк. — Шаркаўшчынскі Шкл. — Шклоўскі Шум. Шумілінскі Шчуч. Шчучынскі
1. НАЗВЫ ПРАДСТАЎНІКОЎ ЖЫВЁЛЬНАГА СВЕТУ
1.1. ДЗІКАЯ I СВОЙСКАЯ ЖЫВЁЛА
Авечка
Свойская жвачная жывёліна, якая дае воўну, мяса, малако.
Агульная назва: авёчкі (гавёчкІ) мн. — асн. мас. г. (Мат. апыт.), авячкі (гавячкі) мн. — зах.-пал.г. (Мат. апыт.), вбўцы мн. віц.-маг.г., спарадычна ўсх. з. (Мат. апыт.).
Самка, авечка: авёчка (гавёчка) ж., авёчачка (гавёчачка) ж. памянш. — агульн. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, Бялькевіч, Мат. апыт.), вавёчка ж. — Ельск. (ЛАБНГ), вёчкаж.., вёчачка ж. памянш. Слаўг., Краснап., Драг., Пін., Стол., Жытк., Лельч., Маз. (ЛАБНГ, АЛА, ТС), аўца (гаўца) ж., авёчка (гавёчка) ж. памянш. — віц.-маг. г., усх. з., а таксама Гродз., Маст., Ваўк., Зэльв., Слон. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, Мат. Гродз.), ваўца ж. — Свісл. (ЛАБНГ, АЛА), башка ж. — Сен. (Каспяровіч), кбтка ж. — мясц. (Насовіч), шўта ж. ласк., шўтка ж. ласк., шўтачка ж. памянш.-ласк. усх,маг. р., а таксама Драг., Калінк. (ЛП, 3 нар. сл., Мат. Гом., Насовіч), шўрка ж. ласк., шўрачачка ж. памянш.-ласк. — усх. маг. р. (Мат. апыт., Насовіч), шкырка ж. ласк., шкырачка ж. памянш.-ласк. — усх. маг. р. (Мат. апыт., Насовіч), авўлька ж. ласк. — Мёр. (НС), мёна ж. дзіц. — Астр. (Мат. Гродз.), бэдзя ж. дзіц. Беластоц. р. (СПЗБ); маладая авечка: ярўшка ж. — Мсцісл., Клім., Датгал. р. (СПЗБ, Бялькевіч, Мат. апыт.), ярачка ж. — Пін. (ЛАБНГ), ёрка ж. Беш. (Каспяровіч); шлёнка ж. ’авечка шлёнскай пароды’ — Мсцісл., Слаўг. (Мат. апыт.).
Самец, баран: баран м., баранчык м. памянш., баранбк м. памянш., баранчўк м. памянш., баранёц м. памянш. — 14
агульн. (ЛАБНГ, СПЗБ, Насовіч, Янкова, Мат. апыт.), маркач м. паўдн.-зах. д., акрамя ўсходняй часткі, зах,пал. г. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, ТС, 3 нар. сл., Насовіч, Тарнацкі), смаркач м. — Брэсц., Драг. (ЛАБНГ, АЛА, 3 нар. сл.), маркаль м. поўдзень Мін. р., сл.-маз. г. (ЛАБНГ, АЛА, Шаталава), мяркаль м. — Лельч. (ЛАБНГ), смаркаль м. — Драг. (ЛАБНГ, МА}. мархаль м. Жлоб., Акц., Маз., Нараўл., Лоеў. (ЛАБНГ, АЛА, 3 нар. сл.), маргаль м. — Браг. (ЛАБНГ, АЛА, Шаталава), мархатўн м. Жытк. (ЛАБНГ, АЛА, ТС), мбркут м. — Малар. (НЛ), мбркуцень м. — Драг. (ЛАБНГ), маркітўн м. Беластоц. р. (СПЗБ), меркітўн м., меркіцўн м. Лун. (Шаталава), цяк м. Маладз. (АЛА), цякўн м. — Паст., Астр., Ашм. (ЛАБНГ), трык м. захад зах.-пал. г. (Тарнацкі), кабяк м. — Добр. (Мат. Гом.), кілўн м. — Лельч. (3 нар. сл.), мудзян м. — Лун. (Тарнацкі); баран пакладаны (кастрыраваны): скапёц м., скоп м. паўн. р. (ЛАБНГ, АЛА), шкапёц м. — Шарк., Паст. (ЛАБНГ).
Ягня: ягня н., ягнятка н. памянш., ёгнятка н. памянш.; ягнё н., ягнётка н. памянш.; ягнёнак м., ягнянёнак м., ягнёначак м. памянш. — адпаведна паўдн.-зах. д., сярэд.-бел.г., паўн.-усх.д. (ДАБМ, АЛА, СПЗБ, Мат. Гродз., Мат. апыт.), ягня н. — Пух., Асіп. (ДАБМ, СПЗБ), агнёнак м. — Шкл. (ДАБМ, Н. сл-сць), гнёнак м. Маг. (ДАБМ), ягнюк м. зах.-пал. г., паўн.-зах. з. (ДАБМ, СПЗБ, ЖС), авечаня н. Жытк. (ТС), багня н., баранчык м. ’ягня-самец’ — мясц. (Насовіч); ягня асенняга акоту: асянё н. — Бар. (ЛАБНГ), асянчўк м. захад Гродз. р., поўдзень Мін. р. (ЛАБНГ, ЖС, ЖНС, Сцяшковіч), асянюк м. захад Гродз. р. (ЛАБНГ, Цыхун), асянчак м. — поўдзень зах.-пал. г. (ЛАБНГ), асяпіок м. — Бераст. (Сцяшковіч), асённік м., асёнчык м. памянш. — усх. з. (ЛАБНГ, Мат. апыт.), асёнка ж. — Кобр. (ДАБМ), асянёнак м. — Гродз. (Сцяшковіч); веснавое ягня: весянчўк, м. — Карэл. (ЖНС), сняк м. Карэл. (ЖС).
Алень
Дзікая жвачная жывёліна атрада парнакапытных з галінастымі рагамі і кароткім хвастом.
Агульная назва і назва самца: алёнь м. агульн. (Мат. апыт.), лень м. Слаўг., Касц., Клім.(Мат. апыт.), ёлень м. — Зэльв., Вілен. р. (СПЗБ), ялёнь м. Воран. (СПЗБ).
Самка: алёніха ж. — агульн. (Мат. апыт.), аляніца ж. — Воран. (Мат. Гродз.).
Аленяня: аляня н. — паўдн.-зах.д.,длянё н. — сярэд.-бел. г., алянёнак м. — паўн.-усх. д. (ТС, Мат. апыт.), алянюк м., аленючбк м. памянш. Воран. (Мат. Гродз.).
Бабёр
Паўводны звер грызун, які жыве ў лесе каля рэк і іншых вадаёмаў і мае каштоўнае футра.
Агульная назва і назва самца: бабёр м. — агульн. (Мат. Гродз., Бялькевіч, Мат. апыт.), бабёр м. усх.-пал. р. (ТС, Мат. апыт.), бабрак м. Чэрв. (Шатэрнік), бобр м. — агульн. (СПЗБ, Мат. апыт.).
Самка: бабрыха ж. — агульн. (Мат. Гродз., Мат. апыт.), бабрыцаж. — Люб. (СПЗБ),вадзяніцаж. — Дзятл. (Сцяшковіч).
Бабраня: бабраня н., бабранё н., бабрднак м. — адпаведна паўдн.-зах. д., сярэд.-бел.г., паўн.-усх.д. (Мат. Гродз., Мат. апыт.).
Барсук
Лясны драпежны пушны звер сямейства куніцавых з вострай мордай і доўгай грубай шэрсцю, які жыве ў норах.
Агульная назва: барсўк м. — агульн. (СПЗБ, ЭПБ, Мат. Гродз., Мат. апыт.).
Самка: барсучыха ж. — Воран. (Мат. Гродз.).
Барсучаня: барсучаня н. — паўдн.-зах. д., барсучанё н. — сярэд.-бел. г., барсучанёнак м., барсучбнак м. — паўн.-усх.д. (Мат. апыт.).
Вавёрка
Невялікі пушны звярок, які жыве ў дуплах дрэў і харчуецца арэхамі, грыбамі.
вавёрка ж., вавёрачка ж. памянш. асн.мас.г., за выключэннем усх.-маг.р. (ДАБМ, АЛА, СПЗБ, НС, Мат. Гродз., Мат. апыт.), вавюрка ж. паўн.-зах.з. (ДАБМ), віёрка (вібрка) ж. — Ваўк., Маст., Свісл., Стаўб. (ДАБМ, АЛА, СПЗБ, Шаталава), віюркаж. Ваўк. (СПЗБ), вівёрка
ж. — Гродз. (ДАБМ), яёрка ж. — поўдзень паўн.-зах.з. (ДАБМ, АЛА, СПЗБ, НЛ, 3 нар. сл., Мат. Гродз., Шаталава), явёрка ж. — Бярэз., Ганц., Шчуч., Старадарож. (АЛА, Мат. Гродз., Шаталава), яўёрка ж. — Стол., Ганц. (СПЗБ, ТС), явюрка ж. — Пруж. (СПЗБ), авёрка ж. Гродз., Шчуч. (АЛА, 3 нар. сл.), авёркаж. — Гродз., Іван. (ДАБМ), аёрка ж. Дзятл. (Сцяшковіч), вёрка ж. Свісл. (АЛА), лявсрка ж. спарадычна зах.-пал.г. (ДАБМ, ЛП), лівірка ж. — Брэсц., Пін. (АЛА, ЖНС), вявсрыца ж. Пін. (ДАБМ), бёлка ж., бёлачка ж. памянш. асн.мас.г., за выключэннем паўн.-зах.з. і зах.-пал. г. (ДАБМ, АЛА, СПЗБ, ЖНС), бсліца, бяліца (былыця) ж. — Малар. (ДАБМ, НЛ), вёкшаж. — Пол., Беш., Смален.р. (ДАБМ, Каспяровіч, Насовіч, Дабравольскі), скакўха ж., скакўшка ж. памянш. — Слон., Беш. (Сцяшковіч, Каспяровіч), рўдка ж. Івян. (АЛА).
Малое ў вавёркі: ваверчаня н., яерчаня н., белчаня н. — паўдн.-зах. д., ваверчанён., ясрчанён., белчанён. — сярэд.бел. г., бяльчбнак м., бельчанёнак м. паўн.-усх. д. (СЦБ, Мат. Гродз., Янкова, Мат. апыт.).
Вожык
Невялікі звярок, спіна і бакі якога пакрыты доўгімі вострымі іголкамі.
Агульная назва: вбжык м. асн.мас.г., за выключэннем віц.-маг. і зах.-пал. г. (ЛАБНГ, АЛА, Мат. Гродз., Насовіч, Шатэрнік), еж м. — зах.-пал. г. (ЛАБНГ, АЛА), ёжык м. — спарадычна зах.-пал. г., поўдзень паўн.-зах. з., Вілен. р. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ), ёж м. — спарадычна віц,маг. г. (ЛАБНГ, АЛА), ёжык м. — віц.-маг. г., поўдзень паўн.-зах.з. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, Насовіч), ёржык м. Ветк. (ЛАБНГ), джык м. — Слон., Свісл., Саліг., Карм. (ЛАБНГ, АЛА, Шаталава), в’ёжык м. Астр. (ЛАБНГ).
Самка: важыха ж. — Мядз. (СЦБ), яжьіха ж. Навагр., Мсцісл., Лоеў. (Мат. Гродз., Янкова, Мат. апыт.), ажыха ж. Лун. (ЛАБНГ), ежачка ж. Лоеў. (Мат.Гом.).
Малое ў вожыкаў: важанян. — Круп., Лаг., Смал. (СЦБ), важанё н. Карэл. (Мат. Гродз.), ежаня н. паўдн. р. (ЛАБНГ), ежачёнак м. — віц.-маг. г. (Мат. апыт.), ежанё н. — Светлагор (Мат. Гом), ежанбк м. Слаўг. (ЛАБНГ), важўк м. Воран. (Сл. Гродз.), яжўк м. Навагр. (Мат. Гродз.)-
Воўк
Дзікая драпежная жывёліна сямейства сабачых.
Агульная назва і назва самца: воўк м. — агульн. (СПЗБ, Мат. Гродз., Мат. мін.-мал.), ваўчышча м. экспр. усх,маг.р. (Насовіч), ваўкачэчына м. экспр. — Слон. (ЖНС), бірўк м. Смален. р. (Дабравольскі, Насовіч), поўх м. Клім. (Бялькевіч), пустьіня ж. — Краснап. (Бялькевіч); малады воўк: ваўчак м. Іўеў. (СПЗБ), ваўчўк м. Жытк, (ТС), псстак м. Глыб. (СПЗБ), пёстун м. — Брасл. (СПЗБ); стары воўк: ваўкач м Карэл. (Сцяшковіч); воўк, які нападае на авечак: аўчар, ваўчар м. — Ашм., Іўеў., Пух., Лун. (ЛАБНГ, СПЗБ), аўчарнік (гаўчарнік) м. — паўн.-зах.з. (ЛАБНГ, СПЗБ), аўчўр (гаўчўр) м. — Лях., Шчуч. (СПЗБ), аўчапшік м. мясц. (Станкевіч), воўк авёчым. — Стол. (ТС); воўк, які нападае на гусей: гусятнік м. — Пол., Ушацк., Іўеў., Краснап. (ЛАБНГ), гусячнік м. — Нясв. (ЛАБНГ); воўк, які нападае на коней: канюх м. — паўн.-зах. з., Вілен. р. (ЛАБНГ, СПЗБ, СЦБ), кбнюх м. Іўеў., Лун., Жытк. (ЛАБНГ, ТС), канюр м. Навагр., Бых., Лях., Калінк. (ЛАБНГ, СПЗБ), канадаў м. — Клім. (ЛАБНГ), канёўнік м. — Мёр. (ЖНС), канётнік м. — Пол. (ЛАБНГ), канятнік м. — Ушацк. (НЛ), канарэз м. — Верхнядзв., Par. (ЛАБНГ, СПЗБ, Насовіч), кабылятнік м. — Мсцісл. (Юрчанка), кбнскі воўк м. Kapaa., Уздз., Кам. (ДАБМ, ЛАБНГ, СЦБ, Мат. мін.-мал.), воўк-канюх м. — Пух. (ЛАБНГ); воўк, які нападае на жарабят: жарабятнік м.— Гл., Мсцісл. (Юрчанка, Янкоўскі).
Самка: ваўчыца ж. — агульн. (ЛАБНГ, СПЗБ, Мат. Гродз., Станкевіч), ваўчыха ж. — спарадычна паўдн.-зах. д., віц.-маг. г. (ЛАБНГ, Мат. Гродз., Насовіч), ваўчаркаж Лельч. (ЛАБНГ).
Ваўчаня: ваўчаня н. — паўдн.-зах.д. (ЛАБНГ, Мат. Гродз.), ваўчанятка н. памянш. — Лаг., Слон., Зэльв., Лях., Лоеў., Браг., Малар. (ЛАБНГ, СПЗБ, СЦБ, Мат. Гродз.), ваўчанё' н. — сярэд.-бел. г. (ЛАБНГ, СПЗБ, Мат. Гродз., Станкевіч), ваўчанёнакм. памянш. — паўн.-усх.д. (ЛАБНГ, Насовіч, Яўсееў), ваўчўкм. — Валож., Стол., Par. (ЛАБНГ), ваўчак м. Гродз. (ЛАБНГ, Сцяшковіч), ваўчанюк м. Воран., Вілен. р. (ЛАБНГ, СПЗБ), ваўчанбк м. — Лёзн., Тал., Par., Ветк. (ЛАБНГ), ваўчаняк м. Par. (СПЗБ), ваўчднак м. — паўн.р., а таксама Чач., Жлоб., Рэч. (ЛАБНГ), ваўчэнак м. Бял. (Яўсееў), ваўчат м. — Віц. (ЛАБНГ), шчаня н. — Кам. (ЛАБНГ).
КНІГІ ОНЛАЙН
