Жывёльны свет
Тэматычны слоўнік
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 239с.
Мінск 1999
Мноства ваўкоў: ваўчэча ж. зборн. — Жытк. (ТС), ваўкачэча ж. зборн. Гл., Стол. (ТС, Янкоўскі), ваўкаўня ж. зборн. — Жытк. (ТС).
Выдра
Млекакормячая драпежная жывёліна з каштоўным футрам цёмна-бурага колеру, якая вядзе паўводны спосаб жыцця.
выдра ж. — агульн. (Мат. Гродз., Насовіч, Станкевіч, Мат. апыт.), выдра ж. — паўн.-зах.з. (СПЗБ, Мат. апыт.).
Выдраня: выдраня н. — Воран. (Мат. Гродз.), выдрўк м. Воран. (Мат. Гродз.)-
Гарнастай
Пушны драпежны звярок, які зімой мае белае футра з чорным кончыкам хваста.
гарнастай м. агульн. (Бялькевіч, Мат. апыт.), чарнахвбсцік м. Стол. (ТС), поўх м. — Краснап. (Бялькевіч).
Самка: гарнастаіха ж. — агульн. (Мат. апыт.), гарнастайка ж. — Бярэз. (СЦБ).
Заяц
Невялікі звярок атрада грызуноў з доўгімі заднімі нагамі, доўгімі вушамі і кароткім хвастом.
заяц м. — агульн. (АЛА, Бялькевіч, Станкевіч), заюк м. — мясц. (Насовіч), заюхна м. — мясц. (Насовіч), зайка м. — мясц. (Насовіч),.мал/к м. ’малады заяц‘ — Гом. (Мат. Гом.), шуміла м. ’спужаны заяц' — Ветк. (Мат. Гом.); заяц-шарак: шарак м. Лаг., Стаўб., Нясв., Чач. (ЛАБНГ, СЦБ, Мат. Гом., Насовіч), сярак м. — усх.-маг. р. (Насовіч, Мат. апыт.), русак м. — Клім. (ЛАБНГ); заяц-бяляк: бяляк м. — Віц., Лаг., Лун., Стол.,Лельч. (ЛАБНГ, Каспяровіч), бялюк м. Чэрык. (ЛАБНГ).
Самка: зайчыха ж. агульн. (Мат. Гродз., Бялькевіч, Мат. апыт.).
Зайчаня: зайчаня н., зайчанятка н. памянш. — паўдн.зах. д., зайчанё н. — сярэд.-бел. г., зайчанёнак м., зайчбнак
м — паўн.-усх.д. (СЦБ, Мат. Гродз., Мат. апыт.), зайчэнак м. Бял. (Яўсееў).
Зубр
Дзікая буйная рагатая жывёліна сямейства пустарогіх.
зубр м. агульн. (Мат. апыт.), зўбра ж. — Бярэз. (СЦБ).
Самка: зубрыха ж. — Дзярж. (СЦБ).
Зубраня: зубраня н. — паўн.-зах. з., зубранёп. — сярэд.бел. г., зубрбнак м. паўн.-усх.д. (СЦБ, Мат. Гродз., Мат. апыт.)
Кажан, лятучая мыш
Млекакормячая начная жывёліна з шырокімі перапончатымі крыламі.
кажан м. — агульн. (ЛАБНГ, АЛА, Шатэрнік, Каспяровіч, Тарнацкі, Насовіч), кбжан м. — зах.-пал. г. (ЛАБНГ, АЛА), кіжан м. — Саліг. (АЛА), каржан м. — сумежжа зах.-пал. г. і ўсх.-пал. р. (ЛАБНГ, АЛА, Шаталава), кбржан м. — Лун. (АЛА), карзан м. — Рэч., Жытк. (ЛАБНГ, ЖС), казан м. Бабр. (ЛАБНГ), казанёц м. Браг. (ЛАБНГ), шкурат м. — Валож., Іўеў., Ганц., Гл. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ, Тарнацкі), скурат м. — Гродз., Навагр., Івян., Воран. (ЛАБНГ, АЛА, СПЗБ), скуратдк м. — Іўеў. (ЛАБНГ), скурлат м. Воран. (АЛА), скурач м. Свісл. (Шаталава), рамённік м. — Івац., Кам., Калінк., Рэч. (ЛАБНГ, НС, Тарнацкі), рамяніца ж. Драг. (ЛАБНГ), палатнянік м. Саліг., Жытк. (ЛАБНГ, ТС, Нар. сл-сць), магазанчык м. — Браг. (АЛА, Шаталава), хулап м., кулап м. — Жлоб. (ЛАБНГ), папаліка ж. — Кобр., Малар. (Тарнацкі), начніца ж. — Віл., Калінк. (ЛАБНГ), нбчка ж. — Малар., Кобр. (ЛАБНГ, НЛ, Тарнацкі), серпакрыжнік м. — Свісл. (Шаталава), парх м. Кобр. (Тарнацкі), лятак м. Лун. (Тарнацкі), лынск м. Пін. (Тарнацкі), кажан-мыш м. — Пух. (АЛА), лятўчая (лятўшчая, ляцячая, лятачая) мыш (мыша, мышьіна) агульн. (ЛАБНГ, АЛА, Тарнацкі), шкурацяная (шкурціная) мыш — Краснап., Лоеў. (ЛАБНГ, Мат. Гом., Бялькевіч), пальная мыша — Брасл. (АЛА), палапіняная мыш Лельч. (ЛАБНГ).
Каза
Невялікая свойская і дзікая парнакапытная жвачная жывёліна сямейства пустарогіх.
Агульная назва: кдзы мн. — агульн. (Мат. апыт.), маркацінне н. зборн., пагард. — Ушацк. (НЛ).
Самка, каза: казаж., кдзкаж. памянш. — агульн. (СПЗБ, Янкоўскі, Мат. апыт.).
Самец, казёл: казёл м. — агульн. (АЛА, Бялькевіч, Янкоўскі, Янкова), казёльчык м. памянш. — Слаўг. (АЛА), казёлчык м. памянш. — Гродз. (АЛА), казёльчык м. памянш. Касц., Капат. (АЛА).
Казляня: казляня н. — паўдн.-зах.д. (ЛАБНГ, АЛА), казлянятка н. памянш. — Навагр. (ЛАБНГ, АЛА), казлянё н. — сярэд.-бел.г. (ЛАБНГ, АЛА), казлянётка н. памянш. — Смален. р. (ЛАБНГ, АЛА), казлянёнак м., казлёнак. м. — паўн.-усх.д. (ЛАБНГ, АЛА, СЦБ), кдзлян. — Брэсц. (АЛА), казлятка н. памянш. Пух. (АЛА), казляк м., казлячбк м. памянш. — мясц. (Насовіч), казлюк м. — Мёр., Пін., Паст., Воран. (ЛАБНГ, АЛА), казлішка м. — Ветк. (АЛА), казяня н., казянятка н. памянш. — паўдн.-зах.д., зах.-пал.г. (ЛАБНГ, АЛА, ТС, СЦБ, Мат. мін.-мал., Янкоўскі, Янкова), казянё н. — Маладз., Івян., Карэл., Бярэз. (ЛАБНГ, АЛА, Станкевіч), казянётка н. памянш. — Віл. (АЛА, СПЗБ), казянёнак м. Бял., зах.-бран.р. (АЛА, Растаргуеў), казянюк м. — Гродз. (ЛАБНГ, АЛА), казялбк м. Мёр., Паст. (ЛАБНГ, АЛА), казюк м., казючбк м. памянш. Пін. (ЛАБНГ, АЛА).
Карова
Буйная рагатая свойская жывёла, якая дае малако.
Агульная назва: кардвы мн. — асн. мас. г. (Мат. апыт.), каравы мн. — зах.-пал.г. (Мат. апыт.), гбвяда н. зборн., гаўяда н. зборн. Люб., Старадарож. (ЖС, НС), тавар м. — усх.-пал.р. (НС,ТС), скотм., скацінаж. — усх.з. (Мат. апыт.).
Самка, карова: карбва ж., карбўкаж. памянш. агульн. (АЛА, СПЗБ, Сл. Гродз., Мат. Гродз., Бялькевіч, Мат. апыт.), карбвіца ж. экспр. Смарг., Шчуч., Астр., Ашм., Іўеў., Воран. (СПЗБ), каравёна ж. экспр. Брасл. (СПЗБ), каравёшка ж. экспр. — Вілен. р. (СПЗБ), каравінаж. экспр.
’вялікая карова1 — Беластоц.р. (СПЗБ), кардўчына ж. экспр. — Лоеў. (Янкова), карбванька ж. ласк. — Маз. (НЛГ), карбвачка ж. ласк. — Жытк, (АЛА), карбўчыначка ж. ласк. — Лоеў. (Янкова), мызя ж. дзіц. Малар. (НС), мыка ж. дзіц. — мясц. (Насовіч), мысечка ж., мыська ж., мыся ж. дзіц. мясц. (Насовіч), пссйка ж. дзіц. Петр. (ЖС), рагўля ж. ласк. — мясц. (НЛГ), тпрўзейка ж. дзіц. — Мсцісл. (Юрчанка), тпрўська ж. дзіц. — Зэльв, (Н. сл-сць), цёсечка ж., цёська ж. ласк. мясц. (Насовіч), таварына ж. Стол., Петр. (ТС, Мат. Гом.), цялўха ж. Докш., Віл., Гродз. (СПЗБ, Янкоўскі), цялўшка ж. Драг. (ЛАБНГ), турыца ж. ’дзікая або вялікая карова1 мясц. (Насовіч); карова галандскай пароды : галанка ж., алсндра ж.~ Гродз.р., Астр. (Сцяшковіч, Цыхун); карова перпіага ацёлу: первацёлка ж. — сярэд.-бел. г., сл.-маз. г., а таксама Ваўк., Слон., Івац., Малар., Клім., Гор. (ЛАБНГ, СПЗБ, Мат. Гом.), першацёлка ж. — Саліг., пол.-мін. г., Гродз.р. (ЛАБНГ, СПЗБ, 3 нар. сл., Н. сл-сць), первадбйка ж. — Маз. (ЛАБНГ), первацёл м. — Уздз. (ЛАБНГ), первачатка ж., первячатка ж. Жлоб. (ЛАБНГ, Мат. Гом.), першацёл м. — Карэл., Нясв., Клецк. (ЛАБНГ), правясткаж. — Кам., Брэсц. (ЛП), пярвблка ж. Верхнядзв., Рэч., Лоеў., Жытк., Браг. (ЛАБНГ, 3 нар. сл., Янкова), пярвісенка ж., пёрвесянка ж. — Рас., Гарад. (ЛАБНГ, Шаталава), пярвўстка ж. — Клім. (ЛАБНГ), пярвўсцінак м. — Чэр. (ЛАБНГ), пярвўсцінкаж., пярвбсцінка ж., пярвісцінкаж., пярэсцінка ж. віц.-маг. г., Уздз. (ЛАБНГ, Шаталава, Бялькевіч), пярвўха ж. — Гом. р. (Мат. Гом.). пярвўшка ж. — Гом. р. (Мат. Гом.), пярвўійчанка ж. — Рэч., Буда-Каш., Гом., Ветк., Добр. (ЛАБНГ, НС), пяршачкаж. — Гродз. р., Чэрв. р., пол.-мін. г., а таксама Астр., Слаўг., Кругл. (ЛАБНГ, Мат. мін.-мал., Шаталава), пяршака ж. — Лун. (Шаталава), пяршатка ж. Par., Бар., Кір., Кам., Брэсц. (ЛАБНГ, СПЗБ), пяршьінка ж. — Пін., Стол. (ЛАБНГ), пёрвым цёлем — Іўеў., Капыл., Ганц. (ЛАБНГ), пёршым цёлем — Гродз., Зэльв., Бераст., Слон., Краснап. (ЛАБНГ), пёршым цяляцем — Кобр., Бяроз., Івац., Іван. (ЛАБНГ), пёршым цёлам — Бяроз., Драг., Кобр., Іван., Пін. (ЛАБНГ), выпустбўка ж. Дзярж. (СЦБ), дравіца ж., дрбвіца ж. — Верхнядзв., Петр., Жытк., Лельч. (ЛАБНГ, ТС, 3 нар. сл., Шаталава), дрбвіцка ж. Жытк. (ЛАБНГ), дрбўка ж. Бых., Добр., Лельч., Стол. (ЛАБНГ, ТС, 3 нар. сл.), лашчак м. — Навагр. (ЛАБНГ), лашчачка ж. — Дзятл. (ЛАБНГ), ярўшка ж. — Докш. (ЛАБНГ, СПЗБ); карова другога ацёлу: другак м. — Круп. (СЦБ), другацёлка ж. Стол. (ТС); карова трэцім цялём: трацяк м. Круп. (СЦБ); карова, якая 22
не пакрылася: ялаўка ж. — Брасл., Пол., Карэл., Мсцісл., Маг., Чэрв., Клім., Маз., Лельч., Ельск., Нараўл., Добр., Вілен. р. (ЛАБНГ, СПЗБ, 3 нар. сл., Мат. Гродз., Бялькевіч, Насовіч), ялавіца ж. — Гродз.р., а таксама Мін., Драг., Петр. (ЛАБНГ, СПЗБ, 3 нар.сл.), ялаўнік м. — Кам. (ЖНС), ялбха ж. — Брэсц., Кобр., Малар. (ЛАБНГ, ЖС), пярэдайка ж. — Брасл., Пол., Гродз.р., паўдн.р., зах.-бран.р. (ЛАБНГ, СПЗБ, Мат. мін.-мал., 3 нар.сл., ЖНС, НЛГ, Растаргуеў, Янкоўскі, Янкова); сыска ж., сысачка ж. ласк. — Ваўк. (ЛАБНГ), палёўка ж. ’карова ў стане цечкі’ Стол. (ТС); бязрогая карова: галамдўза — Мін., Бераст., Зэльв., Карэл., Асіп., Бяроз., Лях., Саліг., Жытк., Лельч. (ЛАБНГ, ТС, Цыхун), галўза ж. — Бар., Навагр., Зэльв., Слон., Лях. (ЛАБНГ, СПЗБ, Сцяшковіч), кўксдж. — Воран., Лід., Іўеў., Навагр., Нясв., Кам., Кобр., Хойн. (ЛАБНГ, СПЗБ, НС, Мат. Гом., Мат. Гродз.), бўкса ж. — Воран., Іўеў., Рэч. (ЛАБНГ, НС), лабатка ж., лабўтка ж. — Верхнядзв., Гарад., Мядз., Леп., Чашн., Тал., Маг., Бых., Слаўг. (ЛАБНГ, СЦБ, НС), камёль м. — Петр. (3 нар.сл.), кычма ж. — Драг. (ЛП), лабан м. — Віл., Гор., Дзятл., Капыл. (ЛАБНГ, СПЗБ, Н. сл-сць), лабанька ж. — Навагр. (3 нар. сл.), лабашка ж. — Верхнядзв., Бых. (Мат. Маг., Шаталава),ля&'і<<2Ж. Лельч. (ЛАБНГ), лаббня ж. — Шум. (ЛАБНГ, СПЗБ), лабўк м. — Вілен.р. (СПЗБ), лабыр м. Глыб. (ЛАБНГ, СПЗБ), лабырка ж. — Ушацк. (ЛАБНГ), лабач м. — Дзятл., Ваўк. (ЛАБНГ, Мат. Гродз.), лабўша ж. — Астр. (Мат. Гродз.), лэбка ж. — Мсцісл. (ЛАБНГ), мўла ж. — Стаўб. (СЦБ), шўта ж,— Лельч. (Мат. Гом.); рагатка ж., рагўлька ж. ’карова з вострымі рагамі’ Мядз., Вілен.р. (СПЗБ, НС), рыкўння ж., рыкўха ж. ’карова, якая часта мычыць, рыкае’ — Ашм., усх.-маг. р. (Насовіч, Сцяшковіч), бадзюка ж., бадўха ж. ’бадлівая карова’ — усх.-маг.р. (Насовіч, Юрчанка), даёха ж. ’дойная карова’ паўн.р. (Каспяровіч), старадбйка ж.’старая карова’ Мсцісл. (Юрчанка), цыцбха ж. ’карова з вялікімі саскамі’ — Зэльв. (Н. сл-сць), красўля ж. ’карова чырвонай масці’ — Хоц. (Бялькевіч), лыска ж., лысюха ж. ’карова з белай плямай на лбе’ — усх.-маг.р., Вілен.р. (СПЗБ); пярэстая карова: паласатка ж. — Мядз. (ЛАБНГ), парыня ж. — Малар. (ЛАБНГ), перапялёска ж. — Мсцісл. (Юрчанка), рабсня ж. Чач. (Мат. Гом.), стракапікаж. — Слаўг. (ЛАБНГ), цвятбняж. — Шум. (ЛАБНГ); брында ж. экспр. ’збродлівая карова’ — Бял. (Яўсееў), бўба ж. экспр., лайба ж. экспр. ’вялікая трыбухатая карова’ — Ушацк., Стаўб. (НС, Мат. мін.-мал.), гаргара ж. экспр. ’вялікая няўклюдная карова, якая дае мала малака’ — Ka-
рэл. (Н. сл-сць); худая карова: гара ж., гаргараж., гаргарынаж экспр. — Мёр. (НС),хрўляж. экспр. — Ваўк. (СПЗБ), шаўрб н. экспр. — Лоеў. (Янкова), штыкля ж. экспр. — Свісл. (Шаталава); шкурапінаж. экспр. ’дрэнная карова’ Слаўг. (Н. сл-сць), ббнда ж., пасажніца ж. ’карова, якую бацькі давалі дачцэ ў пасаг’ — Гродз., Старадарож. (СПЗБ, Цыхун); карова, якая яшчэ не цялілася: цёлка ж. — Валож., Ашм., Крыч., Мсцісл., усх.-пал. р. (СПЗБ, Бялькевіч, Насовіч, Мат. апыт.), цяліца ж. — Лельч., Люб., Старадарож., Стол., Лоеў., Ельск. (СПЗБ, ТС, НЛ, НС, 3 нар.сл., Мат. Гом., Янкова), цяліцка ж. Петр. (АЛА, Шаталава), цялўха ж. — Старадарож., Гл. (ЖНС, Янкоўскі), цялўхна ж. Жытк. (ТС), цялушка, якая па ўзросту павінна ўжо цяліцца: нёцель ж. -Віц.р., Круп., Жытк. (ТС, НС, Каспяровіч), нецелакм. — Пух. (СЦБ), лашачка ж. — Стаўб. (СЦБ), няДЯіка ж. — Лоеў. (Янкова), ялдшка ж . Малар. (НЛ); цялушка сёлетняга прыплоду: сёлетка ж. Верхнядзв., Бярэз., Барыс., Астр., Маг., Бых., Жлоб. (ЛАБНГ, СПЗБ, ЖНС, Шаталава), сёлетніца ж. — Паст. (ЛАБНГ), сягблеткаж. — Чэрв.р., усх.-пал.р. (ЛАБНГ, СПЗБ); цялушка мінулагодняга прыплоду: лёташніца ж. — Паст., Беш. (ЛАБНГ), пералёпіка ж. — Рэч. (ЛАБНГ), зімавічка ж. — Карм. (ЛАБНГ), пярэзімка ж., пярбзімачка ж. памянш. — Мін., Гродз., Бераст., Шчуч. (ЛАБНГ), траўніца ж. — Віц. (Каспяровіч), першапашніца ж. Івац. (ЖНС); двухгадовая цялушка: двухгбдка ж. — Дзятл. (СПЗБ), двузімка ж. — Гродз. (ЛАБНГ), дравўшка ж. — Рас. (Шаталава), другадзічка ж. Шум. (Каспяровіч), нёцель ж. Ашм., Паст. (СПЗБ); цялушка на трэцім годзе: трацячка ж. — паўн.-зах.з., Чэрв., зах.-пал.г., Вілен. р. (ЛАБНГ, СПЗБ), трацяка ж. — Пух., Нясв., Лях., Ганц., Лун. (ЛАБНГ, СПЗБ), трацяк м. Брасл., Чав., Хоц., Краснап., Лельч. (ЛАБНГ), трайцяка ж. Петр. (Шаталава).
КНІГІ ОНЛАЙН
