КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
нема жыўу сваім змрочным свеце, выпіць па кубачку кавы на залітым сонцам падвор'і лецішча? Ці не распавялі б іяны якую казку, калі б ім далі пахадзіць па мелкаводдзі, недалёка ад берага, напару з нейкім дзіцём? Калі б знайшоўся хто прывеціць Артура ці Фіна на лета. Калі б яны патрапілі выбрацца з атачэння чатырох сценаў, пафарбаваных у супакаяльны яечнажоўты колер. Злева ад увахода ў палату на першым ложку ляжала доўгае, цыбатае цела. Севярын Ліндквіст. Нерухавы, жылісты, дужа схуднелы мужык, з вялізнымі кулакамі паверх коўдры. Яго твар меў буйныя, выразныя рысы, сківіцы здаваліся сіне-чорнымі ад шчаціння, нязграбнага і наравістага, нібы лісце падбелу напрыканцы красавіка. Над блакітнымі вачыма, светлымі, як у немаўляці, кусціліся смаляныя бровы, зрастаючыся на пераноссі. Севярын быў у палаце новапрыбылым. Ён ляжаў тут усяго пару гадоў, і гісторыя яго хваробы яшчэ не вызначалася асаблівым аб'ёмам. Ён паходзіў з невялічкага мястэчка, дзе ў яго была свая гаспадарка і дзе — ад тае пары, як ён пайшоў ад бацькоў на свой хлеб, — ён працаваў у лясніцтве. Цяпер лес і зямля былі ддя яго па-за дасягальнасцю. Ён быў у такім маразме, што не меў уяўлення, дзе ён, хто ён ці што ён. Маразм падкаціў хутка, усе думкі і ясны розум знесла нібыта магутнай паводкай. А калі аказалася, што сям'я больш не здольная з ім упраўляцца, знеслаічалавека. Знеслана захаваннеўЛіер. Цяпер гэтабыло вялікае барадатае немаўля, якое цалкам забьілася на значэнне ўсіх слоў. I менавіта таму, што Севярын Ліндквіст належаў да пацыентаў, якія існавалі на недасягальнай адлегласці ад агульна прынятай рэальнасці, і, акрамя таго, быў з прычыны пералому сцягніцы ляжачым, ён належаў да тых, хто ставіўся да чужых пакутаўабыякава. Хоць, будучы немаўлём, сам рэдкавыклікаў раздражненне ў іншых. Апроч, хіба, тых разоў, калі пачынаў раўці на ўсе лёгкія, нібы палата была бяскрайнім лесам, а яму раптам закарцела паведаміць пра сябе наўвесь свет. Тады яго маглі накаўтаваць уколамі. Але Севярын быў пацьіентам, якога каралі рэдка. У палаце ён быў фаварыт, калі тут каго-небудзь можна было так назваць. Яго любілі і пра яго клапаціліся больш, чым пра іншых. Дзіўна, што творыць шарм. Севярын атрымаў яго ў падарунак ад нейкага добразычлівага бога, які забраў у яго ўсё астатняе, чым надзяліў раней, але шарм пакінуў, і той па-ранейшаму ззяў самацветамі ў яго вачах. У ім было нешта, што прымушала нават самых чэрствых санітараў падыходзіць і пяшчотна лашчыць яго па валасах. А дзяўчаты ўвоіуле станавіліся ў чаргу, каб перамяніць яго раніцай. — Севярын малайчынка, — гаварыла, бывала, Нура. — Ён і сёння чаруе дзяўчат, як даўней у сябе ў мястэчку. Севярын меў яшчэ адзін прывілей. Ён быў з тых рэдкіх пацыентаў, якія мелі родзічаў і сяброў, што дагэтуль цікавіліся, ці жывы іх сваяк. Яго часта наведвалі. Найчасцей прыязджала жонка. Гэта была мажная сялянка, якая прынамсі двойчы на месяц выпраўлялася ў далёкі ад яе мястэчка Ліер. Тут яна магла гадзінамі стаяць ля ложка таго, хто столькі гадоў быў ейным апірышчам, лашчыць яго па твары, запіхваць у рот хатнія пірагі і пампушкі. — А як жа, я ж яго люблю, — казала яна без ніводнай слязінкі ў карых вачах. — Хутка сорак гадоў, як мы жанатыя, а я ніколі благога слова ад яго не пачула, — яна амаль сарамліва ўсміхалася і дадавала: — Гэтаёнмяне кліча, калі заве маці. Яшчэ адным старым хлопцам на посце быў Самюэль. Яго ўсе звалі «Пыласосам». Самюэль амаль увесь час быў у руху. У труксальным руху. Ён безупынна напружана-механічна цягаўся па посце з нязменна застылаю мінай, якая нічога не выяўляла. Пра тое, што ён адчуваў сапраўды, каму трэба — здагадваліся. Ён ніколі не пачынаў размову па сваёй ініцыятыве, і нават калі яму прыходзіла ў галаву адказаць на пытанне, рабіў гэта заўсёды няхітра — аднаскладовымі словамі. Хрыплым «так» або «не», якія быццам выплёўваліся аднекуль з вобласці жывата. Гісторыя яго хваробы паведамляла, што Самюэль трапіў у Ліер, калі яму было трыццаць. Цяпер яму было ўжо за шэсцьдзесят. Прыкладзеныя даведкі і эпікрызы, як і ў іншых пацыентаў, былі скрозь спярэшчаныя аднымі і тымі самымі магічнымі словамі: шызафрэнія, гвалт, страх. Сапраўдныя класічныя фармулёўкі. Самюэль вызначаўся неверагоднаю колькасцю лекаў, якую паспеў праглынуць за час знаходжання ва ўстанове. Але нягледзячы на ўсе лекі, ён па-ранейшаму заставаўся ў руху, у няспыннай вандроўцы па вялікім пакоі — ад сцяны да сцяны. За дзень ён наразаў незлічоную колькасць такіх кругоў, час ад часу пашыраючы траекторыю заходам у ванны пакой ці падыходзячы да якога ложка, па дарозе збіраючы і бяздумна запіхваючы ў сябе ўсялякія абіркі, раскіданыя па коўдры або на тумбачцы. Яго рукі боўталіся ўздоўж тулава, як у дарослай малпы, што брыдзе па саване. Самюэль еўусё, што траплялася і што лезла ў рот. Тытунёвыя крышкі, сухія хлебныя скарынкі, зямлю з вазонаў, шматкі паперы. Часам ён зліўся на пацыентаў ці санітараў, але толькі тады, калі яны перашкаджалі яго лунацічнаму існаванню. У такі момант ён мог і ўляпіць камусь кулаком — хутка і трапна. Ён біў не моцна, але, як правіла, апынаўся за гэта ў рамянях. Аднаго ўдару па санітары, які падвярнуўся знячэўку, хапала, каб Самюэля распранулі і крэпка прывязалі да ложка на цэлы дзень. Калі такое здаралася, Самюэль ніколі не крывіўся. 3 чаго раптам? У яго было часу, хоць расперажыся, каб звыкнуцца з гвалтам. Ён ведаў, што тут маглі дараваць, а што не. I калі ранішняе раменнае вязенне ў яго здаралася толькі часам, дык звязванне ўвечары было абавязковае: Самюэль спаў у рамянях ужо доўгія гады. «...уяўляе небяспеку для сябе ці навакольных». Так іучыць параграф закона, які дазваляе ўжыванне прымусовых, гвалтоўных метадаў. I дзякуючы добра развітаму пачуццю літары закону і агульнае справядлівасці, Самюэлеў выпадак у Ліерскай бальніцы быў інтэрпрэтаваны якраз як такі, каторы падпадае пад параграф аб ужыванні сілы, прапісаны ў законе аб ахове псіхічнага здароўя. У грамадстве па-за Ліерскімі мурамі выканаўчая і судовая ўлады — дзве розныя, незалежныя адна ад адной інстанцыі. Што да Ліерскае бальніцы, дык тут сітуацыя не такая ясная. Тутэйшыя лекары, медсёстры і нават санітары без спецыяльнае падрыхтоўкі карыстаюцца прывілеем самастойна і судзіць, і выконваць свае ж прысуды. Яны самі могуць заносіць бізун пакарання. Такія пацыенты, як Самюэль, уяўляюць сабой невычэрпную крыніцу магчымасцяў для кожнага дабрадзея з садысцкімі схільнасцямі. У Самюэля таксама былі жывыя сямейнікі. Дзве сястры, якія штогод на Каляды дасылалі яму паштоўкі: «Дарагі Самюэль! Мы молімся за цябе кожны дзень. Шчаслівых Калядаў!» Яны не наведваліся ў Ліер больш за пятнаццаць гадоў. Самюэль цаніў іх штогоднюю ўвагу. Яму падабаўся смак рознакаляровых калядных паштовак. Аб'ёмістае, важкае цела Зігмунда. Аб'ёмістая, важкая гісторыя Зігмундавай хваробы. Перш чым занурыцца ў чытанне, Андрэас пэўны час узважваў яе ў руцэ. Нура выкарыстоўвала Зігмунда ў якасці ўзору, дэманструючы, як падымаць цяжкае і не пашкодзіць хрыбет. У Андрэаса Зігмунд быў пацыентам, з якім ён працаваў найчасцей. I асаблівай канкурэнцыі ніхто ў гэтым яму не складаў. Апроч бадай Бэнта, які, нягледзячы на свой незвычайны цынізм, праяўляў да Зігмунда амаль бясконцыя цярплівасць і клопат. Але Бэнт найчасцей працаваў у іншай змене, таму ддя Андрэаса Зігмунд стаў пацыентам, з якім ніводзін іншы санітар не хацеў мець справы. 3 ім было цяжка. Ён быў цяжкі й целам, і на галаву. Ён быў не стары, усяго якіх пяцьдзесят гадоў. Але дарога назад да ранейшага жыцця была ддя яго, як і ддя астатніх у 23-й палаце, закрытая. Андрэас часта думаў, што Зігмунду тут, відаць, горай за іншых, бо хвароба напаткала яго надта позна. Ён павінен быў мець успаміны з колішняга жыцця. Большую частку дня Зігмунд праводзіў у ложку. Толькі на якіх пару гадзін яго неверагоднымі высілкамі падымалі і перасаджвалі ў крэсла. Каб ён не саслізнуў на падлогу, яго прытрымлівала прасціна. Прасціна была белым рэменем псіхіятрыі. Напэўна, усё жыццё Зігмунд быў дужы й рухавы хлопец. Але бясконцыя гадзіны, праведзеныя на крэсле і ў ложку, зрабілі з яго таўстуна. Часам яго цела пачынала торгацца, быццам праз яго пускалі электрычны разрад. Ён падскокваў з крэсла ці ложка і пачынаў выдаваць нейкія дзіўныя гукі. Рухацца без старонняе дапамогі ён быў няздольны. I не размаўляў. Прынамсі, усе так думалі. У той дзень, калі Зігмунд даказаў адваротнае, Андрэас быў не адзіны, хто засаромеўся сваёй неабачлівасці і пашкадаваў, што мог часам, не падумаўшы, ляпнуць перад ім усё, што заўгодна. Неяк у ранішнюю змену Бэнт з Андрэасам пайшлі падымаць Зігмунда. Бэнт заўсёды размаўляў з Зігмундам уголас, і яму бьіло напляваць, што той не адказвае. — Цікава, ці шмат ёнразумее? — пацікавіўся Андрэас. — Больш, чым ты думаеш, — панізіўшы голас, адказаў Бэнт. — Калі з ім лаешся, надта не разыходзься. Я заўважыў, што гэты хлопец напраўду не такі кончаны, як мяркуюць. Глядзі! — ён нахіліўся да Зігмунда і потым павольна й выразна сказаў таму ў твар: — Зігмунд, дзе ты нарадзіўся? — ніякай рэакцыі. Зігмунд паглядаў на Бэнта, робячы выгляд, быццам душыцца ўяўнай рыбнаю косткай. — Зігмунд, дзе ты нарадзіўся? — пытанне паўтаралася зноў і зноў. Нарэшце, пасля пяці ці шасці спробаў Зігмунд нецярпліва матнуў галавой, перасмыкнуўся ўсім целам і выплюнуў: ТОНСБЭРГ! Андрэас знямеў. Як і многія іншыя, ён быў упэўнены, што Зігмунд анічога не цяміць. А цяпер атрымоўваецца, што ён нават гаворыць! Санітары сустрэлі навіну са змяшанымі пачуццямі. Напэўна ж, чаго толькі ён не наслухаўся за ўсе гады, што тут праляжаў! I колькі з гэтага зразумеў? Можа, усё. Няпраўдай аказалася й тое, што без старонняе дапамогі Зігмунд не можа есці. Досыць было знайдзі трошкі часу і падтрымаць яму руку — і ён так добра сам вярнуўлыжкаю, што мог самастойна з'есці ўвесь свой абед. Болей за тое: Зігмунд мог хадзіць. Першы раз, праўда, Андрэас і Бэнт яму дапамаглі, і ён крок за крокам прайшоў праз усю палату. Запахла сенсацыяй. Гэта адчувалі і санітары, і пацыенты. Толькі Бэнтэ не магла супакоіцца: — Дарагія мае, хвароба ў яго ўсё адно невылечная. I калі ён канчаткова зляжа — гэта толькі пытанне часу. Пакіньце яго ў спакоі! — і яна зноў занурылася ў свой тыднёвік.