КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Але на маю думку, прырода тут невінаватая, хоць, напраўду, кожны наш орган станоўча рэагуе на ўсё прыемнае. Галоўная прычына — у злоўжыванні ўласцівасцямі чалавечай натуры. Шмат хто, папускаючы сваім жаданням і жарсцям, не вытрымлівае ўмеркаванасці, якой патрабуе прырода. I тады асалода, прызначаная на ўмацаванне цела, нясе яму гібель. Есць рэчы для цела прыемныя і заўжды неабходныя — напрыклад, ежа, адзенне. Без іх чалавек жыць не можа. Але ў іншых ніякай жыццёвай неабходнасці няма. Сярод можна назваць пераяданне, абжорства, непрабуднае п’янства, любоўную разбэшчанасць. Усё гэта не толькі не садзейнічае ўмацаванню здароўя, падтрыманню і захаванню чалавечай натуры, а наадварот, нясе вялікую шкоду. Тым не менш, людзі не ў меру ласыя на асалоду, пагрузаюць у размаітых уцехах і стараюцца ўволю насыціцца імі. Яны падманліва лічаць сябе найшчаслівейшымі, хоць напраўду — самыя што ні на ёсць няшчасныя. Няхай жа гэтая аблуда абміне кожнага прыстойнага чалавека. А згаданым вышэй заганам месца, хутчэй, у свінарніку, а не ў чалавечай супольнасці, дзе кожны хоча жыць у згодзе са сваёю прыродай і быць такім чынам шчаслівым. ФіЛАЦІМ. Я, Эўсэбій, цалкам з табою згодзен і галасую за твае прапазіцыі, як той казаў, абедзвюма рукамі. Па-мойму таксама, людзі, у якіх галоўная мерка ва ўсім — асалода, заслугоўваюць ганьбавання. Салодкія ўцехі, як справядліва адзначае Саламон, нясуць жывому целу пагібель. Урэшце ўсе яны змяняюцца смуткам, бо выклікаюць у чалавека, хутчэй, пачуццё раскаяння, чым прыемны ўспамін. Мяне вабіць іншае. На маю думку, самы шчаслівы — той чалавек, які, дасканалячы свае вартасці, дасягае вяршынь і заслугоўвае найвышэйшую пашаноту. Яго ўсхваляюць, на яго глядзяць, як на бога, яму пяюць славу і выконваюць ўсе яго настаўленні. Менавіта таму самыя разумныя і таленавітыя, прыносячы сваімі думкамі і ўчынкамі шмат карысці грамадству, тым не менш мэту сваіх высілкаў бачаць у тым, каб здабыць як мага шырэйшую вядомасць свайму імю і ўславіць у вяках сваю смеласць і мужнасць. Цары, імператары, ваяводы, воіны, філосафы, прамоўцы не сядзяць, ганебна склаўшы рукі, і не аддаюцца марнаму летуценню, а імкнуцца да вышынь дабрачыннасці і, ператварыўшыся ў светачаў сярод агульнай цемры, ззяюць нязгасным агнём, застаючыся ў памяці і на вуснах людзей. А сталыя наведнікі корчмаў, прытонаў, прасталюдзіны, занятыя чорнай работай, і ўсякія іншыя, хто да пашанот не ахвочы, праходзяць незаўважанымі. Само жыццё такіх людзей нагадвае смерць. Іх, нічым не адметных, амаль ніхто і не ведае. Выглядае, быццам яны і не жылі на свеце. ЭЎСЭБІЙ. Так ужо яно заведзена ў людзей, што не кожны можа рабіць тое, што робіць іншы. У залежнасці ад здольнасцяў і дастатку кожны займаецца сваёй справай. 3 усяе разнастайнасці людскіх заняткаў чалавек выбірае той, да якога найболей здатны. Але на маю думку, славалюбы вельмі памыляюцца, калі бачаць шчасце ў пашане і так за ёю ганяюцца. Бо нярэдка такія асобы, наадварот, трапляюць у пастку розных заганаў і самі пазбаўляюць сябе свабоды. А свабода павінна быць чалавеку даражэйшая за ўсё. Калі ж ён разам з тым хоча карыстацца і добраю славай, то абавязаны клапаціцца пра дабрабыт грамадства. У вольны час ён не павінен ухіляцца ад спраў, аддаючыся млявасці і бяздзейнасці. Паўсядзённы вопыт паказвае, што ўсе сферы адміністрацыйнага кіравання звязаныя з вялікімі клопатамі і турботамі. Асабліва многа мітрэнгі маюць тыя, хто па сваіх годнасці й званню стаіць на вышэйшай ступені. Рэзідэнцыя ўладара знаходзіцца ў безупыннай аблозе натоўпу, безліч людзей патрабуюць яго аўдыенцыі. I манарх не можа спасылацца на адсутнасць вольнага часу. Іначай яму давядзецца пачуць тое, што аднойчы пачуў імператар Адрыян, да якога прыйшла з просьбай жанчына. Калі Адрыян сказаў, што ў яго няма часу, то ў адказ атрымаў: «Дык не будзь імператарам». Гэтыя словы прымусілі такі імператара спыніцца і выслухаць жанчыну. У кіраўніка дзяржавы такая безліч усялякіх справаў, што Дэмасфен у свой час ахарактарызаваў яго становішча такім параўнаннем: «Калі б на ростанях пачыналіся дзве дарогі, з якіх адна вяла б на трон, а другая ў апраметную, то мудрэц абраў бы апошнюю». 3 гэтым сугучныя і словы аднаго цара, прамоўле- ныя падчас уручэння яму дыядэмы. Кажуць, што, прыняўшы дыядэму і крыху патрымаўшы яе ў руках, цар сказаў: «О, тканіны ласкут! Калі б хто-небудзь ведаў, колькі трывог, небяспекі й няшчасцяў звязана з гэтым вянцом, то не падняў бы яго, нават калі б той проста ляжаў на зямлі». Манарх шчаслівы тады, калі яго лічаць дастойным кіраваць дзяржавай, а ён, у сваю чаргу, скіроўвае ўсе свае думкі на паляпшэнне дабрабыту грамадства, а не на сваю карысць. Тыя ж, хто імкнецца толькі да пашанотаў, але не дбае пра ўсеагульнае дабро і не рупіцца пра заможнасць сваіх грамадзянаў (часам нават сабе ваўрон), — такія шчасця здабыць не змогуць. Такога ўладара немінуча напаткаюць ўсе магчымыя беды: ён сам накліча іх на сваю галаву. Што можа быць горш за нялюбасць народа і ўсведамленне, што цябе ўсе ненавідзяць, няславяць і ганяць апошнімі словамі? Бо, вядома ж, свайму ненавісніку людзі жадаюць найгоршага. I таму гэтага чалавека заўсёды мучыць вялікі страх. Ен ведае, што супроць яго плятуцца інтрыгі. Нават калі сапраўднай змовы няма, усё адно надта многія грамадзяне хочуць ягонай смерці. Знакаміты паэт-трагік, разважаючы пра найвышэйшае шчасце, зазначаў, дарэчы, што для Юпітэра няма большай і лепшай ахвяры, чым несправядлівы цар. Сам той паэт аддаваў перавагу не багаццю цароў, не пурпурным убранням і не палацам у залатым ззянні, а спакою і цішы. I ў старасці ён хацеў бы памерці ў ціхім закутку як просты чалавек. Сказанае пра ўладароў тычыцца кожнага, хто кладзе ўсе сілы і сродкі, каб узняцца да славы, але разам з гэтым робіцца адкрытай мішэнню для стрэл ненавіснікаў і злых языкоў нядобразычліўцаў. Бо ў вачах такога прадажнага суддзі, як натоўп, жыццё знакамітых людзей абуджае не так ухваленне, як зайздрасць. I як толькі славалюб развітваецца з гэтым светам, ужо амаль ніхто і не памятае, ці ён жыў. ФіЛАХРЫМАТ. Ну, калі такое адбываецца з усімі, хто хоць нейкім бокам дакрануўся да славы, то, па-мойму, шчаслівымі могуць быць прынамсі тыя, хто не лезе ў палітыку, а ўсе сілы аддае прымнажэнню багацця і грошай. Грашавітыя людзі абароненыя ад злыбедаў лёсу. Іх ніколі не гнятуць нястача і беднасць. Яны заўсёды маюць усё патрэбнае ў такой меры, што не баяцца голаду і іншых бедаў, якімі пагражае нэндза. Усе лічаць галечу за пакутны цяжар, а з гэтага вынікае, што шчасцем, відаць, ёсць багацце і поўны дастатак. Па прыклады далёка хадзіць не трэба. У цяперашнім грамадстве бедны не можа пабудаваць добры дом, аздобіць цела дарагім шыкоўным убраннем, жыць, як душа жадае. А багаты здольны нават на большае: калі ёсць ахвота, ён можа скарыстаць свае сродкі на якую заўгодна раскошу і ўцехі. ЭЎСЭБІЙ. Але ж Бог, дэміург усяго існага, стварыў чалавека такім, што ён задавольваецца і малым — самым сціплым адзеннем і нязначнаю колькасцю ежы. Чалавечая прырода патрабуе столькі, колькі вымагае неабходнасць, а не панада і прыхамаць. Чалавек, які жыве ў згодзе з прыродай, робіцца свабодным ад турботаў і клопатаў, звязаных з набыццём рэчаў, і мірна цешыцца душэўным спакоем, без якога немагчыма шчаслівае жыццё. А той, хто займаецца збіраннем і прымнажэннем і без таго немалых грошай, толькі мардуе сябе няспыннымі трывогамі і бяссоннымі начамі. Яму ніколі няма спачыну. Такі руплівец сам сябе пазбаўляе прыемнасці чалавечага існавання. Усе багацеі аднолькавыя: чым больш яны багацеюць, тым мацнейшую адчуваюць прагу да золата. Есць людзі, якія, імкнучыся ўсімі спосабамі разбагацець, жывуць, аднак, сціпла і адмаўляюць сабе нават у самым неабходным. Іх ежа, адзенне сведчаць пра вялікую беднасць. 3 кожнага кут у іх доме крычыць убогасцю і нястачай. Пра такіх багацеяў можна сказаць, што яны багатыя не для сябе, а для іншых. Калі яны памраюць. іх багацці, здабытыя імі ў поце чала, забіраюць тыя, хто іх перажыў. А пакуль яны жывуць па прынцыпе: і сам не гам, і другому не дам, — і пастаянна баяцца падпусціць да сябе каго-небудзь блізка. Акурат, як сабака, што ляжыць у хляве на сене: і сам сена не есць і валу есці не дазваляе. Прыгадаем Тантала, якога часта згадваюць паэты. Знаходзячыся ў апраметнай і маючы вакол мноства пітва і ежы, ён увесь час мусіў пакутаваць ад голаду і смагі. Тое самае і багацей: жыве мізэрным, убогім жыццём, недаядае і галадуе — абы зэканоміць. Такое ж становішча і ў гаротніка асла, які на сваёй хрыбеціне носіць правізію і іншы цяжар, а корміцца жухлай травой, якую яму кладуць на подсціл. Зрэшты, ёсць і ініпыя багацеі, для якіх багацце ёсць сродкам жыць у раскошы і шыку. Яны не саджаюць свайго Плутаса ў вязніцу, а, выцягнуўшы са схова, прымушаюць служыць салодкім разгульным забавам. Але ад такога жыцця мы ўжо адмовіліся, паказаўшы, якія згрызоты сумлення мучаць пасля маталыгу, што аддаўся ўцехам і блуду. Нельга лічыць шчаслівым чалавека, які валодае агромністымі багаццямі, — усё адно, ці дасталося яно ад продкаў, ці ён сам нажыў яго сваёй працай і розумам. Акрамя ўжо згаданых заганаў, багатыя маюць яшчэ адну, пра якую народная прымаўка кажа: усякі багацей або сам няправедны, або ўладальнік няправеднага. Немагчыма, каб нейкі сярмяжнік без падману і гвалту стаў раптам заможны, прыдбаў добрае імя і аказаўся надзвычай багатым. Мабыць, і Сулла ў свой час небеспадстаўна пачуў папрок: «Як магло стацца, што ты стаў знянацку такі багаты і знатны, калі бацькі нічога табе не пакінулі?» Але дапусцім, што чалавек набыў багацце без круцельства, сваім мазалём. Тады цяжка нават пералічыць, колькі яму, ахвочаму разбагацець, давялося перажыць нягодаў, сцярпець пакутаў і праліць поту. Ужо сама няўтольная прага да набыцця заўсёды ўзбуджае і нікому не прыносіць душэўнага заспакаення. А ў змардаваным розуме і целе, як сведчыць Цыцэрон, здароўя быць не можа. Чалавека, чый розум страчвае стабільнасць і раўнавагу, філосафы называюць вар’ятам. Вось чаму, калі апантанаму прагаю да нажывы хочуць ліха, яму зычаць доўга жыць — каб ён яшчэ многія гады цярпеў душэўныя пакуты, трывогі і хваляванні. Бо апроч бясконцага карпення дзеля здабыцця ўсё новай маёмасці, не меншым злом ёсць і вечны страх за сваё дабро. Гэтае пачуццё скоўвае чалавечы розум і пазбаўляе яго рашучасці. Багач увесь час баіцца, што праз падман ці якую неспадзяванку ўвесь яго скарб зараз знікне ці кудысь прападзе. А калі такое сапраўды здараецца, душу скнарліўца пачынаюць душыць і мучыць незлічоныя хваробы, нядужасць і немач. Дык ці можна назваць чалавека шчаслівым, калі ўсе яго памкненні і думкі прасякнуты страхам і пакутнаю горыччу? He, ён хутчэй гарапашнік. Ужо куды болей шчаслівы той, чыё вечна жывое сэрца безупынку раздзірае ў апраметнай арол, ці той, што, ніколі не ведаючы спачыну, мусіць варочаць кавалак скалы, штурхаючы яго да вяршыні.