КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Бо як ні круці, скнарліўца чакае смерць, ад якой не адкупішся ніякім золатам. Яна, як кажа Гарацый, косіць і малых і вялікіх. Багацей усё жыццё мардуе сябе марнай і няўдзячнаю працай, а потым у адну фатальную хвіліну мусіць пакінуць раптам усё, што так доўга збіраў. У адным сваім творы Аўсоній памяшчае найбагацейшага з цароў Крэза ў апраметную, дзе той сустракаецца з Дыягенам Цынікам, які аднойчы, яшчэ пры жыцці, з’едліва з яго пасмяяўся. I тут мудрэц зноў звяртаецца да Крэза з такімі словамі: «О, Крэзе, найбагацейшы з цароў, якая карысць табе цяпер ад твайго багацця? Ты цяпер гол як сакол і нават бяднейшы за мяне. Я чым быў багаты, тое маю і сёння. А ў цябе з былых скарбаў не засталося нічога». Сапраўды, чалавек сярэдняга дастатку не жадае нічога больш, апроч спрыяльнага лёсу. Ен задаволены тым, што мае, і стаіць нават вышэй за самога Аляксандра Македонскага. Таму было мала зямное кулі. Ад сытасці ён, як казалі скіфы, адчуваў голад. Меў рацыю паэт, калі пісаў, што ўладальніка вялікіх багаццяў не назавеш шчаслівым. Слова шчаслівы больш пасуе чалавеку, які разумна карыстаецца дарункамі багоў і ўмее трываць нават крайнюю нэндзу. Так і Біблія прадпісвае багатым ліць слёзы. Смеючыся з іх золата і срэбра, Святое пісанне прарочыць ім жалю варты лёс на тым свеце ўжо з тае прычыны, што багацце для багатых стала богам, а не сродкам дабрачыннасці. Нездарма скупасць называюць ідалапаклонствам. Усе думкі і клопаты багацея прыкаваныя да яго скарбу. Ен перакананы, што яго дабрабыт залежыць не ад Бога, а толькі ад куфра з грашыма. ЯЎГЕНІЙ. А што ты думаеш пра шчасліўцаў, якія нарадзіліся ў знатнай сям’і і атрымалі знатнасць яшчэ ў матчыным улонні? Іх лічаць шчаслівымі, бо яны заўсёды на вачах у людзей і пра іх усё ведаюць Ад нараджэння ўзнесеныя да слаўных вяршыняў, яны лёгка бароняць сябе ад усялякае варажнечы і паўсюль аказваюцца першымі. ЭЎСЭБІЙ. Вядома, Фартуна шмат паспрыяла такім спадкаемцам, адразу ўзнёсшы іх на пачэснае, ганаровае месца. Але ж адначасова пад пагрозаю страты добрага імя яна загадала ім быць узорам той дабрачыннасці, дзякуючы якой іх продкі здабылі пашану і славу. Калі ж знатны нашчадак аказваецца гультаём і лодырам, калі ён загразае ў распусце і блудзе, то вядомасць продкаў не толькі не дапамагае яму, а наадварот — выкрывае і высвечвае яго ліхія ўчынкі тым выразней, чым ярчэйшаю была слава яго бацькоў і дзядоў. Рымлянін Марый, які вызначаўся высокімі вартасцямі, слушна кляйміў сваіх зласліўцаў за іх фанабэрыю. Гэтыя зайздроснікі патрабавалі сабе ўшанавання як нечага натуральнага і абавязковага, а да яго, чалавека новага, не радавітага, ставіліся з пагардай. «Хіба гэта не крывадуш- насць? — гаворыць Марый. — Яны аднолькава імкнуцца да ўзаемавыключальных рэчаў: да салодкіх уцех і да пашаны за добрапрыстойнасць. Выступаючы з прамовамі ў вас у Сенаце, яны да нябёсаў узносяць подзвігі сваіх продкаў і лічаць, што за гэта і яны дастойныя славы. Але сапраўднае становішча зусім не такое: чым лепш ім жывецца, тым болыпай робіцца іх разбэшчанасць». I такое здараецца нярэдка. Слава продкаў служыць патомкам як светач. Яна не дазваляе рабіць употай ні добрае, ні дрэннае. Пра гэта высакамоўна гаворыць і паэт Ювенал: «Калі ты, бы ўтрапёны, прагнеш пажады і славы, калі да крыві лупцуеш сваіх памагатых, калі цябе цешыць, як ліктар апускае бяздушны тапор, тады знатнасць тваіх продкаў паўстане супроць цябе і зырка асвеціць твае брудныя ўчынкі». Чым вышэйшы статус ліхадзея, тым болей яўнымі, болей відочнымі будуць ягоныя ліхадзействы. Знатнасць нікому не гарантуе непахіснай славы. Больш за тое, яна чарніць і пляміць чалавека, які здзейсніў гнюсныя злачынствы. Смеху варты той, хто хоча, каб яго лічылі знатным за адно толькі паходжанне, а сам не імкнецца да беззаганнага, прыстойнага жыцця, не дбае, каб вызначыцца адметнаю чыннасцю, і нічога не робіць, каб прымножыць славу свайго роду. Такая фанабэрыя ўкаранілася ў свядомасці некаторых настолькі, што яны атаясамліваюць радавітасць з дабрадзейнасцю і мяркуюць, што для значнасці іх персоны не патрэбныя ні розум, ні праца, а дастаткова толькі нарадзіцца нобілем. Па цяперашнім звычаі знатным, ці шляхціцам, лічыцца той, хто валодае пэўнай зямлёй і маёнткам і, калі патрабуе дзяржава, служыць у войску. Але ў сваёй пераважнай большасці гэта людзі, як правіла, малавядомыя, бедныя. Яны жывуць, як звычайныя сяляне, не ведаюць свайго радаводу і не моіуць згадаць ні багацця, ні подзвігаў сваіх продкаў, каб хоць гэтым адным, як кажа філосаф, засведчыць сваю знатнасць. I так ужо павялося, што мы знатных шукаем сярод знатных. Уведзеныя ў зман чалавечай аблудай, мы лічым знатнымі аднолькава і людзей слынных, і людзей простых. Кожны, хто хоча пакрыць сябе нязгаснай, неўміручаю славай і выцягнуць свой род з цемры да святла, павінен імкнуцца чыніць дабро. На думку вучоных мужоў, чалавек, які вылучаецца найбольшаю дабрачыннасцю, якраз і набывае найбольшую знакамітасць. А паэт заўважыў, што дабрачыннасць і ёсць знакамітасць. ЭвЭРГЕТ. Я ўважліва слухаў, як ты разважаў над рознымі асаблівасцямі чалавечай натуры. Некаторыя ты ўхваляў, іншыя ганіў, і ўрэшце я прыйшоў да высновы, што чалавек можа стаць шчаслівы толькі тады, калі ўсімі ягонымі думкамі і ўчынкамі будзе кіраваць дабрачыннасць. Я сапраўды лічу, што шчаслівы толькі той дабрадзей, які не дазваляе сабе адыходзіць ад разумных правілаў прыстойнасці і ўсякую чумную разбэшчанасць, што пануе ў галовахлюдзей, стараецца ўтаймаваць і падпарадкаваць здароваму сэнсу. Такім вось чынам, такім, як мне здаецца, манерам і можна здабыць душэўны спакой і дасягнуць рэальнага шчасця. ЭЎСЭБІЙ. Ты разважаеш слушна. Толькі дабрадзейства адкрывае дарогу да шчасця. I людзей дабрадзейных заўсёды чакаюць пашана і слава. Але чалавечы розум такі слабы і недасканалы, што сам не здольны разабрацца ладам, дзе тое дабро, да якога трэба імкнуцца. Чалавек памыляецца, і нярэдка, прыкінуўшыся дабром, яго апаноўвае зло. I нават калі розуму, асвечанаму Божаю мудрасцю, адкрываецца дабро праўдзівае, ён усё адно не можа ўстояць перад шкоднымі, згубнымі прыхамацямі чалавечай волі. Будучы разбэшчанай, воля не зважае на тое, што розум ухваляе і прапануе, а апантана імкнецца да таго, што ён ганіць і не прымае. Дасягнуўшы сваёй мэты і паспытаўшы асалоды, яна ўжо не можа пазбыцца гэтай заганы, быццам яна і ёсць вяршыня шчасця. Многія людзі жывуць у варажнечы. I разам з тым горка аплакваюць сваю няшчасную долю, скардзячыся, што страсці, якія іх апаноўваюць і збіваюць з тропу, аддаляюць іх ад узнёслых намераў. Чалавек не робіць нічога добрага, бездакорнага, вартага пахвалы. Тое, чаго ён выракаецца як нейкай погані, ён сам жа прагне атрымаць па сваёй волі. У агромністай людской грамадзе не знойдзеш разумніка, які ад прыроды, з жыццёвага досведу ці праз навуку аказаўся б такім дасведчаным, каб ні разу не парушыць маральны закон і не кінуцца безаглядна ў грэх. Але не будзем чапаць маральных канонаў, якіх патрабуе праўдзівая рэлігія. Засяродзімся на крытэрыях, неабходных для захавання грамадзянскай супольнасці. Перадусім пакажыце мне чалавека, які ва ўсіх сваіх рашэннях нязменна вылучаўся б разважнасцю, ва ўсіх непамысных абставінах праяўляў бы цвёрдасць характару, заўсёды служыў бы прыкладам сумленнасці, справядлівасці і, у дадатак, умеў бы ўтаймоўваць свае жарсці, ніколі ні ў чым не схібіўшы і трымаючыся ва ўсім памяркоўнасці так, што ўсё яго жыццё ўвасабляла б узор дабрачыннасці. Каб стаць бездакорным нават у адной са шматлікіх праяў дабрачыннасці, трэба прыкласці шмат намаганняў. Яшчэ цяжэй быць дабрачынным у многіх сферах і пры гэтым ніколі не пакрывіць душой. I калі некаму ўдаецца хоць бы ў нечым адным вызначыцца сапраўды выбітнаю чыннасцю, гэтым самым ён ужо ступае на ўвенчаную славай сцяжыну, да якой ідзе кожны, хто імкнецца дасягнуць у жыцці шчасця. Як казаў Цыцэрон, слава — не прывід, а сапраўды рэальная рэч. Слава — гэта ўсеагульная ўхвала выбітных учынкаў асобы, чыю вартасць пацвярджаюць і непадкупныя суддзі. Слава — гэта, так бы мовіць, своеасаблівы адбітак дабрачыннасці. I такую адзінадушную ўхвалу найлепшых мужоў атрымлівае толькі той, хто кіруецца ў сваіх учынках патрабаваннямі Божага розуму, хто вылучаецца дасканаласцю мыслення і таленту, хто ў асабістых і грамадскіх справах клапоціцца найперш пра паспаліты дабрабыт і ўмацаванне аўтарытэту дзяржавы і хто не пераступае закон. Усе разнастайныя праявы дабрачыннасці знаходзяцца між сабой у такой цеснай сувязі, што без узаемнай падтрымкі не могуць выконваць свайго прызначэння і садзейнічаць гармоніі розных відаў чалавечай дзейнасці. Чалавек павінен заўсёды звяртацца да вышэйшага розуму, каб той праменнем сваім азарыў яго думкі і паказаў шлях да так жаданай гармоніі жыцця. А ўсё, што не адпавядае здароваму сэнсу, што супярэчыць вучонай мудрасці, — не павінна заслугоўваць пахвалы. Але ў зямным жыцці ідэя абсалютнай дабрачыннасці — неспасцігальная для чалавека. Хоць невялікая іскарка Божага святла ў галовах людзей усё ж ёсць. Тым больш чалавек варты ўсякага асуджэння, калі і гэтая светлая кропка мала адпавядае свайму прататыпу. Пацвярджаць гэта нейкімі прыкладамі няма патрэбы. Пра гэта сведчыць сама рэчаіснасць. Як вядома, здаровы розум раіць не рабіць неабдуманых учынкаў і праяўляць усю сваю мудрасць, каб прадбачыць іх магчымыя, спрыяльныя і неспрыяльныя, наступствы. Трэбаўсё ўзважваць і разважаць правільна. Але чалавечы розум часцяком памыляецца. Калі яму трэба выбраць між дабром і злом, ён нярэдка кіруецца фальшывымі, аблуднымі меркаваннямі. У выніку ўсе чалавечыя задумы рушацца. I нябога расплачваецца цяжкімі маральнымі пакутамі. Цыцэрон, які вызначаўся вялікім талентам, высокай адукаванасцю і багатым жыццёвым вопытам, тым не менш аднойчы прызнаў, што і яго розум недасканалы. Вось гэтыя красамоўныя словы: «О, які ж я нязменны дурань! Як часта тое, чаго няма, беспадстаўна лічыцца існым. Як моцна ты, рымскі народ, памыляешся на мой конт. О, мая горкая заўчасная старасць, спрычыненая легкадумна праведзенымі гадамі!» Чалавечы розум занураны ў густы туман невуцтва і ахутаны моракам шматлікіх аблудаў, таму не дзіва, калі чалавек пачынае вярзці несусвеціцу ці апынуўшыся на раздарожжы, не ведае, куды далей ісці. Бадай, Ювенал меў рацыю, калі пісаў: