Альфуркан татарскі
Каран-тэфсір татараў Вялікага Княства Літоўскага
Паўль Сутэр
Выдавец: Тэхналогія
Памер: 530с.
Мінск 2009
На арк. ЗЬ-4а знаходзіцца трэці раздзел, які змяшчае выклад, як падрыхтаваць рэцытацыю Карана для памерлага. Такі трактат знаходзіцца ва ўсіх даследаваных тут манускрыптах тэфсіра. Версія рукапісу U ідэнтычная аналагічнаму трактату рукапісу U. Версіі ў U і I адрозніваюцца ад версіі рукапісу L дадатковымі цюркскімі і арабскімі фрагментамі.
1 Гл. Антоновнч (1968), с. 97 і далей.
2 Гл. Антоновнч (1968), с. 99.
3 Ар. muharram = мухарам (1-ы месяц ісламскага месячнага года).
4 9.8.1857 (юліянскага года) адпавядае 21.8.1857 (грыгарыянскага года). што ў пераліку на ісламскае летазлічэнне дае 30 зу-ль-хіджа 1273. Але месяц мухарам пачынаецца толькі на адзін дзень пазней, 10.8.1857 (юліянскага года) альбо 22.8.1857 (грыгарыянскага года).
Тэкст Карана ў рукапісе U пачынаецца на арк. 5Ь. Старонка тэксту змяшчае восем радкоў на арабскай мове, якія суправаджаюцца наўскось напісаным падрадковым перакладам, што з’яўляецца тыповым для “літоўскіх” тэфсіраў.
Почырк на працягу ўсяго тэксту вельмі старанны і добра чытаецца. Sagir-i-пйп = q для абазначэння о насавога ў канцы слова амаль не ўжываецца, такім чынам заўсёды паказваецца толькі галосны ІоІ. Важнай графічнай асаблівасцю рукапісу U з’яўляецца адрозненне галосных ІоІ і /й/. Для напісання галоснага /о/ паслядоўна выкарыстоўваецца камбінацыя waw + fatha 6. Для напісання галоснага /а/ амаль выключна ўжываецца камбінацыя alif + alif diacriticum = а. Характэрнай асаблівасцю рукапісу з’яўляецца ўжыванне камбінацыі ya + alif subscriptuni = і (scriptio plena) для напісання галоснага Ш. Галосныя ў пачатку слова рэгулярна запісваюцца з дапамогай графемы alif, а графема ‘ауп = ‘ у якасці mater lectionis не выкарыстоўваецца. Зычны Izl у болыпасці выпадкаў запісваецца праз графему za = z, але ў гэтай функцыі яшчэ даволі часта сустракаецца графема dad = z. Асабліва прыкметным з’яўляецца частае ўжыванне alif pleonasticum = ' пры графеме waw = w, які ўдзельнічае таксама ў спосабе напісання /й/ праз waw + damma й альбо ІоІ праз waw + fatha = о. Alif pleonasticum = 'ужываецца не толькі ў канцы слова, але таксама ў сярэдзіне і часам нават выкарыстоўваецца пры графемах ra = г альбо zay = z, якія графічна падобныя да графемы waw = w.
17.3.1. Тэкст рукапісу U
U (арк. 2а) (1) {hada fi giyani5 qur’an hetim sarlf}6 to jest ktorego’ mesdnca za kogo’ kuran majeS pec (2) mucherem1 me[so]nca za chesend? chusejind9 i za tich iejchew’w cd nd poli k'erbelejsk'im" pobite sefera'1 mesenca za prordk'i (3) i ewliji'3 rebbi‘ud-ewwele14 meSenca za muchemmed proroke i za td’wdristwd
5 Верагодна, размова ідзе пра скажэнне ар. ітап = вера.
6 Ар. hada fi Iman = гэта (раздзел) пра веру; ар. quran Каран; hatam = пячатка, канец; ар. Sarlf= высакародны.
7 Ар. muharram = мухарам (1 -ы месяц ісламскага месячнага года).
8 Ар. Hasan = Хасан (сын Алі і ўнук Прарока).
9 Ар. Husayn = Хусайн (сын Алі і ўнук Прарока).
10 Ар. Sayh = шэйх, старэйшына, кіраўнік.
11 Ар. Karbala = Кербела (шыіцкае месца паломніцтва ў Іраку).
12 Ар. safar = сафар (2-і месяц ісламскага месячнага года).
13 Ар. wall (мн. л. awliya') = патрон, заступнік, святы.
14 Ар. rabi‘ al-awwal = рабі* I (3-і месяц ісламскага месячнага года).
jegd’ abii bek'k'ir}5 'ummer'6 ‘usman'2 ‘eli^ (4) rebbi‘u-lahir'4 mesenca za inSe hageji20 gemazi-l-ewwel2' za prdrdck'ije dzeci gemdzi-l-dhir22 koidi (5) dowek za swajit dUSu’ regeb23 mesenca za iuidzemcow’ pelgrimow’ i za pespo’ tomnl duSi (6) Se ‘ban24 mesenca za muchemmed remezan25 mesenca za ummet^ muchemmed proroke Sewwal22 mesenca za ojca swego’ (7) zi l-ke‘ede2i mesenca za matjii pec zi l-chegge29 mesenca za ibrahim30 proroke i za tich hege/ow’3' ketorije (8) й mek’k'eju32 pomarll kdidemu Howeku chtd mote mec sposob powinen dwacesce i jeden kuran (9) wipec perSi kuran nd boie droge pec drilhij kuran za muchemmed proroke trecij kuran za Send’ muchemmed (10) proroke chediiu33 i ‘ajSu 34 iwartij kuran za fatmu33 ddCku prorockuju’ ponti kuran za chesend3b i chusejina32 (11) imama3s Sosti kuran zd sechabejow’39 abu bek'k'ire40 ‘ummere41 ‘usmane42 ‘elijje43 sodmi kuran zd welk'ich sechabejew’44 (12) osmij kuran iebi swatloscoj boiej duka wi-chodzila dzewontij kuran iebi ‘ezra’il43 lechko (13) diiSd bral dzesonti kuran iebi pdscel
15 Ap. Abii Bakr = Абу Бакр (1-ы халіф).
16 Ap. ‘Umar = Умар (2-i халіф).
17 Ap. ‘Utman = Усман (3-i халіф).
18 Ap. ‘Ali = Алі (4-ы халіф).
19 Ap. rabi' al-ahar = рабі' II (4-ы месяц ісламскага месячнага года).
20 Ap. haggi = той, хто здзейсніў паломніцтва ў Мекку.
21 Ap. gumada al-awwal = джумада I (5-ы месяц ісламскага месячнага года).
22 Ap. gumada al-ahar = джумада II (6-ы месяц ісламскага месячнага года).
23 Ap. ragab = раджаб (7-ы месяц ісламскага месячнага года).
24 Ap. Sa'ban = ша‘бан (8-ы месяц ісламскага месячнага года).
25 Ap. ramadan = рамадан (9-ы месяц ісламскага месячнага года).
26 Ap. umma = супольнаснь мусульман.
27 Ap. Sawwal = шаўаль (10-ы месяц ісламскага месячнага года).
28 Ap. du al-qa‘da = зу-ль-ка‘да (11-ы месяц ісламскага месячнага года).
29 Ap. du al-hagg = зу-ль-хадж (12-ы месяц ісламскага месячнага года).
30 Ap. Ibrahim = Абрагам.
31 Ap. haggi = той, хто здзейсніў паломніцтва ў Мекку.
32 Ар. Макка = Мекка.
33 Ap. Hadiga = Хадзіджа (жонка Прарока).
34 Ap. ‘A’iSa = Аіша (жонка Прарока).
35 Ap. Fatima = Фаціма (дачка Прарока).
36 Ap. Hasan = Хасан (сын Алі і ўнук Прарока).
37 Ap. Husayn = Хусайн (сын Алі і ўнук Прарока).
38 Ap. imam = імам, кіраўнік, той, хто моліцца наперадзе.
39 Ap. sahabi = сябар Прарока.
40 Ар. АЬй Bakr = Абу Бакр (1-ы халіф).
41 Ap. ‘Umar = Умар (2-і халіф).
42 Ap. ‘Utman = Усман (3-і халіф).
43 Ар. ‘Аіі = Алі (4-ы халіф).
44 Ap. sahabi = сябар Прарока.
45 Ap. ‘Izrail = Азраіль (анёл смерці).
16. Альфуркан
bila й mogila jedenasti kuran cobi penkne pitalnikom (14) w mogila otpo’wedzal dwiindsti kuran iebi nd trech mejscach latwo dtpo’wedzal trinasti (15) kuran iebi panbog dal swatlosc w mogile bternasti kuran iebi panbog miloserdnij kuran daw’ (16) prijacelem i towariSem petnasti kuran iebi chardSeju pdrsiinaju z-martwich powstac Sesnasti (17) kuran iebi wainej spasenne hrechow’ bilo’ sedmindsti kuran iebi sirat mosf* latwo’ presc (18) osminasti kuran iebipanbog dal ochlode й ‘erSu^ dzewetndsti kuran iebi rizwan4S rdjsk'ije (19) warota odemkniil dwudzesti kuran iebipbtikali swatlimi polmiskami i posluhadi bili dwii’dze(20) -sti pirSi kuran iebi uwidzal pdrsiinu stwo ricelskiiju amin^ tich dwudzestu’ jednego’ kuranow’ (21) iebi oploSnim ne-bil majonc spo sob pec i panu bogu’ {amana}50 torn polecaw’ a panbog (22) tobe wedliig twojej prozbi dasc {amin ya rabbi l-‘alamina}51 ten rejester wblno’ dd magili klasc
U (арк. 2b) (1) {allahu ahad wa-rasuluhu muhammad}52 gefersiddik33 muwil dd proroke jehd milosc iebi ketorij (2) Howek chcel koran chet'im3* pec po dijoj dUSi albo za swaju duiu tedi ma naprot distij abdest"55 (3) wzonc sewii preci kiblejii’56 sto' razproroku selewat^ pec sedmidzesont razi {astagfiru llah tabaraka Hah} (4) {subhana llah wa-l-hamdu li-liah wa-la ilaha ilia Hah wa-la quwata ilia bi-llahi l-‘aliyi l-‘azim}58 • po tim (5) dwa rek'e’et'b9 chaget™ nemaz61 pokloni-se nijjet*1
46 Ap. sirat = просты шлях; ад яго ўтворана польск. / бел. syrat most = мост на той свет. (Наконт тлумачэння ap. sirat = “шлях” як “мост” параўн. Bobzin (1995), р. 401 f., 450.)
47 Ap 'аг$ = трон
48 Ap. Ridwan = Рыдван (вартавы пры варотах Раю).
49 Ар атіп = амінь.
'° Ар. amana = верыць (тут: іpanu bogu amana = і той, хто ў Пана Бога верыць)
51 Ap. amin ya rabba 1-'alamin = Амінь, о Уладар светаў.
52 Ap. Allahu ahad wa-rasUluhH Muhammad = Алаг адзін, і Мухамад пасланнік Яго.
53 Ap. Ga'far al-Sadiq = Джафар ас-Садык быў шыіцкім імамам і паходзіў па простай лініі ад Алі: ‘AH ibn АЫ Talib > al-Husayn > ‘AU Zayn al-‘Abidin > Muhammad al-Bakir > 6a‘far al-Sadiq (гл. EI-2 y слоўнікавым артыкуле DJA‘FAR al-SADIQ.).
54 Ap. hatm = пячатка, канец.
55 Перс. abdast = рытуальнае амыванне перад малітвай.
56 Ap. qibla = напрамак малітвы.
57 Ap. ?ald (мн. л. salawat) = добраславенне.
58 Ap. astagfiru llah tabaraka llah subhana llah wa-l-hamdu li-llah wa-la ilaha ilia llah wa-la quwata ilia bi-llahi l-‘allyi l-‘azim = Я малю Алага пра дараванне; хай будзе Алаг добраславёны; слава Алагу і хвала Алагу; няма Бога, акрамя Алага; няма моцы акрамя як у Алага, Высокага, Магутнага.
59 Ар. гак'а = паклон пасля папярэдняга стаяння проста і з двума наступнымі падзеннямі ніц пад час мусульманскага малітоўнага рытуалу.
60 Ap. haga = патрэба. Тут згодна з кантэкстам гэтае слова ўжытае ў значэнні прыназоўніка.
61 Перс. namaz = рытуальная малітва.
62 Ар піуа = абвяшчэнне намеру пры рытуальнай малітве.
do namazu^ ■ {ilahi ya rabbi niyat etdiim ik'i raka‘at hagat nama-} (6) {-zm qilmaga sagdam haqqa qullugum allahga ujdiim qur’anga allahu akbar siibhanaka}64 pej i {bi-smi Ilahi}65paj {al-hamdu}66 raz (7) {qul huwa llahu}67 tri razi do riik'u‘u№ nachili’se i pej {subhana rabbiya l-‘azim}69 tri razipd tim dd segdeju10 leiedipej (8) idilti pej {sami‘a llahu la-man hamda-hu rabba-na la-ka 1-hamdu llahu akbar}71 й segdeju11 leiedipej tri razi {subhana rabbiya 1-a‘la}73 (9) dd segdeju™ glowapddnawSikeft {allahu akbar}75 ustan i w driigim rek'e'et'u16 tak jak wperSim (10) rek'e‘et'u nd kolenech sac i nd lewej naze i at't'echijat'u11 pej i nd obidwapledi ‘enhelem selam™ ddj selam daw’Si (11) гйкаті pd twari ne-kladziwSljeSie dd segeju19 pajdzi i nijet*0 йііт to jest ailahi yd rabbi niyata (12) {etdum sagda qilmaga allahu siibhanahii va ta‘ala savabin anm gamna nasib [sic! памылкова замест nasb] ajlasun ilahi niyat qildim falan} (13) {kijinun falafn] ruhi udun qur’an hatim [sic!] etmagga ham sagda telavatlarini etmagga}81 dd segdejuK pajdzi (14) i w segdeju leiedi pej {sagadtu li-r-rahman wa-amantu bi-r-rahman wa-raditu ‘ani r-rahman fa-gfir 1-i d-dunuba} (15) {ya rahman ma‘a gami‘i ahli l-iman bi-rahmati-ka ya
63 Ilepc. namaz = рытуальная малітва.
64 Цюрк. “Мой Божа. о мой Госпадзе, я маю намер выканаць два ракяты абавязковай малітвы. Мая прастэрнацыя і маё шчырае служэнне прызначаныя Богу. Я звяртаюся да Карана. Алаг ёсць Найвялікшы. Слава належыць Алагу.”
КНІГІ ОНЛАЙН
