Альфуркан татарскі
Каран-тэфсір татараў Вялікага Княства Літоўскага
Паўль Сутэр
Выдавец: Тэхналогія
Памер: 530с.
Мінск 2009
106 Такі самытэкст быў знойдзены і транслітараваны з іншага кітаба Шынкевічам (Szynkiewicz (1932), р. 194).
107 Ар. sadaqa = міласціна.
108 Напісанне гэтай дзеяслоўнай формы wpaafatha = е замест kasra = і трэба разглядаць як памылку перапісчыка.
109 Ар. bab = раздзел, вароты.
110 Ар. Sulayman = Сала.мон.
berehii staid milwild dd sulejmana kriild sulejmane dzisejdaho dnd mne panboh K(119al) kezdw ‘u-cebe jesc i pic sulejmdn rek ‘eto-i majed jet i pij dtd choded riba (2) winala halawu z-mora razinula rot pdlknula ‘usd razem jedzena picje dtd kolka meseca(3) -w hetawaw i z-'Usim nadinem s-katlami lUdzi kuchari ‘ucekali tdk taje riba pdlknula (4) dtd jon hetawaw did ‘usaho stwarena dtd jest nd swece ‘a jena razem pdlkniild (5) i mowila to mne ‘adzin kiis ‘a-dwuch kiisow net mne ‘ad pana boha kadnaho dna (6) pd tri tak'ije kusi dachddzic jedde daj-mne dwa kusi tak’ije sulejmdn spalochaw-se (7) ‘adpameci ‘adidowpaw nd zemlu nic potim indije stwarene ‘udichane ‘use prid(8) -li i kridali i sulejmdn jesc pic prasili ne-daw bd ne-bilo daho dac tdj dzen ‘use (9) halodnije bili i narekli preklinali sulejmane pan-bdh rek ‘ustan sulejmane zhrediw (10) sabe pereda mnoj bohem waiiw-se sabe ne-rawnaj rediprasic chto ‘uselak'ije stware(11) -ne stworic tdj jich i kormicpotim sulejmdn kajew-se pred panem boham (12) pan-bdh jemii ‘adpusciw.
17.5.1.12. Статыстыка літар
K(122bl2) bab111 u korane sufor"2 triccac u korane surejew"2 std (13) detirnaccac u korane ajet'ew"4 desc t'isedej i desc-sot i desdzesdt desc (14) u korane std dweccdc chizbdw"5 u korane churfaw116 slow wirachawano ligbdj ndpro(15) -d alifow [’] ‘osmi t'isedej std semdzesat bejow [b] detiri t'isedi tristd i dwaccac (16) t'ejew [t] dzesec t'isedej dzwesce semdzesat i desc sejew [t] dzesec t'isedej dwesce (17) sedemdzesdt i desc §imow [jj tri t'isedi dwesce semdzesat i tri • chejew [h] t'isede (18) i dzewec-sot • hijew [h] dwa t'isedi std dwaccac i tri • dalew [d] pac t'isedej (19) desc-sot sorak i dwa • zalew [d] t'isede desc-sot i dzewedzdzesat • rejew [r] (20) dzesec t'isedej dzewec-sot i tri • zejew [z] t'isede dwesce i dzewecdzesat (21) sinew [s] t'isede ‘osmi-sot semdzesat i sem • dinew [d] t'isede dwesce pecdzesat i tri (22) sadew [s] tri t'isedi • zazew [d] t'isede sem-sot • tijow [t] t'isede dwesce semdzesat K(123al) detiri • zijow [z] ‘osmi-sot sorek i dwa • ‘ejinaw [‘] dzewec tisedej i dwaccac i d(2) -wd • gejinaw [g] dwa t'isedi dwaccac ‘usmi *fejew [jj desc t'isedej i detirista i dzewecdze(3) -sat • kafaw [q] desc tisedej ‘i-‘osmi-sot dwaccac tri • k'efaw [k] t'isede i pac-sbt (4) lamaw [I] triccac t'isedej i detirista i triccac i dwa • nunaw [n] dwaccac i desc t'isedej (5) i desdzesdt jest wowaw [w] dwaccac t'isedej triccac i dwa hejew [h] dwaccac (6) t'isedej semdzesat lamalifaw [Г] t'isede i sem-sot dzewecdzesat jest.
111 Ap. bab = раздзел, вароты.
112 Ap. sifr = кніга.
113 Ap. siira = cypa Карана.
114 Ap. aya = верш Карана.
115 Ap. hizb = частка.
116 Ap. harf= літара.
18. ДАДАТАК
18.1. Прыклады тэксту з цюркскіх тэфсіраў
У Экмана (Eckmann (1971)) прыведзена для параўнання некалькі прыкладаў тэксту з розных цюркскіх падрадковых перакладаў Карана з Цэнтральнай Азіі. Размова ідзе пра месца Q(20:116-119), дзе Д’ябал (Ібліс) адмаўляецца падаць (ніц) перад Адамам:
“(116) Вось Мы сказалі анёлам: “Пакланіцеся Адаму!” I яны пакланіліся, акрамя Ібліса. Ён адмовіўся. (117) I Мы сказалі: “О Адаме, сапраўды, гэта вораг табе і іваёй жонцы. Як бы ён не вывеў вас з раю, і не апынуўся б ты ў цяжкім стане. (118) Сапраўды, ёсць у цябе [усё], каб ты не галадаў у ім і не быў раздзеты (літар. голы). (119) Сапраўды, ты не смагнеш у ім і не пакутуеш ад спякоты”.
Для параўнання тут можна было б прывесці адпаведныя вершы з рукапісу L:
L(254a7) [116]/ k'edi-smi rekli do wlitk'ich anijolow йііпсе segde' pokbrne adamowi pretd w^isci ukldnili-se tilko zwodzicel podnos-se (8) w picha i ne йкідпіі-se [117] pretd reklismi i adame wedz zapewne le to jest neprijacol tdbe i tel lone twojej pretd stereice-se abi-was ne-wiL(254bl) -prowadzil zwodstwom z-rajii abi-se ne-zgorSal jak-ci wiprowadzi [118] pewnejest dla cebe lebis ne wiglondaP w raju a lebis ne-bil nagij [119] d lebis ne-bilpragndncij (2) napitkii tam i lebi-ce ne-‘upalila goroncosc pbludndwa slonedna.
Літаральны пераклад тэксту тэфсіра: L: [116] I калі Мы сказалі ўсім анёлам: “Зрабіце прастэрнацыю пакорна Адаму, то ўсе пакланіліся; толькі Спакуснік заганарыўся і не пакланіўся. [117] Тады Мы сказалі: “О Адаме, ведай напэўна, што гэта непрыяцель табе і таксама тваёй жонцы; тады сцеражыцеся, каб ён вас не выправадзіў спакушэннем сваім з раю, каб не стала горш, калі ён цябе выправадзіць. [118] Напэўна, ёсць для цябе [усё], каб ты не згаладаўся ў раі і каб не быў голы. [119] I каб ты не прагнуў пітва там, і каб цябе не апаліла спякота паўдзённая, сонечная.
Фрагменты тэксту з вершам Q(20:116-119), прыведзеныя ў Экмана, гучаць так:
(Tiem, Т 73; 9 радкоў на старонпы; с. 466: 4-7; 1333/4 г.): (116) Andada aydimiz firiltalarka: yiikniinglar Adamqa, yiikiindilar magar rahmatdin umundsiz; unamadi.
1 Ap. sagda = прастэрнацыя пад час мусульманскага малітоўнага рытуалу.
2 У тэксце тэфсіра L мы знаходзім у якасці адпаведніка арабскаму ga ‘a I yagu ‘u = “галадаць” дзеяслоў wyglqdac = “выглядаць” замест польскага wyglodzic / wygladzac = “замарыць голадам”, што належыць расцэньваць як памылку перапісчыка.
(11 7) Biz aydimiz: ay Adam, tin bu yagi turur sanga, gufiungqa. Ciqarmasun oq silarni ubtmahdin, amgagay san. (118) (fin sanga atmamaqing ang (orantn) itinda, yahng bolmagay san, (119) san suwsamagay san ang itinda, nd isig bolgay san. (гл. Eckmann [1970], p. 157.)
(Rylands, t. 3, аркушы 88a-89b; 3 радкі на старонцы; канец XIII ст. альбо пачатак XIV ст.): (116) Aniada aydimiz fireStalarkd: sagda qding Adamqa, sagda qildilar magar таГйп; unamadi. (117) Aydimiz: ay Adam, har ayna bu yagi ariir sanga ham saning guftunga. Ciqarmasun-a sizin uStmahdin, amgagay san. (118) Butiinliikin sanga ol abniagay san anmg i^inda ham yahng bolmagay san; (119) har ayna san suwsamagay san aning i Hinda ham isinmagay san. (гл. Eckmann [1970], p. 158.)
(Hekimoglu, арк. 303: 4-8; 9 радкоў на старонцы; 1363 г.): (116) Taqi ol vaqtin kim ayduq firiStdlarka: sagda qding Adamga, sagda qildilar magar iblis unamadi. (117) Ayduq: ay Adam, haqlqat iiza bu duSman sanga taqi guftiingga. (fiqarmasun ikingizni uimaqdm kim amgangay siz. (118) Haqlqat iiza sanga kim atmasang anmg iHinda taqi yahng bolmasang; (119) taqi san susamas san aning iHinda taqi togqa Hiqmas san. (Гл. Eckmann [1970], p. 158.)
(Аноннмный комментарнй / Центральноазнатскпе комментарнн, Боровков, Очеркн III, с. 143; XV ст.): (116) QaHan aydimiz arsa firiStdlarka: sagda qihnglar Adamqa, sagda qildilar magar iblis sagda qilmadi; unamadi. (117) Aydimiz: ay Adam, hutiinlukiin kim bu yagi turur sanga taqi saning giiftungga. AnHaq Hiqarmasun sizlarin uHmaqdm, amgak[kd] tiiSgay san. (118) Kim sanga turur kim aHmagay san anmg iHinda, yahng bolmagay san, (119) kim san suwsamagay san anmg iHrd, kiingarii qahnagay san. (гл. Eckmann [1970], p. 158.)
(Чагатайскі каментар, т. 2, арк. 119а:20-119b: 4; першая палова XVI ст.): (116) Va yad qil kim ayttuq bizfariStalarga: sagda qihngizlar Adam[ga], tahiyyat u karamat sagdasi. Pas sagda qildilar magar yiraq qalgan (va)bu rahmatdin, baS burdi sagdadin. (117) Pas ayttuq biz: ey Adam, durustluq bila kim bu Say tan duSmane dur sanga va saning guftungga kim Hawa dur. Pas kerak kim (iqarmagay sizlarni, ya ‘nl sizlarning biqmangtzgd sabab bolmagay uHmahdin kim san rangga tiiSkay sen, ya‘nl kim uHmahdin Hiqip barsang, eling iSi, manglay teri bila ma ‘aS asbabini muhayya kerak. (118) Durustluq bila kim sanga bar uHmahda ol kim all bolmaS sen anda kim barta ni ‘matlar tayyar dur, va yala[n]gai yiirmas sen kim kiyar nemalardin alba kerak bolsa bar dur. (119) Va durustluq bila kim sen susamas sen anda kim bulaqlar va ariglar dayim dur va quyaSda turmas sen kim uimah kblagasi hameSa zalll dur va uHmahnmg taSidm bu siiratlar muyassar emas tur. (Гл. Eckmann [1970], p. 158-159.)
18.2. Фрагмент з “Тарых-і Печэві”
Tarih-i Pecevi, Bd. 1, p. 472 f.:
“(11) Timur piirzor gelincek bunlariin kimi seby-ii esir ve kimi ta‘me-i fim^lr oldi. ve bir nice qabilesi Leh ve Moskov keferesiniin memleketine (12) fir dr ve ol darii
І-kufur’ de qarar etdiler. ila l-’an Leh' de altmis pare (13) qarye-i mevctidediir ve her qariyede hirer cami'leri olub hutbeleri (14) Leh qirah namina qira’at ederlermf ve gayet та‘тйг ve abadan koyler (15) imis. belki her birinde nice cami‘ ve mescid olmaga miitehammil iken (16) kilffar ruhsat vermez imiy Iskender Paya merhiimiin kethiidasi Miisa kethiida ki ehl-i dilden bir mu'temed adamdiir Leh’de (17) tamam on yd esir-bend ve zindan olmiy idi. bunlardan bir nice adam (18) He miilaqi oldtgm ve bir def‘a emr-i dlnden bir mes’ ele fethine Aqkerman (19) miiftisine iglerinden adam gonderiib ve ol kimesne kendiiye miilaqi (20) olub ahvallerin tafsll etdi
КНІГІ ОНЛАЙН
