Апошняя кніга пана А.
Казка
Альгерд Бахарэвіч
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 500с.
Мінск, Прага 2020
Я задраў галаву. На даху стаяла у позе коткі, якая спраўляе патрэбу, тыгрыца зь белага каменю. Тыгрыца бяз лапы. На яе пысе была напісаная асалода, і я падзівіўся майстэрству чалавека, які зрабіў яе. Калі ён працаваў над гэтай скульптурай? Тысячу, дзьве тысячы гадоў таму? I ўсе гэтыя стагодзьдзі тыгрыца мачылася на галовы тых, хто схіляўся перад храмам у просьбе аб вечным шчасьці і вечным жыцьці...
Зь вінтоўкамі наперавес мы зайшлі ў храм. Ён быў поўны малпаў, якія віталі нас зьдзеклівымі крыкамі. Мы ведалі, што рабіць. Я падышоў да месца, дзе некалі гарэў сьвяты агонь, і пачаў казаць бязбожныя рэчы. I тыя, хто хаваўся ў храме, ня вытрымалі. Яны выйшлі, бо не маглі слухаць такое. Іх было чалавек дванаццаць. Я загадаў ім пашыхтавацца і пачаў вывучаць іхныя твары. У вачах у іх была вера, вера ў тое, што яны будуць жыць вечна. Вера ў несьмяротнасьць.
Я абвясьціў ім, што зараз іх расстраляюць, бо рэспубліка не прызнае іх права на шчасьце. I тады пачалося... Адзін зь іх ператварыўся ў зайца, другі пачаў урастаць у зямлю, трэцяя падскочыла да самага купала і паспрабавала spa-
біцца птушкай... Іншыя проста закруціліся на месцы, як віхуры, была яшчэ жанчына, якая адчыніла дзьверцы ўнутры сябе і хацела схавацца там ад народнага гневу. Mae таварышы, якіх я загадзя папярэдзіў, узьнялі вінтоўкі і перастралялі іх усіх проста падчас гэтых мэтамарфозаў — занадта павольных і няўклюдных у параўнаньні з кулямі маіх падначаленых.
I толькі адзін з насельнікаў храма застаўся жывы. Той, які стаяў і разгублена глядзеў на тое, што адбываецца вакол.
Гэта быў бязвусы юнак з доўгімі валасамі, як на карцінках у заходніх часопісах, якія прывозілі ў нашыя парты распусныя і п’яныя маракі з капіталістычных краін.
«Не забівайце мяне!» — кінуўся ён на калені перада мной.
Я знакам паказаў яму, каб ён падняўся.
Я ведаў, хто гэта.
Вялікі Маг Ысулай, які сышоў у джунглі сто гадоў таму, Шчасьлівы Чараўнік Ысулай-дандыль стаяў перада мной і маліў аб літасьці.
I ён зразумеў, што я ведаю яго імя.
«Ысулай-дандыль-баадар, — сказаў я ўрачыста. — Мы адвядзем цябе ў сталіцу, дзе цябе хоча бачыць сам Вялікі Таварыш Кындыргіль. А затым цябе будзе судзіць Народны Суд Шчасьлівых. I ня мне вырашаць твой лёс. Магчыма, ты зробішся настаўнікам матэматыкі, а можа, цябе расстраляюць твае ж будучыя вучні. He спрабуй уцячы з дапамогай тваёй старажытнай магіі. Камітэт выдаў мне кулі, супраць якіх ты бясьсільны».
«Я ўсяго толькі бедны селянін, — запярэчыў маг і зноў упаў на калені. — Я месяц блукаў па джунглях і нарэшце выйшаўда людзей! Незабівайце мяне, прашу вас, я гатовы служыць народнай уладзе».
«Твая хітрасьць з намі ня пройдзе, — сказаў я строга. — I твая магія таксама. Падымайся і хадзем, народнай уладзе ты патрэбны, а для чаго — у сталіцы разьбяруцца».
Я загадаў зьвязаць яго, і мы рушылі ў дарогу, зноў праз джунглі, на ўсход. Уначы, на прывале, я даў сваім байцам паспаць, сказаўшы ім, што сам буду вартаваць палоннага. Тыя з ахвотай падпарадкаваліся. Седзячы каля вогнішча, я ўзіраўся ў твар чарадзея.
«Я ведаю, што ты ня сьпіш, Ысулай, — сказаў я ціха. — Ты ніколі ня сьпіш: навошта табе сон? Скажы, гэта праўда, што твая магія мацнейшая за нашыя кулі?»
Ён не адплюшчыў вачэй, але я бачыў, як ён усьміхаецца. Я дастаў цыгарку і паварушыў палкай у вогнішчы, каб прыкурыць ад яе, а калі зноў зірнуў на Ысулая — на ягоным месцы ляжала маладая жанчына! Яна рабіла выгляд, што сьпіць. Яна ўдавала, што нічога асаблівага не адбылося — быццам мы менавіта яе і прывялі сюды з храма. Яна ціха пасапвала ў сьне і ўсьміхалася, а я глядзеў на яе твар і разумеў, што выканаю любое яе жаданьне, толькі б яна засталася са мной.
«Давай адпусьцім гэтых двух няшчасных байцоў, — раптам сказала яна. — I будзем разам з табой. Шчасьлівыя... Навечна... Мы вернемся ўхрам, і я навучу цябе ўсяму, што ўмею...»
«Не, — сказаў я. — Я маю заданьне ад партыі. Мне сказалі, гэта заданьне ад самога таварыша Кындыргіля...»
«Паглядзі, — сказала жанчына. — Іх ужо няма ў жывых. Мы з табой удваіх. Нам ніхто не перашкодзіць. А яны там, у сталіцы, будуць думаць, што вы загінулі сьмерцю адважных у гэтых праклятых джунглях...»
«Гэта няпраўда! — сказаў я, і голас мой задрыжаў. — Mae таварышы сьпяць, вунь там, за дрэвам...»
Я ўскочыў і пайшоў праверыць. Абодва таварышы ляжалі ў тых самых позах, што і раней. Было ціха. Толькі ў зарасьніках стракаталі нябачныя інсэкты, як машыністкі ў Камітэце, і недзе ня так ужо й далёка хіхікалі начныя лісы. Я падышоў бліжэй. У аднаго з байцоў у грудзях тырчэў востра заточаны нож, ён ужо ня дыхаў. А другому нехта
перарэзаў горла нажніцамі. Я кінуўся да палоннага... Ці да палоннай? На яе месцы, па-кашэчаму ўтульна згарнуўшы пругкае цела, спакойна спала тыгрыца — адной лапай яна прыкрыла пысу, каб схавацца ад агню, а другой...
Другой лапы не было.
Я ўскінуў вінтоўку. Але я ня мог стрэліць. Я меў заданьне — прывесьці мага жывым. Тыгрыца прачнулася, пазяхнула і зірнула на мяне залатым вокам.
«Хадзі сюды, — сказала яна. — Тут, ля майго жывата, ты будзеш шчасьлівы...»
«Хто ты? — запытаўся я, дрыжучы. — Якое тваё сапраўднае аблічча? Я заб’ю цябе, мае кулі мацнейшыя за тваё чараўніцтва! Камітэт узяў іх у храме, які ты некалі так і не адолеў!»
«Мой род жаночы, — прамовіла тыгрыца, уважліва і зь дзіўнай пяшчотай і шкадаваньнем разглядваючы мяне з галавы да ног, нібы не існавала ніякай народнай улады, якая б магла мяне абараніць. — Мой шлях мужчынскі, а мой нораў зьвярыны. Мая сіла жыве ўначы, а мая любоў да цябе магла б жыць вечна... Хадзі сюды, я ня зьем цябе. Кінь зброю, кладзіся да мяне пад бок і пасьсі з маіх смочак... Маё малако зробіць цябе шчасьлівым. Бедны хлопчык...»
I я ня змог адолець спакусы.
Я стрэліў ёй у бок.
Але прамахнуўся.
Яна ўсьміхнулася.
«Хадзі да мяне.... Цяпер ты вольны. Цяпер ты маеш права быць слабым і ня думаць пра заданьне...»
Я заплакаў і пайшоў да яе. Я лёг ля яе цёплага жывата і піў малако зь яе чорных смочак, я цёрся шчокамі аб яе кароткую поўсьць і цалаваў яе ў аксамітную пысу, я адчуваў, як яе язык кусае мой, і душы маіх таварышаў луналі над намі ў сьвятле вогнішча і сьпявалі нам песьню ночы...
Я прачнуўся раніцай поўны сілаў, галодны і дужы, як бык зь перадавога калгасу, джунглі стракаталі, нібы заводзкі
цэх, у якім працавала маладая брыгада, а сонца, якое прабівалася скрозь ліяны, усьміхалася мне і толькі мне. Я не адразу прыгадаў, што адбылося ноччу, а прыгадаўшы, схапіўся за бедную сваю галаву і агледзеўся.
Вогнішча тлела, тыгрыцы нідзе не было відаць. Непадалёк валялася вінтоўка. Mae мёртвыя таварышы ляжалі, абняўшыся, быццам чарадзейка перад тым, як сысьці, паклала іх у такой позе, каб наастачу насьмяяцца зь мяне. У той момант я хацеў аднаго: застрэліцца. I варта было мне прыставіць рулю да горла, як яна паклікала мяне з зарасьнікаў.
Мая любоў, мая багіня, мая чараўніца.
«Ня варта забіваць сябе, — сказала яна. — Мне шкада пазбаўляць цябе шчасьця. Я ўжо думала ператварыць цябе ў блошку і насіць у сваёй поўсьці, пакуль вечнае шчасьце не запануе на зямлі. Раскажы мне пра таварыша Кындыргіля. Чаго ён хоча?»
I я расказаў ёй пра геній нашага правадыра, пра тое, як ён знайшоў нафту і падараваў яе народу, як ён прымусіў расступіцца горы і дамовіўся зь небам, як ён паклікаў расейцаў і падпарадкаваў сабе джунглі, пра якое шчасьце для нас усіх ён дбае і як зьмянілася жыцьцё ў сталіцы, якую Ысулай пакінуў сто гадоў таму. Расказаў пра школы і дзіцячыя садкі, пра заводы і трактары, пра самалёты і радыё, пра зямельную рэформу, містычны сацыялізм, і пра тое, «Как закалялась сталь», і пра тое, «Что делать» і «Как нам реорганнзовать Рабкрнн».
Яна слухала ўважліва і з павагай, нібы старанная вучаніца. А потым сказала, што згодная пайсьці са мной, каб пабачыць усё на свае вочы. I мы рушылі ў дарогу.
«Але ты магла б зрабіцца птушкай, каб паглядзець, як зьмянілася краіна», — сказаў я ёй уначы.
«Лепш я зраблюся тыгрыцай, каб паглядзець, як зьмяняецца твой твар і гараць твае вочы, — адказала яна. — Я люблю глядзець на іх, калі ты смокчаш маё малако...
Я люблю твой твар і твае вялікія рукі, твой няўмелы малады язык і тваю вялікую, як у немаўляці, галаву...»
I ўсё паўтарылася, і паўтаралася кожную ноч, пакуль мы не дабраліся да сталіцы. Я патэлефанаваў у Камітэт з аддзяленьня народнай міліцыі на ўскраіне гораду, і па нас прыслалі грузавік. I неўзабаве я ўжо стаяў перад членамі Камітэту і рапартаваў пра выкананае заданьне, а мая любоў засталася чакаць у калідоры. Мне ўручылі ордэн і ўзнагародзілі двайным пайком. Я выйшаў — але калідор быў пусты, толькі ў самым канцы стаяў вартавы.
Вартавы, які ляніва сказаў, што нікога ня бачыў. А калі б бачыў, дык абавязкова затрымаў бы хоць мужчыну, хоць жанчыну, хоць марскую сьвінку, калі б у яе не было пропуска.
Я ня мог паверыць. Я нават падумаў, што мая любоў ператварылася ў вартавога, і схапіў яго за чубок. I толькі ордэн на грудзях уратаваў мяне ад ягонай кулі. Я шукаў сваю любоў паўсюль, я зьвярнуўся ў міліцыю, але ніхто ня мог мне дапамагчы. I як я ні пярэчыў сам сабе, недзе ў глыбіні душы я сумняваўся ў маёй тыгрыцы. Чаму я ёй так верыў? Яна цалкам магла ўцячы, скарыстаўшыся з свайго магічнага майстэрства, кінуць мяне, расчаравацца... А можа, яна і не магла заставацца тут — можа, стары храм у джунглях запатрабаваў яе вяртаньня, бо хто ведае, якія старажытныя, цёмныя рытуалы панавалі над ёю, маёй пачварай, маім каханьнем...
I толькі ноччу я ня мог заснуць, бо адчуваў, што ў цемры барака дыхае зьвер, паласаты зьвер з адной лапай, са смочкамі, зь якіх капае залатое малако, з шурпатым языком, які так прыемна ўпускаць да сябе, туды, дзе ў мяне звычайна былі толькі каманды і лёзунгі. Mae ночы пахлі малаком. Mae раніцы пахлі маімі сьлязьмі і маім маладым семем.
А празь нейкі час мяне выклікалі ў Камітэт і сказалі, што мяне хоча бачыць сам таварыш Кындыргіль.
Я ўвайшоў у ягоны кабінэт і павітаўся па-партыйнаму. Таварыш Кындыргіль быў значна ніжэйшы, чым я думаў,
але ягоныя вочы прамяніліся цеплынёй. Ён сядзеў на краі маленькага плеценага крэсла і курыў савецкую цыгарэту, а каля акна стаяў зусім незнаёмы мне чалавек з расейскім тварам. У белай кашулі з кароткім рукавом, белых штанах і сандалетах.
КНІГІ ОНЛАЙН
