Апошняя кніга пана А.
Казка
Альгерд Бахарэвіч
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 500с.
Мінск, Прага 2020
Пасьля школы Шашок сеў у аўтобус і паехаў дамоў. Прабіў талёнчык і раптам зразумеў, што проста перад ім стаіць у навушніках ніхто іншы, як Ян Кніжка. Шашок так зьдзівіўся, што ажно зазірнуў яму ў твар. Ян Кніжка пазнаў яго і неахвотна дастаў навушнікі са сваіх модных вушэй.
«Ты што тут робіш?» — спытаў Шашок.
«Дахаты еду», — сказаў Ян Кніжка.
«А чаму цябе на машыне не забралі? Як заўсёды?»
«Слуга зьнік, — сказаў Ян Кніжка. — Давялося ехаць на аўтобусе».
«Як гэта зьнік?» — спытаў недаверліва Шашок.
«Ня ведаю, — сказаў, падціснуўшы вусны, Ян Кніжка. — Часам людзі зьнікаюць. А што гэта ў цябе ў руцэ?»
«Гэта талёнчык, — сказаў Шашок. — Ты што, ня ведаеш?» «А навошта ён?»
Зьдзекуецца, падумаў Шашок. А сам патлумачыў, так спакойна і зычліва, як толькі мог:
«Гэта талёнчык на адну паездку ў грамадзкім транспарце. Прабіваеш вось тут і едзеш. Гэта аплата за тое, што кіроўца аўтобуса цябе вязе. А не праб’еш, дык аштрафаваць могуць. Раней школьнікам праезд быў бясплатны, а па новым законе трэба плаціць. А... Яшчэ. Калі табе цікава: талёнчыкі купляюць у кіёсках. Або ў кіроўцы».
«Афігець, — сказаў Ян Кніжка. — У маіх кніжках такога ня пішуць».
«А можна паслухаць, што там у цябе?» — спытаў Шашок.
«Ну паслухай», — сказаў Ян Кніжка і зьняў навушнікі.
Шашок пачаў слухаць — так і даехаў амаль што да свайго прыпынку. Гісторыя была займальная. Ён так і сказаў Яну Кніжку: а што далей? Можаш потым расказаць?
«У цябе што, кніг дома няма?» — спытаў Ян Кніжка.
«Ёсьць, — сказаў Шашок. — Хоць, напэўна, у цябе дома іх у тысячу разоў больш».
«Ды не, — сказаў Ян Кніжка. — Гэта ў бацькі ў офісе іх шмат. I на складах. Ведаеш, колькі ў бацькі складоў? Тысячы. А дома ў нас кніг мала. У мяне штук дваццаць і ў сястры зь дзясятак. Сястра жыве ў сваім пакоі, яна ўжо дарослая, але я рэдка яе бачу. Затое ў нас ёсьць чалавек-кніга. Кожны вечар пасьля вячэры ён расказвае нам гісторыі, якія прыдумаў цягам дня. Мы слухаем і абмяркоўваем. Але мне яны ўжо надакучылі. Хочацца чагосьці новага. Вось я і забаўляюся ў вольны час. Ты што, выходзіш?»
«Я тут жыву», — сказаў Шашок, пасыіешліва здымаючы навушнікі.
«Я з табой», — таропка сказаў Ян Кніжка і выйшаў разам з Шашком. На раёне ўжо сям і там пагруквала, хоць да Новага году заставалася дзесяць дзён. Шашок рушыў у напрамку свайго дома, а Ян Кніжка ішоў за ім, азіраючыся па баках.
«Ты што, праўда тут жывеш?» — спытаў Ян Кніжка.
«Ага, — сказаў Шашок. — Тут добры раён. Вялікі гандлёвы цэнтр, вунь там, новы, толькі што пабудавалі. А там паліклініка, фітнэс-студыя, рынак прадуктовы, качалка, бар...»
«У цябе няма свайго дома?»
«У нас з мамай кватэра на першым паверсе, — сказаў Шашок. — Вялікі пакой, сямнаццаць мэтраў. У мяне нават за шафай свой кабінэт ё. А ў цябе?»
«А ў мяне няма, — сказаў Ян Кніжка. — У мяне дзіцячы пакой унізе, а кабінэта няма. Гэта яны так кажуць: дзіцячы пакой, хоць я ўжо даўно не дзіця. Дурні... А можна да цябе?»
«Заходзь, — сказаў Шашок. — Мама на рабоце. Паабедаем».
Яны паабедалі, паглядзелі Шашковы кніжкі і часопісы. А потым Ян Кніжка сказаў:
«А ты чаго сёньня адзін сядзеў за партай? Я думаў, у цябе пэтардаў цэлы заплечнік».
«Не, — сказаў Шашок. — У мяне... У мяне толькі адна. Мы з татам эканомім. А мама кажа, што сама купіць пад Новы год фаервэрк і мы запалім яго пад яе кантролем. Баіцца, што мне руку адарве, калі абы-што купіць».
«Дык пакажы, што за адна... — сказаў Ян Кніжка. — У нас гэтым слуга займаецца. I мы на Новы год бабахаем у двары».
«Дык нецікава ж, калі ня сам... — сказаў Шашок. — Вось, глядзі. Волцебные опонькі».
«А давай зараз запусьцім, — сказаў Ян Кніжка, і вочы ягоныя загарэліся. — Запалім то бок. Ці яктам гэта называецца?»
«Давай, — паціснуў плячыма Шашо к.—А дзе? Ня дома ж».
«Прыгожа будзе дзесьці ў вышыні бабахнуць, — сказаў Ян Кніжка. — У цябе ж высокі дом».
«Трынаццаць паверхаў», — пацьвердзіў Шашок.
«Паехалі, — сказаўЯн Кніжка. — 3 трынаццатага паверху і бабахнем».
«Калі бабахнецца», — сумна, з сумневам сказаў Шашок. Яны выйшлі з кватэры, зайшлі ў ліфт — і вось ужо стаялі на адкрытым, усыпаным бітым шклом і недапалкамі бальконе паміж лесьвіцай і пляцоўкай. Сьцямнела; перад імі ляжаў і блішчаў агнямі вялікі горад. Сям і там далёка ўнізе грымелі нясьмелыя, нейкія хітраватыя і прыглушаныя салюты. Над горадам пералівалася перадсьвяточная сьвецень. Цёмна-сіні вечар падступаў усутыч да іхных твараў.
«Давай, — сказаўЯн Кніжка. — Запалкі пры табе?»
Шашок моўчкі дастаў узятыя на кухні запалкі, выцягнуў адну.
«Гэта падробка, — сказаў ён вінавата. — Я за яе рубель аддаў. Калі не бабахне, я не вінаваты».
«А ты ня думай, што гэта падробка, — падбадзёрыў яго Ян Кніжка. — Ты падумай, што гэта бомба! Сапраўдная, за сто рублёў. Проста вазьмі і падумай. Сканцэнтруйся. Прыдумай гісторыю ў галаве: маўляў, ты — гаспадар самай крутой пэтарды ў горадзе. Ты яе купіў у аднаго кантрабандыста ў інтэрнэце. Вы сустрэліся ў бары на Зыбіцкай — і ён перадаў табе чамаданчык. Ён прыехаў на джыпе, а ты... А цябе прывёз мой слуга на нашым лэндровэры».
«Ён жа зьнік, твой слуга?» — сказаў Шашок, сьціскаючы ў пальцах Волцебные опонькі. Недалёка ад іх, у бліскучым сьвятле, ляжала будыніна вялікага гандлёвага цэнтру. У вялікіх вокнах мітусіліся людзі, на стаянцы шыхтаваліся ўсё новыя і новыя машыны.
«Ну зьнік, і што? — незадаволена прамовіў Ян Кніжка. — Бацька возьме новага. Я нават ня ведаў, як яго звалі, таго слугу. Бацька забараняе ім балбатаць. Толькі чалавек-кніга балбоча кожны вечар... Слухай, Шашок, давай ужо, a то тут холадна. Запальвай і кідай!»
«Добра», — сказаў Шашок і ўявіў сабе, што і праўда: ён замовіў сваю бомбу ў сеціве, за сто рублёў. Што і праўда: Зыбіцкая, джып, чамаданчык...
Ён запаліў Волцебные опонькі і, размахнуўшыся, кінуў у бяздонны сіні вечар.
Спачатку нічога не адбывалася. Ягоная пэтарда проста зьнікла ў сіняватай цемры. А потым яны пабачылі, як яна, нібы замершы ў пустаце, асьвяцілася слабым жаўтаватым агнём. I выбухнула, разарваўшыся проста ў паветры. 3 разрыву выпаўз чырвоны прамень, паласнуў па цемры, зашыпеў — і пачаў імкліва расьці. А потым закруціўся, шукаючы цэль. I знайшоў! Прамень зрабіўся шырокі, нібы слуп — і прачарціў у паветры зыркую разору. I, уліўшыся ў гэтую страшную разору, ён зь неверагоднай хуткасьцю паляцеў у бок гандлёвага цэнтру. Мінула пару сэкундаў —
і прамень быў ужо там. Ён урэзаўся проста ў вокны трэцяга паверху — і будыніна разьляцелася на кавалкі. Вялізныя вокны і машыны, людзі і шафы, рэчы і каркасы сьценаў узьняліся ўгару, гандлёвы цэнтр разарвала знутры — і ўсё ягонае зьмесьціва, палаючы прыгожым агнём, падала цяпер туды, дзе разьбягаліся ад сьмертаносных абломкаў тыя, хто ацалеў. Гандлёвы цэнтр, а дакладней, тое, што ад яго засталося, гарэў так ярка, быццам хацеў дапамагчы гэтаму гораду ў ягоным жаданьні сьвята, і тысячы людзей высыпалі на бальконы і прыпалі да вокнаў, каб палюбавацца на гэтую бясплатную, бясконцую, беснаватую і такую казачную ілюмінацыю.
Варта было мне скончыць чытаньне, як пакой напоўніўся гучным маладым сьмехам. Я нават не пасьпеў адпіць гарбаты з кубка, падрыхтаванага для мяне клапатлівай Маргусяй, так і замёр, трымаючы яго ў руках. Замёр — і паволі павярнуў галаву туды, адкуль ляцеў гэты нахабны, брыдотны сьмех. Да дзьвярэй. Тых самых дзьвярэй, якія можна было б іранічна назваць Брамаю Крытыка, бо менавіта ў іхнай пройме стаяў звычайна злы Артэміюш, чакаючы, калі яму дазволяць выказаць усю ягоную нянавісьць да маёй пісаніны.
Але Артэміюша там не было. Артэміюша не было ў дзьвярах!
На Артэміюшавым месцы стаяў зусім незнаёмы мне чалавек гадоў дваццаці пяці ў кароткім сінім плашчы і красоўках — і сьмяяўся, зусім не саромеючыся, як у сябе дома. Я зьбянтэжана закрыў ноўтбук і схаваўся за кубкам гарбаты. Я піў яе павольна, бо не хацеў, каб той незнаёмец мяне разглядваў. Ён пругкай хадою ўвайшоў у пакой, не здымаючы красовак, і пляснуўся ў вольны фатэль.
«Дзядзька Эжэн! — кінуўся да яго сын купца. — Дзядзька Эжэн! Ты прыехаў! А ў мяне народзіны! I мне падарылі казку! Пра мяне!»
«Ды чуў я, чуў», — засьмяяўся гэты дзядзька Эжэн; я мог бы быць бацькам гэтаму дзядзьку, калі б у маладосьці пачаў грашыць з паненкамі крыху раней, чым гэта прынята.
«Здароў, Эжэн, — стрымана сказаў купец, робячы знак Маргусі, каб яна паставіла на стол яшчэ адну талерку, келіх і прыборы. — Ты не папярэдзіў, што прыедзеш. Такая прыемная неспадзяванка. Сядай да стала, у малога сёньня сьвята...»
Той Эжэн не прымусіў сябе ўпрошваць, ён зь непрыстойным скрыгатам прысунуў фатэль да стала і зноў зьдзіўлена пачаў разглядваць мяне, нібы я быў усяго толькі загорнуты ў наперу падарунак для імяніньніка. Я злосна зірнуў на яго ў адказ, ён адвярнуўся і схапіў келіх:
«Віншую! Але ж даўно я да вас не заскокваў...»
«Будзем шчырымі, — сказала жонка купца. — Ты наогул у нас раней не бываў».
«Гэта мы прыяжджалі да тваіх бацькоў на ўзьбярэжжа гадоў сем ці восем таму, — сказаў купец. — Забыўся? Ты тады яшчэ канчаў школу».
«I праўда, — наморшчыў лоб Эжэн. — Ёлуп я, ёлуп. Будзеце сьмяяцца, але я чамусьці быў пэўны, што ў вас дачка. Ну я і дурань, а? Аказваецца, не дачка, а сын. I ён нават ведае, як мяне завуць! Вось блін. Адчуваю сябе тупым аслом. Ой, што я такое вярзу... Слухайце, мне і праўда няёмка...»
«Нічога, нічога, — хутка прамовіў купец. — Галоўнае, што ты завітаў да нас у добрую хвіліну. Тут табе заўсёды радыя. Маргуся сёньня перасягнула саму сябе, пацешыўшы нас экзатычнымі стравамі. Еж, выпі добрага віна і раскажы, як ты маешся і чым зарабляеш на хлеб, а яшчэ мне не цярпіцца даведацца, ці не зрабіўся ты ўжо мужам нейкай цудоўнай маладой пані і ці не абзавёўся дзеткамі. Цяпер у тваім узросьце здараецца і такое, праўда, дарагая?»
«Я заўсёды ведала, што наш Эжэн — жаніх усім на зайздрасьць, — сказала жонка купца, пільна разглядваючы госьця. — Разумпы, адукаваны, прыстойны, пасьпяховы малады чалавек з галівудзкай зьнешнасьцю і немалымі талентамі. He сумняваюся, што ён знайшоў правільную дарогу ў жыцьці. Спадзяюся, ты застанешся ў нас на адну ноч, дарагі пляменьнік?»
«Па шчырасьці, — адказаў Эжэн з набітым ротам, — Па шчырасьці... Слухайце, ну мне насамрэч сорамна, цёця. Я і праўда хацеў папрасіцца да вас пераначаваць. А яшчэ... Яшчэ ў мяне ні капейкі грошай. Неяк так выйшла... Сьмешна, праўда? Дзядзю, а дзядзю, а пазычце мне пару сотняў. Я заўтра ж куплю сабе білет дамоў. Са мной у сталіцы здарылася дурная гісторыя. Завальваю я ў кабак...»
КНІГІ ОНЛАЙН
