Апошняя кніга пана А.
Казка
Альгерд Бахарэвіч
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 500с.
Мінск, Прага 2020
«Не, — запярэчыў я. — Маргуся ні пры чым! He звальняйце яе. Яна не вінаватая. Рутка сама знаходзіць спосаб, каб выбрацца з палону. I я не разумею, чаму вы мне нічога не сказалі пра яе. Чаму ёй забаронена слухаць мае
гісторыі і есьці за агулыіым сталом? Вы ізалявалі яе, нібы яна ў турме!»
«У цябе няма дзяцей, — прабурчаў купец. — Вось і маўчы. Чаму, чаму... Ты яшчэ ня бачыў Рутку, яна ўсё перакуліць з ног на галаву. Да таго ж лапоча абы-што, пасьля яе аповедаў любы госьць пойдзе наўпрост у паліцыю. Рутка жыве, ня ведаючы гора, яна — самае дарагое, што я маю! Думаеш, я трымаю яе ў турме? Ды не, не і яшчэ раз не! У яе ёсьць усё, што яна пажадае, а да нас яна не выходзіць дзеля яе ж шчасьця і спакою! Павер мне!»
Я бачыў, што ён баіцца. Бачыў, што купец спрабуе пераканаць мяне, што яму важна пераканаць мяне. Што ж, падумаў я, значыць, я ў моцнай пазыцыі. Я ніколі яіпчэ ня быў у такой моцнай пазыцыі, як цяпер.
«Калі вы звольніце Маргусю, — сказаў я, — клянуся: вы не пачуеце болып гісторый. Вам давядзецца выгнаць мяне. А па-за межамі гэтага дома, які я люблю і шаную за ягоную гасьціннасьць і ўтульнасьць, я знайду дзе расказаць усім пра бедную дзяўчыну!»
«Не хвалюйся так, — купец наліў сабе віскі і прапанаваў мне. — Добра, твая дарагая Маргуся застанецца, я проста пагавару зь ёй, нагадаю пра яе абавязкі. Цяпер ты ведаеш пра існаваньне Руткі і можаш супакоіць свой імпэт дэтэктыва. Думаеш, я пагадзіўся б узяць цябе ў гэты дом, ведаючы, што ты можаш раскрыць маю жахлівую таямніцу? He! Бо ніякай жахлівай таямніцы няма. Есьць хворае дзіця, ёсьць сям’я, якая з усіх сілаў імкнецца акружыць яе клопатам дзеля ейнай жа бясыіекі. За брамаю такое робіцца, што ўжо ня ведаеш, верыць чуткам або выдумаць іх самому, каб хоць нешта зрабілася ясным. Добра, проста ведай: у доме ёсьць Рутка. Прымі ж гэта і жыві як жыў. Але я прашу цябе не гаварыць зь бедным дзяўчом і не паказвацца ёй на вочы. Размовы з чужымі людзьмі кепска адбіваюцца на яе самаадчуваньні. Ты ж ня хочаш, каб яна трапіла ў шпіталь?»
«Вядома, не, — сказаў я. — Але яна магла б прынамсі...»
«Што яна магла б, я вырашу сам, — уладна заявіў купец. — Ідзі і ня сунь нос у чужыя сямейныя справы, там у нас адны праблемы і зусім няма ніякіх таямніц. Ты ж казачнік, а не папарацы, праўда? Вось і думай пра новую казку для нас, тваіх добразычліўцаў. Як ты не разумееш? Няма ў цэлым сьвеце іншых істотаў, якія б гэтак шчыра хваляваліся за твой няшчасны лёс! Ідзі! I пастаў на месца бутэльку, грэшнік».
ГіСТОРЫЯ ТРЫНАЦЦАТАЯ
ЧАЛАВЕК РАМАН БУРАК
Першае, пра што мы дамовіліся зь Інгай, калі селі адно насупраць аднаго: гэта ўсё ж будзе мужчына.
Шчыра кажучы, я чакаў бойкі. Жорсткай, з выкарыстаньнем забароненых прыёмаў. Інга з самага пачатку не выдавала на тую, зь якой можна лёгка дамовіцца. Я ведаў такіх, як яна, здольных наклікаць панылую стому яшчэ да таго, як раскрыюць рот. А рот яна мела шырокі, даволі прыгожы і злосны, я не сумняваўся, што ён поўны пытаньняў, прэтэнзій і ўжо даўно сфармуляваных крыўдаў. Чаму да яе прыставілі мяне, саракагадовага, белага, гетэрасэксуальнага, хоць абяцалі, што яна будзе працаваць над праектам сама? Чаму мы будзем сядзець у адным кабінэце? Мне патрэбная сакратарка? Мамка? Чаму я наогул вырашыў, што магу займацца такой тонкай справай? I чаму абавязкова мужчына? Усё, што ты скажаш такім вар’яткам, нават у самай далікатнай форме, яны ўспрымуць як павучаньне. Нават калі папрасіць іх зачыніць акно, бо з вуліцы дзьме, яны зірнуць на цябе так, нібы зараз высадзяць шыбу кулаком.
Але Інга змаўчала. Яна баялася, што калі пачне скандаліць, праект аддадуць мне. Бо час пайшоў.
Я быў гатовы, што на вызначэньне полу мы змарнуем прынамсі пару дзён, я пакінуў у календары тэрмін на раскачку, я быў падрыхтаваны да ўсіх гэтых песьняў: «гендэр»,
«роўнасьць», «патрыярхат», быў гатовы цярпліва і скептычна ўсьміхацца і ўрэшце саступіць ёй у нечым малым, каб яна пагадзілася ў прынцыповым.
Гэта мусіў быць мужчына, таму што задуманага ня мог зрабіць ніхто, апрача мужчыны. I нават Інга разумела, што спрачацца тут бессэнсоўна.
«Мужчына, — сказаўя мякка. — Якія мужчынскія імёны вам падабаюцца, Інга?»
«Шчыра? Ніякія. Можаце выбраць самі».
«Я ўжо выбраў. Але, магчыма...»
«Дашліце мне на пошту».
«Яго маглі б зваць...»
«Дашліце мне на пошту, я пагляджу».
Я ўздыхнуў і даслаў ёй паведамленьне. У паведамленьні было ўсяго тры словы.
Раман Аляксандравіч Бурак.
Яна нічога не адказала. Я запытальна зірнуў на яе галаву, напалову схаваную за сьцяной ноўтбука, яе вачэй не было відаць, толькі абвешанае жалезьзем вуха. Жалезныя завушніцы пагойдваліся ў такт яе энэргічным рухам. Яна нават не кіўнула, яна ўжо працавала, яна ўсім сваім выглядам паказвала мне, што ёй усё гэта не падабаецца, але што зробіш. А я глядзеў на яе і думаў, што яна тут абсалютна лішняя. Я ніколі ня ўмеў працаваць у камандзе. Мне было б зручней зрабіць усё самому.
Раман Аляксандравіч Бурак. На тое, каб прыдумаць гэтае імя, мне спатрэбіўся цэлы дзень, я спыніўся на ім яшчэ да таго, як мяне пазнаёмілі зь Інгай, яшчэ да таго, як узялі на гэтую дзіўную працу, якая, тым ня менш, уратавала мяне ад столькіх праблем. Інга, Інга... Магла б ацаніць выразнасьць — і ў той самы час сьціпласьць маёй прыдумкі. PaMan Бурак. Звычайнае імя звычайнага чалавека, а ўсё ж — раз пачуўшы, ужо не забудзеш. I лацінкай добра пішацца.
«Інга, вы атрымалі маё паведамленьне?»
«Я працую».
«Над чым?»
«Ну ў яго ж была маці?»
«Вы б хоць кіўнулі, Інга, я ж мушу ведаць...»
«Я кіўнула. Я не магу ківаць паўгадзіны запар. Праверце пошту».
Я праверыў. I праўда. «Сьвятлана Васілеўна Бурак, удзявоцтве Славіна», напісала мне Інга. Так мы і будзем працаваць наступныя некалькі месяцаў? Я хацеў сказаць ёй, што так ня пойдзе, але вырашыў адкласьці размовы на потым. Яна ж пагадзілася на мужчыну. Ня ўсё адразу, вырашыў я. Разьбярэмся.
Інга скончыла пісьменьніцкія курсы — адны з тых, якія апошнім часам распладзіліся ў нас, як танныя цырульні, прыватную школку, дзе амбітныя літаратурныя няўдаліцы вучаць наіўных летуценьнікаў скарачаць і правіць, выкідваць і прарэджваць, карацей: рэзаць і стрыгчы ўласныя тэксты і вымятаць непатрэбнае. Яны там чамусьці лічылі, што гэта галоўнае ўменьне, якім мусіць валодаць літаратар, і ўдзёўбвалі гэтую лухту ў галовы сваім навучэнцам. Кастрыруй і не камплексуй — так можна было сфармуляваць іхнае творчае крэда. Таму я не чакаў ад Інгі занадта шмат.
Карацей, неяк мы зь Інгай усё ж пачалі праект. Мы абое ведалі, што мусім сьпяшацца. На нашыя месцы маглі б узяць зусім іншых людзей. Калі б кіраўніцтва пабачыла, што праект тармозіцца праз наш канфлікт, дык не сумняваюся, яно б не раздумвала ні хвіліны. I не было б ніякага Рамана Бурака. Быў бы іншы чалавек. Зусім іншы.
Я ведаў, што Інгу нашая работа хвалюе ня менш, чым мяне. Яна не прызнавалася ў гэтым, але задача, пастаўленая перад намі, не магла не хваляваць. Адчуваньне, якое мы мелі ў тыя дні, нельга было параўнаць ні з чым. Ты сядзіш у кабінэце і пішаш. Пішаш першае, што прыйдзе ў галаву, бо часу мала. А недзе далёка, на падземным заводзе, сядзяць людзі і чытаюць напісанае табой. Гэтыя
людзі чытаюць так уважліва, як ніхто і нідзе ў нашым суворым сьвеце. Яны чытаюць і аддаюць загады. Загады накіроўваюцца ў лябараторыю. I тое, што пішам мы зь Інгай, робіцца яваю. На вялікім стале, абкружаным людзьмі ў белых халатах, ляжыць істота, якую завуць Раман Бурак. Раман Бурак сьпіць. Ён існуе і не існуе адначасова. Ён рыхтуецца да існаваньня. Ён рыхтуецца да подзьвігу, але яшчэ ня ведае пра гэта. Ён рыхтуецца жыць — і памерці ў імя свабоды.
«Аднойчы Раману Бураку пазваніў зь лецішча бацька і папрасіў прыехаць да яго, каб адрамантаваць дах, абкусаны па краях нядаўняй ліпеньскай бурай. Раман Бурак стаяў на хісткіх драбінах, адной рукой трымаючы малаток за горла, а другой схапіўшыся за абламаны, нагрэты сонцам шыфэр. Цяжкая галоўка малатка вызірала з-пад ягоных пальцаў, нібы ён злавіў тут, на даху, драпежную птушку і цяпер душыў яе, душыў — ён, страшны, няўклюдны чалавек зь цьвіком у сьцятых вуснах... Раман Бурак адчуў, як драбіны сыходзяць у яго з-пад ног...»
Такую вось лухту я пісаў, пазіраючы раз-пораз на Інгу, якая захоплена ляскала клявішамі за суседнім сталом. Я пісаў, не задумваючыся, думаць мусілі людзі ў лябараторыі, гэта іхнымі намаганьнямі праз пару гадзін Раман Бурак на вялікім стале набываў новыя рысы, веды, навыкі і ўспаміны. Я пісаў, а ў лябараторыі ўважліва чыталі і аддавалі загады, і на цемі Рамана Бурака зьяўляўся даўні шнар ад падзеньня з трох мэтраў, а рукі Рамана Бурака набывалі ўзровень валоданьня малатком ніжэйшы за сярэдні (4 паводле 10-бальнай шкалы), а вусны і язык Рамана Бурака запаміналі смак халоднага цьвіка, а ў памяць Рамана Бурака закладваліся згадкі пра бацьку на іншым баку даху, вобраз задушанай ім птушкі, успаміны пра сонца, якое лупіла проста ў твар, пра маці, якая стаяла ўнізе і роспачна крычала, ня здольная спыніць ягонае падзеньне... Ён ацалеў тады, толькі на галаву наклалі швы — і ў галаву Рамана Бурака,
проста ў мозг перацякала цяпер дэфармаваная спэцыяльнай праграмай інфармацыя пра доктара «хуткай дапамогі», што доўга не магла знайсьці бацькоўскае лецішча...
У паўзах паміж працаю я чытаў тое, што пісала Інга — я мусіў чытаць гэта, каб не супярэчыць яе тэкстам і дапаўняць іх, каб улічваць іх у сваіх нататках пра Рамана Бурака. Яна пісала значна больш сьцісла, і я раздражнёна думаў, як радуюцца яе тэкстам у лябараторыі, бо выцягваць з напісанага ёю патрэбны матэрыял было значна лягчэй.
Я зайздросьціў ёй. Але я ня мог сабе дазволіць пісаць так, як яна. Я меў стыль. А яна скончыла пісьменьніцкія курсы.
«Раман Бурак прыйшоў з працы. Ён глядзіць порна на старым кампутары, хаваючы правую руку пад сталом. Левай рукой ён час ад часу хапае бутэльку піва і прыкладваецца да яе, гучна адрыгваючы. Яму хочацца зрабіць відэа гучней, але ён баіцца, што суседзі за сьцяной пачуюць, чым ён займаецца. Раман Бурак дапівае піва і з расшпіленымі штанамі, бліскучымі ад тлушчу, ідзе ў кухню. Ён бярэ зь лядоўні яшчэ адну бутэльку. У лядоўні — учорашні недаедзены абед з “Макдональдсу”, болын там нічога няма. Толькі карычневая кардонная скрынка стаіць на верхняй паліцы, прачыненая так, што відаць кавалкі халоднай бульбы-фры. Раман Бурак дастае па адной тлустыя і ліпучыя кавалкі і жарэ іх, выціраючы пальцы аб штаны...»
КНІГІ ОНЛАЙН
