Аповед пра Шакунталу
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 218с.
Мінск 2018
4 10.2 УІ sloka-. Заменены на malini-. 11-12 памер sloka-.
5 Памер агуа-.
Пустэльнік: He, прымаць гасьцей ён пакінуў сваю дачку Шакунталу, а сам выправіўся да Сомавай прошчы1, каб адхіліць злую долю, што пагражае дзяўчыне.
Душйанта: Добра. Я загляну да яе. Хай пабачыць маю набожнасьць і перадасьць усё бацьку.
Пустэльнік: А мы пойдзем далей. (Пустэльнікі выходзяць.)
Душйанта: Вазьнічы, едзьма. Хай від сьвятой пустэльні ачысьціць нас!
Вазьнічы: Слухаю, вячысты.
Едуць.
Душйанта: (азіраючыся вакол) I бяз слоў таго пустэльніка адразу відаць, што гэта лес пустэльнікаў.
Вазьнічы: Чаму?
Душйанта: Хіба ты ня бачыш? Тут
птушаняты з дупла раскг'далі рыжы у засені пышных дрэў, на каменьні там-сям у промнях залатых міндальны2 зіхціць алей, і даверлівы зьвер, пачуўшы галасы, ад нас не ўцякае прэч, і дарога к рацэ ў барозенках вады, што з лах жарбітоў цякла.
[14]3
Глядзі, а вунь там
дрэвам канаў ветразыбкая плынь амывае карэньне,
кветак іх бель ледзь асмужыў дымок ад аброчнага масла4,
1 tirtha‘брод’ (ад \tr ‘перапраўляцца’) сьвятое месца паломніцтва ў Індыі. Звычайна яно месьціцца каля ракі ці крыніцы. Згаданая прошча знаходзіцца ў сучасным штаце Гуджарат.
2 irigudiTerminalia Catappa, ці індыйскае міндальнае дрэва. Князь хоча сказаць, што на камянёх расьціралі міндальныя арэхі.
3 Памер sardulavikridita-.
4 У аброчны агонь прынята ўзьліваць топленае масла.
трохі ж далей, на разлогім лужку, дзе пакошана дарбга1, ходзяць сабе ды жуюць мураву аляняты бяз страху. [ 15]2
Вазьнічы: Усё так.
Душйанта: (памарудзіўшы) Ня варта турбаваць жыхароў пустэльні. Спыні поваз тут, я сыду.
Вазьнічы: Я трымаю вожкі. Хай вячысты спускаецца.
Душйанта: (сышоўшы)У пустэльнютрэбаўваходзіцьусьціплай адзежы. Вось, вазьмі. (Перадае вазьнічаму сваю зброю Ьы аздобы.) Пакуль я буду ў пустэльні, намачы коням сьпіны.
Вазьнічы: Добра. (Выходзіць.)
Душйанта: (ідзе\ аглядаючыся) А вось і ўваход у пустэльню.
Ану ўвайду. (Уваходзячы, адчувае паторгваньнеў правай руцэ4.)
Ціха й спакойна ў пустэльні сьвятой, чаму ж дрыжыць тады правіца?!
Пэўна, ўсюды нас цікуе лёс -
адно каб зачыніць за сьпінай дзьверы. [16]5
За сцэнаю.
1 darbha‘Роа cynosuroides’ сьвятая трава ў Індыі. Ёю высьцілаюць месца аброку, зь яе ж робяць сабе посьцілкі сьвятары. У дарбгі доўгае лісьце зь вельмі вострымі канцамі.
2 Памер mandakranta-.
3 parikramya ДС ‘ідучы колам’ рух на далёкія адлегласьці паказваўся абыходам сцэны па коле адзін ці некалькі разоў. У перакладзе гэтая рэмарка перадаецца проста дзеясловам «ісьці».
4 nimittam sdcayan ДС ‘паказвае знак’. Пад nimittaразумеецца ўсякі знак (як, напрыклад, паторгваньне рукі ці павека), які ўказвае на будучыя падзеі. Для мужчыны паторгваньне ў правым баку цела ўважаецца шчасьлівым знакам, у левым жа дрэнным; для жанчын усё наадварот.
5 УІ памер агуа-. Заменены на udgdtha-.
Сюды, сюды, сяброўкі!
Душйанта: (прыслухваючыся) Ці не чалавечы гэта голас праваруч ад гаю? Пайду пагляджу. (Ідзе ды аглядаецца.) Ды гэта ж дзяўчаты-пустэльніцы вяртаюцца з ракі: вунь і збаны на плячох, ды такія невялічкія якраз ім пад стаць. Пэўна, будуць паліваць саджанцы. (Любуецца.) Якія ж яны чароўныя!
Калі столькі ў пустэльніц красы, як ня стрэнеш, бадай, і ў княскім палацы, то павінны кветкам лясным
саступіць садовыя месца ў садзе. [ 17]1
Пастаю ў засені ды паназіраю. (Стаіць, разглядаючы дзяўчат.) Уваходзіць Шакунтала зь сяброўкамі. Уруках збаны з вадою.
Шакунтала: Сюды, сюды, сяброўкі!
Анасуйа: Шакунтала! Мне здаецца, твой бацька Канва любіць гэтыя дрэвы болей за цябе. Твая скура такая пяшчотная, як сьвежыя пялёсткі язьміну, а ён... ён кажа табе напаўняць вадою канаўкі вакол саджанцаў.
Шакунтала: Ня толькі ў бацькавым загадзе справа. Я люблю гэтыя дрэўцы, як сваіх сясьцёр. (Палівае дрэўцы.)
Душйанта: (сам сабе) Пэўна, гэта і ёсьць тая самая Шакунтала. Дрэнна робіць Кашйапаў сын, што прымушае дачку жыць пустэльніцай.
Мудрэц, каторы зажадаў жарбой суворай красу такую ўтаймаваць у юным целе, усё адно што той дурны, які наважыў шам!2 галіны расьсячы лязом травінкі. [18]3
1 Памер агуа-.
2 sami‘Mimosa Suma’ дрэва зь вельмі цьвёрдай драўнінай.
3 Памер vamsasthavila-.
Добра, схаваюся за дрэвамі, каб не спалохаць яе, ды паназіраю. (Хаваецца.)
Шакунтала: Анасуйа! Прыйамвада так туга зацягнула мне акорыну1, што яна мне муляе. Паслаб завязкі, калі ласка!
Анасуйа: Добра. (Паслабляе завязкі.)
Прыйамвада: (сьмеючыся) Ты лепей дакарай сваю маладосьць і пышныя грудзі. Мяне за што?
Душйанта: Праўду кажа.
Адзетак з кары, на рамях зьвязаны шорсткай ніткай, хаваючы грудзі, толькі дорыць ім болей вабы.
Пад вэлюмам гэтак шэрым леташніх жоўклых лісьцяў затоена часам першых красак краса увесну. [19]
Дадушы, гэтая адзежа з кары робіць яе толькі прыгажэйшаю.
Як лотас, і раскай скрыты, зьзяе сваёй красою, як цёмныя плямы поўню толькі бялейшай робяць, так гэта кара ня вадзіць зграбнаму стану дзевы які ж бо убор на гожым целе ня будзе ўкрасай?! [20]2
Шакунтала: (гледзячы наперад) Вунь у той кесары3 вецер так цікава гайдае галінкі: нібыта яны падзываюць мяне да сябе. Пайду павітаюся. (Ідзе да дрэва й абдымае яго.)
Прыйамвада: Шакунтала, мілая, пастой на месцы з хвіліначку. Гляджу я на цябе і здаецца мне, што гэта ліяна ўецца вакол стрункай кесары.
Шакунтала: Ат, слушна цябе назвалі Лісьлівіцай4.
1 Адзежа з кары.
2 19-20 памер таііпі-.
3 kesaraMimusops Elengi, вечназялёнае дрэва, што расьце ў паўднёвай Азіі, мае вельмі духмяныя кветкі.
4 Так з санскрыту дакладна перакладаецца імя Priyamvada-.
Душйанта: Лісьлівіца лісьлівіцай, але кажа праўду.
Яе вусны чырвоны цьвет, а рукі пяшчотныя, нібы сьцяблінкі.
Чараўнічым і надным цьвятком
пышнее юнацтва ў целе дзявочым. [21 ]1
Анасуйа: Шакунтала, а вось сьвежая галінка язьміну, які ты завеш месяц-кветкаю2. Сабе за мужа яна выбрала статнае манГа3. Хіба ты ўжо забыла яе?
Шакунтала: Я хутчэй сябе забуду. (Падыходзіць бліжэй, каб паглядзець.) Які чароўны час яны выбралі, каб пабрацца шлюбам! Яна красуе сьвежымі бутонамі, а ён цягнецца да яе маладымі галінкамі. (Любуецца параю.)
Прыйамвада: Анасуйа, ведаеш, чаму Шакунтала так любуецца месяц-кветкаю?
Анасуйа: He. Чаму?
Прыйамвада: Яна думае, вось бы і ёй знайсьці такога прыгожага жаніха, як гэта манГавае дрэва.
Шакунтала: Ты й пра сябе так думаеш. (Вылівае са збана ваду.) Душйанта: Ці магчыма, што ейная маці зь іншага стану, чым бацька-пустэльнік?4 Так, іначай і быць ня можа.
1 Памер агуа-.
2 vanajyotsna‘месяцовае сьвятло лесу’.
3 УІ язьмін (malika-) ж. р., а манГа (sahakara-) м. р. У перакладзе ж.р. па слове «кветка». Svayamvara‘самавыбар’ старажытны звычай, Kani нявеста сама выбірала сабе мужа з прыйшлых да яе жаніхоў. У МБ апісваецца свайдмвара князёўны Кунці, якая выйшла замуж за сына мудраца Вйосы Пянду. У ЗП, стварэньне якога адносяць да мяжы эраў, гэты звычай ня згадваецца.
4 Паводле закону, князь ня мог ажаніцца з пустэльніцай. Калі ейная маці не сьвятарка, а са стану вояў, то шлюб становіцца магчымым.
Ёй жонкай воя, несумненна, можна быці, раз дух мой зацны пакахаў яе адразу!
Калі ў сумненьні прабывае дабрачэсны, заўсёды слушны яму шлях укажа сэрца. [22 ]
I ўсё-такі лепей разьведаць праўду.
Шакунтала: (узрушана) Вой, на мяне зь язьміну вылецеў чмель! (Адмахваецца ад яго рукамі.)
Душйанта: (палка) Нават абурэньне не псуе ейнай красы.
Куды б ураз ні паляцеў гарэза гэты, паўсюль ён ловіць незнарок красунін позірк. А тая ў страху, хоць дасюль любві ня знала, гуляе броўмі, не інакш какетка, спраўна. [23]1 Зайздросна.
Уесься, чмелю, ты усё каля шчакі й веек трапяткіх, гудзеш пяшчотна, бы на вушка ёй сакрэт хочаш расказаць, і з надных губ крадзеш цалунак, далані ўнікнуўшы яе.
Адно вядома мне імя, а ты ужо ўсё атрымаў. [24]2
Шакунтала: Ратуйце, ратуйце мяне ад гэтага нахабнага чмяля! Сяброўкі: (сьмеючыся) Хто мы такія, каб цябе бараніць? Душйанту кліч, ня нас! Гэты лес пад ягонай апекаю.
Душйанта: Самы час паказацца. Ня бо... (не дагаворваючы, сам сабе) He, так яны зразумеюць, што я князь. Добра, зраблю вось як. Шакунтала: (адышоўшы, аглядаецца) I сюды прыляцеў!
Душйанта: (хутка падыходзячы) Гэй!
Валадарыць тут валадар
з радзіны Пуру, каральнік злачынцаў.
1 22-23 памер vamsasthavila-.
2 Памер sikharini-.
Хто той дзёрзкі ліхадзей, што сьмее трывожыць мілых пустэльніц? [25]1 Пабачыўшы князя, дзяўчаты ніякавеюць.
Анасуйа: Хай пан не трывожыцца! Гэта ўсяго толькі чмель напужаў нашу сяброўку. (Паказвае на Шакунталу.)
Душйанта: (да Шакунталы) Вітаю! Ці добра жарбуецца2?
Шакунтала, зьмяцежаная, маўчыць.
Анасуйа: Добра-добра, асабліва з такім госьцем. Ласкава просім. Шакунтала, прынясі з буданчыка пладоў3. А гэтаю вадою можна абмыць госьцю ногі.
Душйанта: Чую я вашы пачцівыя словы і ўжо пачуваюся як дома.
Прыйамвада: Тады хай пан прысядзе ды адпачне з дарогі. Вунь там, у прахалоднай засені сямілісьніка4, стаіць услончык.
Душйанта: Пэўна, і вы стаміліся ад сваіх заняткаў. Калі ласка, прысядзьце са мною!
Анасуйа: (да Шакунталы) Трэба быць ветлівымі з госьцем. Сядайма ўсе разам! (Усе сядаюць.)
Шакунтала: (сама сабе) Чаму ж мне так горача, калі гляджу на яго? He гадзіцца гэта для пустэльніцы!
Душйанта: (гледзячы на дзяўчат) Як міла бачыць сяброўства такіх юных і прыгожых дзяўчат!
Прыйамвада: (убок) Анасуйа, хто гэта? Такі таямнічы, і гаворыць так ветліва, нібыта князь.
1 Памер агуа-.
2 арі tapo vardhate ДС ‘ці павялічваецца жарба?’ традыцыйнае вітаньне з прадстаўнікамі сьвятарскага стану.
3 Госьцю прапаноўвалі рыс, плады, кветкі й пітную ваду. Госьцю таксама давалі сядзеньне ды вады абмыць ногі.
4 Дрэва saptapama‘Alstonia Scholaris’.
Анасуйа: Мне й самой цікава. Спытаюся ў яго. (Гучна) Пан такі ветлівы, што я наважуся нешта спытацца. Які княскі род ты ўпрыгожваеш? Якая краіна сумуе ў тваю адсутнасьць? I чаму такі вытанчаны чалавек, як ты, выправіўся ў стомнае падарожжа да нашай сьціплай пустэльні?
Шакунтала: (сама сабе) Сьмялей жа, сэрцайка! Твае ўласныя думкі ўжо прамовіла ўголас Анасуйа.
Душйанта: (сам сабе) Адкрыцца ім цяпер ці пачакаць? Добра, скажу вось што. (Гучна) Пані, я прызначаны князем Душйантам сачыць за тым, каб пустэльнікі маглі чыніць абрады ў міры ды спакоі. Для таго я й прыйшоў у вашу пустэльню: пераканацца, што вам нічога не перашкаджае.
КНІГІ ОНЛАЙН
