Аповед пра Шакунталу
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 218с.
Мінск 2018
Вунь каханачка твая на кветку прылягла ў любоўнай стоме.
Зьнемаглася ўся ў тузе, мядку ня п’е цябе чакае! [ 151 ]3
Санумаці: Які незвычайны спосаб адганяць чмялёў. Князь сама ветлівасьць.
Мадгавйа: Глядзі, які ўпарты! He адганяецца!
Душйанта: Ня хочаш слухацца майго загаду, значыць?
1 Памер vamsasthavila-.
2 Жанчыны фарбавалі сабе рукі сандалам адсюль параўнаньне.
3 Памер агуа-.
Калі, нахабніча, кранеш ты бутона вуснаў, чыім нэктарам я п’янеў на піры каханьня, ня бачыць болей пекнаты табе гэтай дзевы: замкну я ў лотасе цябе будзеш там сваволіць! [ 152]1 Мадгавйа: Ну, такой суворай пакары ён дакладна спужаецца! (Сьмеючыся, сам сабе) Зусім зьехаў з глузду са сваім каханьнем, і я туды ж. Праўду кажуць, з кім спазнаесься, такім і станесься. (Гучна.) Дружа, гэта ж карціна, кар-ці-на!
Душйанта: Як карціна?!
Санумаці: Нават я толькі цяпер зразумела, што чмель намаляваны, што ж казаць пра князя, які бачыць не карціну, а каханую жонку!
Душйанта: Дружа, навошта ты мяне так падмануў?!
Бачыў я ладу сваю
нібыта наяве й быў шчасьлівы.
Але ты заман прагнаў -
і вось яна ізноў карціна! [ 153]2
Пускае сьлязу.
Санумаці: Такога ў закаханых я яшчэ ня бачыла: спачатку адрынуў, а цяпер сьлёзы пралівае.
Душйанта: Дружа, канца маім пакутам няма! Я больш не магу іх трываць!
Мне зь любай і ў сьне ня стрэцца: я начамі ляжу бяз сну.
На карціне і то ейны за сьлязамі ня бачу твар. [ 154]3 Санумаці: Годзе, ты ўжо цалком выкупіў тое ліха, што ўчыніў Шакунтале, прагнаўшы яе.
1 Памер vasantatilaka-.
2 Памер агуа-.
3 Памер$7ока-.
Чатурыка: (уваходзячы) Перамогаў гаспадару! Я ўзяла скрынку з пэндзлямі, як Вы прасілі, ды йшла сюды, калі...
Душйанта: Калі што?
Чатурыка: ...калі мне сустрэлася княгіня Васумаці са сваёю служанкаю Таралікай. Яна выхапіла ў мяне скрынку й сказала, што аднясе пэндзлі сама.
Мадгавйа: Ты яшчэ лёгка абышлася.
Чатурыка: Але ў княгіні зачапілася за куст сукенка, і пакуль Тараліка вызваляла крысо, я кінулася наўцёкі.
Душйанта: Дружа, княгіня ідзе сюды, бо гордасьць яе абражаная. Паклапаціся пра карціну.
Мадгавйа: Ты б лепей пра сябе паклапаціўся. (Беручы карціну, падымаецца.) Калі выйдзеш адсюль жывым, я буду ў Воблачнай вежы1. (Сьпешна выходзіць.)
Санумаці: Хоць князева сэрца аддадзена цяпер іншай, ён шануе і сваё першае каханьне. А ён сябар вярнейшы, чым я думала. Брамніца: (уваходзіць, трымаючы ў руках данясеньне) Перамогаў Вашамосьці!
Душйанта: Ветраваці, ты часам не сустракала княгіню Васумаці?
Брамніца: Сустракала. Яна йшла сюды, але вярнулася, пабачыўшы ў маёй руцэ данясеньне.
Душйанта: Так, ведаючы, што я буду заняты, яна ніколі мяне не трывожыць.
Ветраваці: Вашамосьць, дарадца Пішуна прасіў перадаць, што змог разгледзець толькі адну справу, бо прыйшлося лічыць вялікую суму грошай. Ён усё запісаў і перадае ліст.
1 Відаць, ідзецца пра высокую вежу ў палацы.
Душйанта: Пакажы.
Брамніца ўручае князю ліст.
Душйанта: (прачытаўшы) Дарадца піша, што нейкі марскі купец на ймя Дганам/тра1 загінуў у караблекрушэньні. Небарака быў бязьдзетным, таму ўсе ягоныя ашчаджэньні паводле закону пераходзяць у дзяржаўны скарб. Якое гора быць бязьдзетным! Купец быў багатым і, пэўна, меў шмат жонак. Ветраваці, трэба праверыць, ці не цяжарная часам адна зь іх.
Ветраваці: Вашамосьць, якраз паведамілі, што купецкая дачка з Айодгйі2, ягоная жонка, цяпер на трэцім месяцы цяжарнасьці. Душйанта: Тады ейны сын і атрымае бацькаву спадчыну. Ідзі, паведамі дарадцу.
Ветраваці: Як пан загадае. (Зьбіраецца ісьці.)
Душйанта: Пачакай хвілінку.
Ветраваці: Слухаю.
Душйанта: Якая, зрэшты, розьніца, ці ёсьць у яго нашчадкі альбо не?
Хто б ні страціў сваіх родных, калі толькі ня грэшнік ён, хай абвесьцяць: у Душйанце ён знойдзе сваяка сабе. [ 155]3
Ветраваці: Так і будзе абвешчана. (Выходзіць і неўзабаве вяртаецца.) Вашамосьць, гараджане сустрэлі ваш указ зь вялікаю радасьцю як дождж, які прыходзіць па гарачым леце.
Душйанта: (глыбока й цяжка ўздыхнуўшы) Так, на жаль, уся спадчына радзіны, калі памірае яе апошні прадстаўнік, пера-
1 Dhanamitra‘сябар багацьця’.
2 Ayodhyaгорад на рацэ Сарайу, прытоку Гангі. Легендарная сталіца Рамы, заснаваная яшчэ Ікшваку, сынам Продка (Manu-), першым князем Сонечнага роду.
3 Памер sloka-.
ходзіць да чужога чалавека. I па маім сконе такі ж самы лёс чакае слаўны род Пуру як тое насеньне, што пасеяна няўчас.
Ветраваці: Хай адхінецца ліха!
Душйанта: Гора мне, гора за тое, што пагрэбаваў шчасьцем, якое само прыйшло да мяне!
Санумаці: Няма сумневу, ён дакарае сябе за тое, што прагнаў Шакунталу.
Душйанта:
Як мог я законную жонку выгнаць, што носіць у лоне майго нашчадка, як маці-зямля у сабе насеньне, што ўзыдзе калісьці магутным дрэвам?! [ 156]1 Санумаці: Твой род на табе не перарвецца.
Чатурыка: (да Ветраваці) Навіны пра купцову сьмерць толькі падвоілі князеў смутак. Схадзіла б ты ў Воблачную вежу ды прывяла шаноўнага Мадгавйу можа, хоць ён зможа суцешыць князя.
Ветраваці: Добрая думка. (Выходзіць.)
Душйанта: Гора-гора! Чакае Душйантавых продкаў забыцьцё! Хто будзе продкам узьліваць, як належыць, жортвы, калі па сьмерці я да іх далучуся ў небе?
Ня маю сына я, што б чын працягнуў аброчны. Сьлязамі буду вас, дзяды, я паіць да скону! [ 157]2 Непрытомнее.
1 Памер upajati-.
2 Памер vasantatilaka-. Абавязак паеньня продкаў аброкамі ляжыць на старэйшым сыне. Лічыцца, што калі ў родзе не застаецца нікога, каб чыніць памінальны абрад, продкі зрынаюцца зь неба ў ніжэйшыя сьветы.
Ветраваці: (з трывогаю) Ачуйцеся, гаспадару, ачуйцеся!
Санумаці: Як мне яго шкада! Асьлеплены віною перад Шакунталаю, ён ня бачыць сьвятла выратаваньня. Я магла б ашчасьлівіць яго проста зараз. 3 другога боку, я чула, як Індрава маці, суцяшаючы Шакунталу, казала, што багі ўжо зачакаліся аброкаў, і таму зьбіраюцца неўзабаве вярнуць князю яго законную жонку1. Так, няхай усё ідзе сваім парадкам. А я тым часам абрадую навінамі Шакунталу. (Узьляцеўшы ў неба, зьнікае.)
За сцэнаю.
Ратуйце! Ратуйце!
Душйанта: (ачуўшыся й прыслухоўваючыся) Гэта ж крычыць Мадгавйа. Гэй, ёсьць хто побач?
Чатурыка: (уваходзячы) Пане, ваш сябар трапіўу бяду. Ратуйце яго!
Душйанта: Хто пасьмеў пакрыўдзіць бяскрыўднага сьвятара?
Чатурыка: Якаясь нябачная нечысьць схапіла Мадгавйу ды зацягнула на дах Воблачнай вежы.
Душйанта: (падымаючыся) Ну, не! Годзе! Нечысьць ужо забіраецца ў мой уласны дом. Зрэшты,
і ўласных праступкаў усіх ня ўбачыш:
то тут спатыкнесься, то там спудлуеш дык як жа магчыма адному князю
ўсачыці за кожным сваім падданым?! [ 158]2
За сцэнаю.
Ратуй, дружа, ратуй!
Душйанта: (ідучы подбегам) Ня бойся, я ўжо іду!
1 Г. зн. засмучаны князь перастаў чыніць багом аброкі.
2 Памер upajati-.
За сцэнаю.
Ага, ня бойся! Нехта схапіў мяне за карак ды хоча зламаць, як тую трысьцінку!
Душйанта: (азіраючыся) Мая зброя!
Йаванка: (уваходзячы з лукам) Гаспадару, вось ваш лук са стрэламі й пальчатка.
Князь бярэ лук са стрэламі. За сцэнаю.
Глытну гарачае крыві з твайго я горла як тыгар быдла, задзяру цябе умомант.
Заві Душйанту-ўладара, заступцу слабых, хай лук нацягне і мяне працяць наважыць! [ 159]1
Душйанта: (гнеўна) Ён яшчэ сьмее зьдзекавацца! Пачакай, трупаедзе, твая сьмерць ужо блізка! (Кладзе стралу на цеціву.) Ветраваці! Вядзі мяне на лесьвіцу!
Ветраваці: Сюды, Вашамосьць!
Усе сьпяшаюцца сьледам.
Душйанта: (азіраючыся) Але тут нікога няма.
За сцэнаю.
Я тут, ратуйце! Я вас добра бачу, але вы мяне чамусьці не. Я нібы тая мыш пад лапаю ката. Мне канец!
Душйанта: Гэй, нечысьць! Дарма ты ганарысься сваёй нябачнасьцю! Мая страла цябе знойдзе й навосьлеп! Яна
усьмерціць дастойную сьмерці нечысьць, а сябра, дастойнага жыць, ашчддзіць -
так лебедзь заўжды малако аддзеліць ад водаў, зь якімі яно зьмяшана. [160]2
1 У1 памер praharsini-. Заменены на vamsasthavila-.
2 УІ памер sloka-. Заменены на tristubh-.
Цэліцца. Зьяўляецца Маталі, Індраў вазьнічы.
Маталі:
Хіба ты Індравы наказ ужо забыў?
У чортаў цэліцца адно твой мусіць лук! На сябра ж любага свайго пабожны муж ласкавы кідае пагляд ня джалы стрэл. [ 161]1
Душйанта: (апускаючы лук) Гэта ж Маталі! Вітаю вазьнічага самога Індры!
Блазен: (уваходзячы) Гэты Маталі мяне ледзь не забіў, як аброчную жывёліну, а ты зь ім вітаесься!
Маталі: (з усьмешкаю) Вячысты, паслухай, зь якою мэтаю прыслаў мяне Пан багоў.
Душйанта: Я слухаю.
Маталі: Ёсьць адно племя чартоў2, якое празвалі Неадольным. Яны нашчадкі самога Каланэмі3, старукагаловага сына Гіранйакдшыпу4.
Душйанта: Так, я чуў пра іх ад Ндрады5.
Маталі:
Аднаму іх не адалеці нават Індру войска божае ачаліць ты мусіш, княжа.
1 Памер vamsasthavila-.
2 danavaДС ‘нашчадак Дану’ Дану адна з дванаццаці дачок мудраца Дакшы, жонка мудраца Кашйапы (у РВ маці зьмея Врытры, забітага Індрам). Яе дзеці длнавы часта атаясамляюцца з дяйтйамі, ці «сурамі, дзецьмі Кашйапавай жонкі Дзгці. Уважаюцца адвечнымі ворагамі багоў.
3 Каіапеті‘вобад часу’.
4 Hiranyakasipu‘з залатою падушкаю / адзежаю’ князь дайтйаў.
5 Narada— славуты мудрэц, адзін зь дзесяці Паноў спародаў, створаных Брагмам. Пасланец багоў.
Цьма начная, што не баіцца промняў сонца, перад месяцам1 адступае ў сховы ценяў. [ 162]2
Вазьмі свой лук, узыдзі на Індраў поваз і наперад, да перамогі! Душйанта: Магутны Індра ўчыніў мне вялікую ласку, для мяне будзе гонарам выканаць яго даручэньне. Але ж навошта было так абыходзіцца з Мадгавйем?!
Маталі: Усё проста. Я пабачыў, што ты зусім зьнябыўся ад нейкай сардэчнай скрухі, і вырашыў цябе разгневаць.
Як пыхне полымя, калі паварушыш дровы, як раскрывае капюшон, узлаваўшы, кобра, так муж, абражаны, ураз адчувае ярасьць, што сэрца гоіць ад журбы ды вяртае сілу. [ 163]3
Душйанта: (да блазна) Дружа, я мушу падпарадкавацца загаду Пана нябёсаў. Ідзі паведамі дарадцу Пішуну пра ўсё, што сталася,і дадай:
«На мудрасьць й развагу тваю пакідаю часова край.
У вышніх мясьцінах сёньня спатрэбіццамой меткі лук». [ 164]4 Мадгавйа: Слухаю. (Выходзіць.)
Маталі: Вячысты, узыходзь на поваз.
Князь падымаецца на поваз.
Усе выходзяць.
1 Маталі намякае на Душйантава паходжаньне зь Месяцовага роду.
2 Памер praharsini-.
3 УІ памер агуа-. Заменены на vasantatilaka-.
КНІГІ ОНЛАЙН
