КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Ніжэй падаюцца схемы паўвершаў (х = лёгкі (няўдарны) галосны; = цяжкі (ударны) галосны; 0 = любы галосны; | = цэзура; сэнсавай узаемаадпаведнасьці паміж санскрыцкімі й беларускімі прыкладамі няма): АДМЕНА ПЕРШАЯ ПАДА pathya- 0000 x--0 пераклад XX X X X asid raja nalo nama амываўся той край слаўны х XX х — X прадставілі тады праўцу na-vipula- 000- xxxO х х - X X х - схапіў ён хобатам ільва yena doso na bhavita XX — X X X - увайшоў праўца у палац bha-vipula- 0 x - -xxO X X X -XX- tasmai prasanno damanah 0---| -xxO зваліў на сухую зямлю і вось пераправіўшыся asyodyanam caitraratham ma-vipula- 0-X- -|--0 х X X х X а ўлада над собскай жонкай nyavedayatam asvastham X х - X X X а ўлада мужа над жонкай ra-vipula- 0-x| -x-0 XX X X X aksapriyah satyavadi паляцелі шыр-паветрам Ox-| -x-0 -хх- X X X Кашйапа, сын Самабыўцаў evam ukte naisadhena XX — XX X велявой з роду Ікшваку № № ДРУГАЯ ПАДА санскрыт 2 0000 x-xO 0000 x-xO — x-xO X X X x-xO sabdo mukto naradhipaih yayatir iva nahusah х x-xO X X xxO mahan aksauhinipatih sabharyaya varam dadau 3 XX x-xO X X X x x 0 8 sacyeva balavrtraha panakalam amanyata 4 X x-xO X X x-xO devas te tridivam gatah virasenasuto bah 5 XX — x x 0 X x-xO 10 tava rajan katham cana lokapala mahaujasah № ДРУГАЯ ПАДА беларуская адмена 1 x-xx|x-x- вярнуліся назад дамоў красуня чарнавокая 2 хх-х|х-х- валадарнай красы жанкі о найлепшы між бгаратаў 3 ххх-|х-х- папрацінаўшы процьмай стрэл па веляполі раскіданы Увага: Адмены, якія парушаюць забарону ххна месцы 2-га і 3-га складоў, ужываюцца пры перакладзе рэдка. У клясычнай санскрыцкай паэзіі мэтрычны малюнак шлокі стражэйшы. Напрыклад, другая пада дапускае толькі пяць адмен (выдзеленыя ў табліцы цёмна-шэрым колерам). У перакладзе, аднак, розьніца паміж эпічнаю ды клясычнаю шлокаю амаль не прыкметная. 3. Памеры samavrtta- Для правільнага чытаньня гэтых памераў трэба ведаць разьмеркаваньне ўдарных і няўдарных месцаў у вершы. Як было адзначана вышэй, няўдарныя склады трэба прачытваць крыху хутчэй за няўдарныя, ствараючы патрэбны рытм. Напрыклад (лёгкія/няўдарныя склады падаюцца маленькімі літарамі): RAMYANtaRAH kamaliNIhariTAIH saROBHIS CHAYAdruMAIR niyamiTARkamaYUkhaTAPAH Хай ПУЦЬ аЗДОбяць ёй стаВЫ Ў самаЦЬВЕтах ЛІлій, хай КОсаў СОнечных іСКВАР адслаНЯюць ДРЭвы... Трэба сказаць некалькі слоў і пра цэзуры. Што да іставіку, то яны могуць супадаць зь межамі слоў, а могуць стаяць і ўнутры складанага слова на мяжы асноваў. У беларускім перакладзе цэзуры заўсёды стаяць паміж словамі. У некаторыя памеры ў іх перакладных адменах была дададзеная цэзура для больш лёгкага іх успрыманьня беларускім чытачом; у іншых яна была прыбраная. У тэксьце перакладу цэзуры ніяк не пазначаюцца, таму вельмі важна азнаёміцца са схемамі ячшэ да пачатку чытаньня. Зыходны рытмічны малюнак захоўваецца там, дзе гэта магчыма, але ў некаторых памерах рытм можа прыкметна адрозьнівацца. № ПАМЕР СХЕМА Й ПРЫКЛАД TRI$TUBH(11 складоў) 1 indravajra- X — хх-х — vasamsi jirnani yatha vihaya X X x (/|) X (/|) X X X як зьняўшы адзежу (|) зь сябе старую 2 upendravajra- х-х — хх-х navani grhnati naro'parani X XX (/|) X (/|) X X X у новы убор (|) адзяюцца людзі УП розьніца паміж памерамі 1 і 2 губляецца. 3 upajati Х-Х--ХХ-Х-- --Х--ХХ-Х альбо наадварот amapradhanesu tapodhanesu gudham hi datatmakam asti tejah 3 upajati- х х х (/|) х (/|) х х х Х-ХХ(/|) X (/|) X — X — X У кожным пустэльцы, і найрахманым, хаваецца жар унутры пякучы. УП гэты памер часам можа выдзяляцца чаргаваньнем месца цэзуры, аднак часьцей ён зусім зьліваецца з двума папярэднімі памерамі. 4 rathoddhata- -х-ххх-х-х- no kadapi bhavatan mahibhujam -x-xxx-x-x- ты навошта y сьвятой пустэльні, друг 5 salinl- I X X nirghatograih kunjali nanjighamsu -XX-I-xx-x-x стала яна долю клясьці ліхую JAGATI(12 складоў) 6 drutavilambita- ххх-хх-хх-х- sadasi vakpatuta yudhivikramah XXX-XX-XX-X- калі я побач стаяў, то глядзела ўбок 7 vamsasthavila- х-х — хх-х-х- vivesa samatyapurohito 'riha х-х-х(|)хх-х-х-(х) красу такую ўтаймаваць у юным целе ATIJAGATI(13 складоў) 8 praharsini- |хххх-х-х nirdistam kulapatinasa parnasala х х/| х /|хх X X X Аднаму іх | не адалеці нават Індру войска божае | ачаліць ты мусіш, княжа. У перакладзе цэзура можа быць альбо пасьля 4-га, альбо пасьля 5-га складу. 9 rucira- x-x-|xxxx-x-x- sarasvatT srutamahatam mahiyatam x-x-xxx-|-XXX- хай правіць князь на дабрабыт княству ды людзям SAKVARI(14 складоў) 10 vasantatilaka- — х-ххх-хх-х — daivena deyam Hi kapurusa vadanti x-x-xxx-(|)xx-x-x бывае, слодычнае штось y далі пачуем ATISAKVARI(15 складоў) 11 malini- хххххх X — X — sa hi gaganavihari kalmasadhvamsakari X-XX-X-X-XX-X-X як лёгка рука тугую можа напяць цяціву ATYASTI-(17 складоў) 12 mandakranta- |ххххх-|-х X kas cit kantavirahaguruna svadhikarapramattah -хх-|хх-хх-|хх-хх-х ходзяць сабе ды жуюць мураву аляняты бяз страху 13 sikharinT- х |ххххх XXX- varam sHnya sala na ca khalu varo dustavrsabhah x-x-x-(|)x-xxx-|-xxx- але мая душа прывыкла да лясной безьлюдзі й цішы 14 harini- ххххх-| |х-хх-х- sarasi bahusas taracchayeksanat parivancitah xx-xx-|-xx-|x-xx-x- i бяжыць па шчацэ, капле сьляза на мой бранзалет цьмяны ATIDHRTI(19 складоў) 15 sardulavikndita- ХХ-Х-ХХХ-| X X- raman nasti parayanam parataram ramasya daso smy aham xx-xx-x-xxx-x-xx-x- яе плечы паніклі, скуру аб кару нацерла сабе яна PRAKRTI(21 склад) 16 sragdhara- х —|хххххх-|-х — х — grivabhangabhiramam muhur anupatati syandane dattadrstih -x-xx-x|-x-xxx-|xx-xx-x як прыгожа гне шыю, позірк кідаючы свой на імклівы наш поваз 4. Памеры ardhasamavrtta- У памерах гэтага кшталту мэтрычны малюнак цотных і няцотных радкоў не супадае. У гэтым перакладзе сустракаюцца толькі два падобныя памеры: № ПАМЕР СХЕМА Й ПРЫКЛАД 1 aparavaktra- ц хххххх|-х-х- нц хххх-хх|-х-х- sphutasumadhuravenu gitibhis tam aparavaktram avetyamadhavam Ц XXXX X X - нц хх-х-хх-х-хх дрэвы чуюць мае словы й шлюць адказ, задрыжала лісьце усьлед Шакунтале 2 puspitagra- ц хххххх|-х-х НЦ хххх-хх|-х-х ahitahitavicarasunyabuddheh srutisamayair bahubhir bahiskrtasya Ц -х-ххх-х-х-х НЦ хх-х-хх-х-х-х пыл, падняты капытамі коней порсткіх, у вячэрнім сонцы гарыць агнём чырвоным 5. Памеры ganavrtta- Сустракаюцца ў п’есе і памеры, якія лічаць не склады, але наборы (gana‘група’). Адзін набор складаецца з чатырох лёгкіх галосных (matra‘мера’) альбо іх заменьнікаў (цяжкіх галосных). Найчасьцейшым такім памерам у п’есе ёсьць агуа-, альбоgatha-. Верш складаецца з двух радкоў: першы мусіць мець 30 мераў, другі 27. Радкі дзеляцца на наборы па чатыры меры ў кожнай зь некаторымі выняткамі. Пасьля трэцяга набору павінна быць цэзура. У табліцы ніжэй прыводзіцца асноўная адмена агуа-, ці pathya(знак над хх азначае, што апошнія могуць быць замененыя на першы; 0 любы галосны): 1 2 3 4 5 6 7 8 1 XX XX X X XX XX XX XX X X XX XX XX XX X X XX XX 0 2 XX XX X X XX XX XX XX X X XX XX XX XX X XX XX 0 3 табліцы відаць, што ў першым наборы магчымыя наступныя спалучэньні: 1) - 2) х х 3) х х ды 4) х х х х; а ў другім: 1) х х, 2) - 3) х х 4) х х ды 5) х х х х і г. д. Розныя адмены набораў могуць спалучацца адна з адной без абмежаваньняў. Напрыклад (ступы паказаныя дужкамі): (a pari)(tosad) (vidusam) | (na sadhu) (manye) (prayoga)(vijna)(nam) (balavad а)(рі siksi)(tdnam) | (atmany) (apra)(tya)(yam ce)(tah) Па-беларуску памер агуаперадаецца тактавікам-. nepman частка радка мае тры ўдары, другая чатыры (прамежак паміж ударамі ня больш за тры склады). Ёсьць некаторыя мэтрычныя абмежаваньні. Першы радок ня можа пачынацца з х х ды павінны сканчацца націскным складам. Другі радок, наадварот, павінен пачынацца х х і сканчацца ненацісьненым складам. Напрыклад: Манга-кветачка мая, зялёна-жоўтая красуня-краска! Памер udgatha-, ці giti-, адрозьніваецца ад агуатым, што ў 6-м наборы другога радка павінна быць х х альбо —. У гэтым перакладзе, аднак, udgatha(а часам і aryd-) заменены на іншы памер, які адрозьніваецца ад папярэдняга лішнім ударам у няцотных радкох. Такім парадкам, цэзура прыходзіцца пасьля чацьвертага набору, дзелячы радок напалам: Ціха й спакойна ў пустэльні сьвятой, чаму ж дрыжыць тады правіца?!1 Аднак і aryd-, і udgathaможна ў прынцыпе перакладаць без вышэй пазначаных абмежаваньняў, г. зн. arydяк 3/4-ударны тактавік, a udgatha— як 4/4-ударны, ужываючы альбо толькі жаночыя канцоўкі, альбо чаргуючы жаночыя з мужчынскімі. Напрыклад: Няпоўнымі-поўнымі гірамі часта абважвае пакупнікоў сваіх гандляр 1 Пар. верш Янкі Купалы, напісаны чатырохударным тактавікам: Я табе, зямля мая прадзедаў маіх, He патраплю нічога жалець на сьвеце. альбо завышае цану шматкротна: такая прырода усіх прадаўцоў! 6. Памеры matravrtta- Ёсьць у п’есе таксама памеры, што з аднаго боку лічаць меры, з другога маюць строга вызначаную канцоўку. Іншымі словамі, першая палова радка дазваляе замену лёгкіх галосных на доўгія, а другая не. Верш у такіх памерах складаецца з чатырох радкоў: 1-ы роўны 3-му, а 2-і роўны 4-му. Прапанаваныя адмены перакладу досыць вольна абыходзяцца зь першаю, варыятыўнаю, часткаю памераў. Ne ПАМЕР СХЕМА Й ПРЫКЛАД 1 vaitallya(14-16 мераў) ц XX XX XX X X - нц XX XX XX XX X X - atha tasya vivaha kautukam lalitam bibhrata eva parthivah Ц X X X X X XX нц X X X X X -XXX- Дзе твой пан, дзе яна, што з ланямі гадавалася, чужынка для любві?! 2 aupacchandasika(16-18 мераў) Ц XX XX XX X X - нц XX XX XX XX X X camaran paritah prartitasvah kvacid akarnavikrtastamallavarsi