Асоба збіральніка ў захаванні нематэрыяльнай культурнай спадчыны
Выдавец: Віктар Хурсік
Памер: 158с.
Мінск 2015
[14], Вынікам экспедыцыі быў падрыхтаваны А.К. Супінскім артыкул «Нсторня поселеннй н жнлніца Горной Шорнн» для юбілейнага зборніка, прысвечанага 10-годдзю Горна-Шорскага раёна (не выдадзеная) [7], Пазней, у 1947 г., А.К. Супінскі абараніў кандыдацкую дысертацыю «Этнаграфічныя помнікі жылля лясной зоны СССР».
У пачатку 1930-хг.краязнаўстваўБССРфактычнабылоразгромлена і вынішчана, а многія вядомыя вучоныя і мясцовыя краязнаўцы рэпрэсаваныя. Такі самы лёс чакаў і многіх беларускіх археолагаў, у тым ліку А.М. Ляўданскага (рэпрэсаваны ў 1937 г.). «Выкрыццё нацдэмаў» у беларускім краязнаўстве пачалося ў кастрычніку 1930 г. Быў зменены склад ЦБК і рэдакцыі «Нашага краю», а з лістапада 1930 г. часопіс быў рэарганізаваны ў новы орган пад назвай «Савецкая краіна» пад кіраўніцтвам новай рэдакцыйнай калегіі. Усе гэтыя працэсы істотна змянілі характар публікацый на старонках «Савецкай краіны» цяпер ён быў перапоўнены «разоблачнтельнымн» артыкуламі. Вось пералік назваў некаторых з іх: «Узмацніць барацьбу з варожымі вылазкамі ў краязнаўстве», «За бальшавіцкую партыйнасць у краязнаўстве», «Апалітычнае вывучэнне роднага краю нам не патрэбна», «Па-баявому перабудаваць краязнаўчую працу» і г. д. У гэтых і падобных артыкулах сцвярджалася, што «краязнаўства знаходзіцца на службе контррэвалюцыйнага нацыянал-дэмакратызму»; пісалася аб неабходнасці «ўзмацнення класавай пільнасці на краязнаўчым фронце» і г. д. Замест праграм вывучэння мястэчак з’віліся праграмы вывучэння калгасаў і саўгасаў, фабрык і заводаў, сацспаборніцтва і ўдарніцтва. Выяўленню нацыянал-дэмакратызму і фашызму ў савецкай этнаграфіі былі прысвечаныя і некалькі артыкулаў А.К. Супінскага [25, 26],
У 1937 г. А.К. Супінскагаарыштавалі ды адправілі ў канцэнтрацыйны лагер. Яго жонка Берта Міхайлаўна ў хуткім часе памерла, дачку Ірыну выхавалі сваякі' [10]. Выклікае здзіўленне і захапленне тое, што і ў зняволенні Супінскі здолеў займацца навукова-даследчай работай. Як пісаў І.Л. Жарабцоў, «особое совеіцанне НКВД СССР решнло отправнть его в ссылку (вероятно, в восточный Казахстан). ... находясь там, А.К. Супннскнй собрал этнографнческне матерналы, на основе которых была позднее напнсана его статья «Культура жнлшца Кузнецкого Алатау» [12, с. 177-178].
У 1939 г. Антон Казіміравіч знаходзіўся ўжо ў Архангельскай вобласці, у сумна вядомым Каргапольлагу. I тут, як ні дзіўна, даследчык супрацоўнічаў з Каргапольскім краязнаўчым музеем, праводзіў археалагічныя даследаванні, у прыватнасці, у 1939 г. адкрыў неалітычную стаянку каля в. Афоніна Каргапольскага раёна. У навуко-
Ірына Антонаўна Супінская у 1962 г. выйшла замуж за сусветна вядомага кампазітара Дзмітрыя Шастаковіча [10],
вым архіве АОКМ захоўваюцца дакладная запіска і канспект манаграфіі «Названне «Каргополь» н его нсторнко-лннгвнстнческое проіісхожденне», напісаныя ім у зняволенні ў 1941 г. Як вынікае з публікацыі Л.І. Цвятковай, «А. К. Супннскнй предложнл свон услугн по органнзацші музея в Каргопольлаге н напнсанню научного труда по нсторнн города Каргополя. В просьбе A. К. Суішнскому было отказано с мотнвнровкой несвоевременностн разработкн данного вопроса. Что же касается органнзацнн музея, было заявлено, что тематнка не вполне соответствует временн. На всякнй случай ему было предложено обратнться в музейную комнссню Наркомпроса» [30],
Пасля вызвалення з лагера Антон Казіміравіч пасяліўся ў г. Чарапаўцы Валагодскай вобласці. Працаваў у Чарапавецкім настаўніцкім інстытуце на кафедры гісторыі, «чнтал там курс нсторнн СССР н краеведенне, в том же году опублнковал свон “Программы по учету н опнсанню этнографнческнх памятнлков у населення Вологодской областн”» [12, с. 177-180], У 1947-1949 гг. працаваў таксама ў Чарапавецкім краязнаўчы музеі, вёў актыўныя палявыя даследаванні. Фальклорныя матэрыялы, сабраныя A. К. Супінскім падчас экспедыцый па вёсках Чарапавецкага раёна, дэманструюць асноўныя кірункі навуковых інтарэсаў збіральніка абрады, звязаныя з земляробствам, жывёлагадоўляй, народныя павер’і, вяселле, маладзёвыя «бяседы», каляндарны цыкл, і, безумоўна, бясцэнныя для даследчыкаў валагодскага фальклору. Захоўваюцца яны ў архіўных фондах Чарапавецкага музейнага аб’яднання (апублікаваныя часткова), а таксама ў архіве аддзела славянскай этнаграфіі Інстытута этнаграфіі РАН (не апублікаваныя) [5, с. 178-201],
Успаміны А.Т. Сухадолавай-Асмінскай, прыведзеныя В.А Уладзіміравай, характарызуюць Антона Казіміравіча як таленавітага навукоўца, шчырага і прыгожага чалавека: «До войны Антон Казнмнровнч работал в этнографнческом ннстнтуте в Ленннграде. ...Надо сказать, что он был очень хорош собой, даже после лагеря, когда я его увндела в Череповце, высокнй, статный, с пышной шевелюрой вьюшлхся волос, с прекраснымн выразнтельнымн жнвымн глазамн, очень обіцнтельный, веселый. ...Когда подошел срок освобождення, онн прнехалн вместе в Черегювец, так как его новая жена была родом нз Череповецкого района. Супннского прннялн на работу в Череповецкнй учнтельскнй ннстнтут на кафедру нсторнн... Будучн ученым-этнографом, он устрошіся на рабоіу еіце н в Череповецкнй краеведческнй музей.... Но в Череповце на кафедре нсторнн над Супннскнм сталн сгушаться тучн. ...Лнчность Супннского уж слншком не впнсывалась в предназначенные ей рамкн. Внднмо, лагеря его ннчему не научнлн: нн почтенню к начальству, нн осторожностн. Он, как н прежде, был остер на язык, говорнл все, что
8. Грыневіч, Яніна. Фальклорная спадчына А.Супінскага ў архіве ІМЭФ / Яніна Грыневіч, Ірына Смірнова П Беларускі фальклор: Матэрыялы і даследаванні: зб. навук. прац / ЦДБКМіЛ; рэдкал.: Т.В. Валодзіна (гал. рэд.) [і інш.]. Мн., 2014. Вып. 1. С. 276-328.
9. Дзянісаў, А.У. Краязнаўчы рух у БССР у 20-30-я гг. XX ст.: аўтарэф. дыс. ... канд. гіст. навук : 07.00.02 / А.У. Дзянісаў; Беларус. дзярж. пед. у-т імя М. Танка. Мінск, 2008. 23 с.
10. Документальная хроннка / Жнзнь й творчество Дмігтріія Шостаковнча. [Электронный ресурс]. Режнм дотупа: http://live. shostakovich.or.multimedia.ru/chronicle/year-1962. Дата доступа: 16.07.2013.
11. Жеребцов, Й.Л. Антон Казнмнровпч Супннскнй / Н. Л. Жеребцов П Очеркн по нсторнн нзученпя этнографнн комн. Сыктывкар, 2007. С. 103-107.
12. Жеребцов, Н.Л. Этнограф А.К. Супннскнй / Н.Л. Жеребцов // Полнтнческне репрессіш в Росснн. XX век: матерналы регнон. науч. конф., 7-8 декабря 2000 г. / Комн респ. благотвор. обіцеств. фонд жертв полнт. репресснй «Покаянне”, йн-т яз., лнт. u нсторнн Комн науч. центра УрО РАН, Сыктывкар. о-во «Меморнал»; редкол.: І.Е. Кулаков [іі др.].Сыктывкар, 2001. С. 177-180.
13. Каспяровіч, М.І. Школы і Таварыства Краязнаўства з сваімі організацыямі Н М. I. Каспяровіч Н Віцебшчына: зб. / Неперыядычны орган Віцебскага акруговага таварыства краязнаўства: пад рэд. М.І. Каспяровіча. Віцебск, 1925.-Т. 1.-C. 212.
14. Коллекцнн по культуре народов Снбнрн н Дальнего Востока / Росснйскнй этнографнческнй музей. [Электронный ресурс]. Режнм дотупа: http://www.ethnomuseum.ru/kollekcii-po-kulture-narodov-sibirivostoka. Дата доступа: 07.09.2013.
15. Маракоў, Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі / Л. У. Маракоў II Даведнікі пісьменніка, гісторыка, энцыклапедыста Леаніда Маракова [Электронный ресурс]. Режнм дотупа: http://www.marakou.by/by/ davedniki/represavanyya-litaratary/tom-ii?id=19813). Дата доступа: 05.01.2015.
16. Півавар, М.В. Даследчыкі Полацка-Віцебскай даўніны, XVI ст. 1944 г.: даведнік / М.В. Півавар. Віцебск: Віцебская абласная друкарня, 2006. 176 с.
17. Рыбаков, Б.А. Язычество Древней Русп / Б.А. Рыбаков. М.: Наука, 1988,-784 с.
18. Супінскі, A. К. Магільнік каля вёскі Лятох Віцебскага раёну й акругі (даклад на сходзе культурна-гістарычнай секцыі Таварыства 10 мая 1925 года) / А.К. Супінскі // Віцебшчына: зб. / Неперыядычны
орган Віцебскага акруговага таварыства краязнаўства: пад рэд. М.І. Каспяровіча. Віцебск, 1925. Т. 1. С. 18-21.
19. Супінскі, A. К. Школьныя краязнаўчыя музеі / А.К. Супінскі II Віцебшчына: зб. / Неперыядычны орган Віцебскага акруговага таварыства краязнаўства: пад рэд. М.І. Каспяровіча. Віцебск, 1925. Т. 1.-C. 213.
20. Супінскі, A. К. Прыгонная Внцебшчына / А.К. Супінскі П Віцебшчына: зб. / Неперыядычны орган Віцебскага акруговага таварыства краязнаўства: пад рэд. М.1. Каспяровіча. Віцебск, 1928. Т. 2. С. 117-146.
21. Супінскі, А.К. За новы музэй / А.К. Супінскі П Наш край. Штомесячнік Цэнтр. Бюро краязнаўства пры Беларускай Акадэміі Навук. 1930. № 7-8. С. 7-11.
22. Супінскі, А.К. Да пытання аб некаторых усходніх элементах у беларускім народным мастацтве фарбавання / А.К. Супінскі II Наш край. Штомесячнік Цэнтр. Бюро краязнаўствапры Беларускай Акадэміі Навук. 1930. № 4. С. 2025.
23. Супннскнй, А.К. По поводу реэкспознцнн украннского отдела Русского музея / А.К. Супннскнй II Сообіцення ГАЙМК. 1931. №9-10.-С. 60-67.
24. Супннскнй, А.К. «Понева» н «вставка» в белорусской женской одежде (К вопросу об нх культовом пронсхожденнн)/ А.К. Супннскнй // Советская этнографня. 1932. — № 2. — С. 102-136.
25. Суішнскнй, А.К. Нацнонал-демократнзм в современной белорусской этнографнн / А.К. Супннскнй II Этнографня на службе классового врага. Л., 1932.-С. 101-128.
26. Супннскнй,А.К. Проповедннкнфашнзмавсоветскойэтнографнн / А.К. Супннскнй II Нсторнческнй журнал. 1937. № 5.
27. Супннскнй, А.К. Комплексная экспеднцня в белорусское Полесье (1932 г.) / А.К. Супннскнй // Вестннк академнн наук СССР. 1933.-№ 8-9.-С. 92-98.
28. Супннскнй, A. К. Белоруссня н БССР [Текст]: путеводнтель во выст. гос. этнограф. музея / A. К. Супннскнй. — Л.: Гос. этнограф. музей, 1934. 57 с.
29. Супннскнй, А.К. Уход за могнламн на еврейском кладбшце Санкт-Петербурга [Электронный ресурс]. Режнм доступа: http://jekl. ru/component/page,shop.product_details/flypage,shop.flypage/product_ id,47477/category_id,41970/manufacturer_id,0/option,com_virtuemart/ Itemid,l. Дата доступа : 21.01.2015.
30. Цветкова, Л.Н. йсторнко-этнографмческне загшскн заключенного Каргопольлага A. К. Супннского. 1941 г. / Л.Н. Цветкова Н Святые н святынн северорусскнх земель: матерналы VII науч. регнональной
КНІГІ ОНЛАЙН
