КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— А помніш, як з цябе Палкоўнік фарцоўшчыка вырабляў? — пытаюся я ў Віла. — Каб мы падумалі, што нас за валюту расстраляць хацелі? — 3 мяне?.. — здзіўляецца Віл, — Фарцоўшчыка?.. Ён не помніць. Сэрца, вочы, скляроз... Са склярозам і я сябрую, але не так блізка. Ва ўсякім разе, усё, што "% J хоць неяк звязана з Асяй, помню... Як яна выбегла, як дзверы за ёй самі зачыніліся, і як Палкоўнік накінуўся на Віла, што ён валюту ў канадцаў цыганіць... — ...Ніхто ні ў кога пра валюту не пытаўся, — заступіўся за Віла Косця, і Палкоўнік агрызнуўся: — Гэта ў цябе не пыталіся! А мяне дасталі вашай валютай! Відаць было, што ён маніў. І незразумела было, навошта?.. Косця падышоў да дзвярэй, якія яшчэ ўздрыгвалі, зачыніўшыся за Асяй. Торгнуў дзверы за ручку, зачыніў шчыльна. — Каго яшчэ дасталі валютай? — ён глянуў на Пілю. — Цябе?.. — He... — Піля пабойваўся і Палкоўніка, і Ворана, не кажучы ўжо пра маёра Гагарына. — Мяне бацькам даставалі. — Якім бацькам? — Маім... Каб я падумаў, што з ім будзе, калі ўсе дазнаюцца, што я, сын рэвалюцыянера, такога пісьменніка... — Ха! — хакнуў Палкоўнік, які, можа быць, і лічыў яшчэ каго-небудзь, апроч сябе, рэвалюцыянерам і пісьменнікам, але не Піліпа Пестрака, і тут раптам Эдзік Гарачы, сябар Пілі, крыкнуў: «Не хакай!» — і ўскінуў руку, нібы ў піянерскім салюце: — Антыасаркан! Здорава ў яго ўсё гэта выйшла: і «не хакай!», і піянерскі салют, і, падобнае да «no passaran!», тарабарскае слова антыасаркан! Нездарма ён актор Тэатра юнага гледача, на прыступках якога чыталіся вершы і ў калонах якога блукалі, пераплываючы з левага берага Свіслачы на правы, пахі далёкай маскоўскай адлігі. 3 Палкоўнікам найчасцей лаяўся Косця. Ці Шыдляк, напорысты Генік Шыдлоўскі. Але ад Эдзіка, звычайна ціхага, найцішэйшага ў нашай кампаніі, ніхто напору такога не чакаў, нават Палкоўнік на дзверы азірнуўся: — Ты што гэта?.. — Гэта тое, пра што пыталіся. Хто прывёз кнігу ў Менск, хто чытаў, хто і каму перадаваў? У мяне пыталі, хто перадаў мне... Палкоўнік, які і прывёз з Масквы раман «АнтыАсаркан», пра які чуў я ў размовах, але не чытаў, бо да мяне, як да наймалодшага, кніга не дайшла і ўжо, падобна, не дойдзе, перапытаў насцярожана: — І што?.. — Нічога, — апусціў руку, якую ўсё яшчэ трымаў, нібы ў піянерскім салюце, Эдзік. — Ніхто не перадаваў. Раніцай іду ў тэатр, а нешта ляжыць на прыступках за калонай. Скручанае так, як вялізная кубінская сігара. Спыталі: чаму кубінская? Я спытаў: а якая яшчэ?.. 3 дахудома на Гарадскім Вале,дзе сядзім мы з Вілам, відаць дом на праспекце Незалежнасці, дзе некалі была крама «Тытунь», у якой куплялі мы кубінскія сігары. У бліскучых, быццам срэбных, падобных да ракетаў, якія Савецкі Саюз хацеў паставіць на Кубе, каб страшыць Амерыку, футуральчыках, укладзеных у драўляныя скрыначкі. Адна такая сігара ў Амерыцы (Віл пацікавіўся пра гэта ў сенатара Галдуотэра) каштавала 20 долараў, а ў нас — 20 капеек. Галдуотэр не паверыў... Украме «Тытунь» на праспекце Незалежнасці,утой час праспекце Леніна, я купіў свой першы пачак цыгарак. Доўга вагаўся, выбіраючы паміж «Шыпкай» і «Джэбэлам». І хоць пачак «Шыпкі» — пляскаты, з тонкага кардону, падобны да пачка з папіросамі «Казбек» ці «Герцагавіна Флор», якія курыў Сталін, — выглядаў прыгажэйшым за звычайны, папяровы пачак «Джэбэлу», я выбраў апошні. Каб не пачынаць з таго, што хоць неяк нагадвала пра Сталіна, праз якога пасадзілі ў турму Палкоўніка. Я ўгадаў з цыгаркамі... Тытунь, з якога яны вырабляліся, быў з дабаўкаю. 3 траўкай, якая аказалася наркатычнай. Лед зь-ледзь, але ўсё ж... 3 паўпачка мож- на было нармалёва палятаць. Але даволі хутка з «Джэбэлам» разабраліся, прадаваць цыгаркі забаранілі, імпарт іх спынілі — і палёты скончыліся. He знайшоўшы лятучага паліва ні ў «Шыпцы», ні ў ніякіх іншых цыгарках, якімі спрабаваў замяніць «Джэбэл», я кінуў паліць. «Шыпку» нам прывозілі балгары, а «Джэбэл»... Вось і не помню, хто й адкуль прывозіў нам такія лятучыя цыгарэты... Хіба тыя ж балгары? Чаму тады «Джэбэл», д’ябал? He падобна да сяброў, не падобна... І не кубінцы «Джэбэл» прывозілі, яны таксама, як і балгары, сябры... Можа, парагвайцы... Каб, накурыўшыся, мы паставілі ў іх ракеты — і пачалася вайна. — Віл, — пытаю я, гледзячы ўтой бок, дзе некалі была крама «Тытунь» з кубінскімі сігарамі па дваццаць капеек, — а што ў той кнізе было? — У якой?.. — Праз якую Эдзіка Гарачага пасадзілі. — «Доктар Жывага»? «Доктара Жывага» я чытаў: Палкоўнік меў (пакуль гэбісты не забралі) італьянскае, у вішнёвай вокладцы, выданне. He. — «Ракавы корпус»? — He... Тарабарская нейкая назва... — «Анты-Асаркан»? — Так. — Ты хіба не чытаў? — He. Да мяне, як да наймалодшага, чарга не дайшла. Віл адпівае трохі з пляшкі, перадае пляшку мне. — Шкада, што не я быў наймалодшы. Я раблю глыток. — Кепская кніга? — He помню... Калі б я быў наймалодшы тады, дык быў бы наймалодшы й цяпер. А... — Што «а»?.. — Чаму «Анты-Асаркан»? — Ха! — хакае Віл, на ўсё жыццё набраўшыся гэтага ў Палкоўніка. — Ты не помніш? Ён задаволены, што я, маладзейшы, не помню. І я пацвярджаю, што не помню, адмоўна ківаючы галавой. — Быў такі Аляксандр Асаркан, крытык тэатральны. Маскоўскі мураш, як яго называлі. Ён сядзеў ва Ўладзімірскім цэнтрале разам з Палкоўнікам і Паўлам Уліціным... Ты Паўла Ўліціна чытаў? Я чуў пра Ўліціна, але не чытаў яго, таму зноў адмоўна ківаю галавой, і Віл глядзіць на мяне, як на чалавека, які зрабіў нешта непрыстойнае. Ці не, не так: ён глядзіць на мяне, як на чалавека, які павінен быў і мог зрабіць нешта прыстойнае, але не зрабіў. He прачытаўУліціна... — Ведаеш, што ў ягонай біяграфіі было? — Турма, калі з Палкоўнікам сядзеў. — Турма... Ты што-небудзь страшнейшае за турму ўявіць можаш? — Mary. Што? Я не ведаю, што?.. — Лагер? — Лагер... He сядзеў ты ніколі — вось табе і страшна. А ўяві: твайму бацьку, каморніку, адсякаюць галаву. Ці то белыя, ці то чырвоныя... Сям’я Ўліціна адразу пасля рэвалюцыі на Доне жыла... І вось ён, трохгадовы хлопчык, прачынаецца ўночы, а пасярод хаты маці стаіць з галавой бацькі ў руках. He ведаючы, куды яе падзець... Пасля кладзе на зэдаль, ідзе на двор і вяртаецца з целам... Усцягвае на стол і пачынае прышываць да цела галаву... Я ўявіў — і пацягнуўся да Віла па каньяк. — Скончыўся, — пабоўтаў пляшку Віл. — А ты — турма... Пайшлі ў тэатр да Эдзіка, у бары пасядзім. Рускі тэатр, у якім працуе цяпер Эдзік Гарачы, можна ўбачыць з даху дома на Гарадскім Вале, калі павяр- нуцца ад Жоўтай царквы на Нямізе да турмы на Валадарскага. Турму называюць Пішчалаўскім замкам. У «замку» разбурылася адна з вежаў, і з даху цікава назіраць, як турэмшчыкі ходзяць каля яе, не ведаючы, што з ёй рабіць... — Дык вось яны ўтрох, Палкоўнік, Асаркан і Ўліцін, напісалі ў турме авантурны раман. Той раман авантурны начальнік турмы... Ты чытаў «Размову пра рыбу» Ўліціна? — так і не дазнаўся я, што зрабіў з авантурным раманам авантурны начальнік турмы, бо пра Ўліціна размаўляць Вілу цікавей, чым пра Асаркана і нават пра Палкоўніка. — He чытаў. — А «Браму Каўказа»? — паціху спускаецца Віл са свайго даху на свой сёмы паверх, дзе ўжо ў кватэры паказвае мне фотаздымак, на якім побач з Палкоўнікам стаіць фацэтны чалавечаку берэціку з кіёчкам, які, здаецца, толькі што зваліўся з даху і зламаў нагу. Гледзячы ў ягоныя смутныя, як ва ўсіх габрэяў, і ў той жа час весела звар’яваныя вочы, чамусьці думаеш, што наўрад ці сярод напісанага ім можна вычытаць нешта талковае. — Калі маці ягоная памерла, — кажа Віл, улюбёна гледзячы на фацэтнага чалавечка з кіёчкам, — ён напісаў ёй ліст. — Куды?.. — На той свет. Куды яшчэ нябожчыкам пісаць?.. Вуліца Валадарскага, колішняя Лошыцкая, былая Серпухаўская Эдзік Гарачы адмарозіў ногі ў лагеры, таму ходзіць па тэатры ў валёнках. Ён нават ролі ў спектаклях просіць такія, каб можна было ў валёнках граць. За савецкім часам такіх роляў хапала, а цяпер не стала — і Эдзік у спектаклях амаль не заняты. Затое спакойна можа сядзець у тэатральным бары. Ніхто не падбяжыць: «Ты што перад спектаклем п’еш?!.» А калі нехта й падскочыць, не разабраўшыся, дык Эдзік адкажа: «Віно...» У Эдзіка здароўе ўжо не тое, каб каньяк піць. Вось чаму яго аднаго, калі не лічыць Палкоўніка, пасадзілі? А не Пілю, ці яшчэ некага з нас... І я пытаю, схадзіўшы, як наймалодшы, па каньяк для мяне з Вілам і па віно для Эдзіка: як ён думае, чаму аднаго яго? — Бо аднаго ім было дастаткова, — адпівае віна Эдзік. — А мяне, бо каго яшчэ?.. У Пілі бацька пісьменнік, у Шульмана — рэжысёр, у Фані Файнберг — член-карэспандэнт, у Паліцаева — гэбэшнік... А ў мяне бацькі няма, а маці — санітарка. Віл крывіцца: — Пры чым тут гэта?.. Генералаў садзілі, маршалаў... — Пры Сталіне, — ківае Эдзік. — А са мной у Дубраўлагу ўжо ахова сталінская сядзела. У старым, яшчэ ленінскім лагеры. Прычым, у адным бараку — ахова Сталіна, а ў другім — ахова Берыі. І берыеўскія грэбавалі сталінскімі, называлі іх мяснікамі... Раней Гарачы нічога такога не расказваў, два лагерныя гады свае наогул перамоўчваў, і зацікаўлены Віл падаўся да яго, каб Эдзік імпэт распавядаць не страціў: — Чаму? — Бо яны жанчын, якіх Сталіну прывозілі, пасля рэзалі. Берыеўскія пасля гаспадара самі іх гвалцілі, але ўсё ж жывымі адпускалі, а сталінскія рэзалі. Ну, ці стралялі... Нейкі час мы няўцямна глядзім на Эдзіка, пасля я кажу, што такога не магло быць, бо, калі б такое было, дык даўно б стала вядома, а Эдзік пытае: «Ад Karo?.. Ад жанчын, якіх даўно няма?..» — Калі я там, — паказвае ён пальцам за спіну ў бок будыніны КДБ, — сядзеў у часе следства, акно камеры выходзіла на праспект, дзе буркаталі галубы і біў гадзіннік на паштамце. Яго толькі-толькі ўсталявалі, і ён біў... Так доўжылася амаль паўгода, з таго часу я не трываю буркатання галубоў і вар’яцею ад бою гадзіннікаў. Дык вось, скуль бы вы пра гадзіннік з галубамі ведалі, калі б мяне не стала? Хто б зараз вам пра гэта сказаў? Галубы?.. — Ну, ты параўнаў, — уражаны, круціць галавой Віл. — Што адно, а што другое... — Аты сядзеў? — мякка, бо ён па характары мяккі, перабівае Віла Эдзік. — Ты слухаў, як гадзіннік б’е і як галубы за акном камеры буркочуць? Праз сотню метраў ад кавярні «Вясна», дзе вы Асу партвейн наліваеце...