КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Я атрымаў яе ў падарунак ад графіні і яшчэ пару галубоў ад Крыстлы, трусікаў ад лесніка з Рызенбургу, ад бабулі — дваццаць крэйцэраў, а бацькі купілі мне касцюм, — хваліўся Ян. — Ты шчаслівы хлопец, — сказаў Бейер, не адрываючыся ад кнігі і, убачыўшы лісу, усміхнуўся. — Як жывая, пачакай, хітруха, я дабяруся да цябе! Вілем падумаў, што ляснік звяртаецца да намаляванай лісы, са здзіўленнем на яго паглядзеў, але пан Бейер з усмешкай дадаў: — He бойся, гэтай лісе я нічога не зраблю. У нас такая ж у гарах ёсць, той трэба хвост прыціснуць, бо робіць шмат шкоды. — Ну, Пётр яе зловіць, перад адыходам сюды я разам з ім ставіў пастку, — заявіў Орэл. — Э, хлопча, ліса ў дзесяць разоў хітрэйшая, чым твой Пётр, чалавеку і ў галаву не можа прыйсці, на якія выкрутасы яна здольная, асабліва калі ўжо была ў пастцы, вось як гэтая, якую я пільную. Хацелі мы аднойчы прынадзіць яе смажаным мясам, думалі, што калі галодная, то абавязкова пападзецца. А яна што зрабіла, хітрунка? Адгрызла лапу, што трапіла ў пастку, і ўцякла. Цяпер наўрад ці яе зможам злавіць. Бяда і чалавека робіць мудрэйшым, а ў лісы розуму не менш, чым у чалавека, — апавядаў ляснік, гартаючы старонкі кнігі. — Недарэмна кажуць, што хітры, як ліса, — сказала бабуля. — Тут арол, тут! — закрычалі хлопчыкі, любуючыся выявай гордай птушкі з распраўленымі крыламі, гатовай да палявання. — Якраз такога я і застрэліў, прыгожы быў на здзіўленне, шкада мне было, але што рабіць, такі выпадак не заўсёды сустракаецца чалавеку. Пацэліў я добра, а гэта самае галоўнае, каб звер не пакутаваў. — Вось і я тое ж кажу, — азвалася зноў бабуля. — Як у вас рука ўздымаецца на бедных звяроў, я нікога не змагла б застрэліць, — сказала Барунка. — А зарэзаць змагла б, — засмяяўся ляснік. — Што ж лепей? Калі звер, не адчуваючы небяспекі, падае з аднаго стрэлу або калі яго пачнуць лавіць, палохаць, потым разануць нажом, ды часам так, што птушка паляціць недарэзаная? — He мы рэжам кур, а Ворша, — апраўдвалася Барунка, — Воршы іх не шкада, — яны ў яе тут жа паміраюць. Некаторы час дзеці яшчэ забаўляліся малюнкамі, а потым маці паклікала іх вячэраць. Звычайна дзеці пыталіся ў пана Бейера пра горы, хацелі ведаць, ці не блукаў ён у гарах, ці не знайшоў ён агародчык Рыбрцоўля, і пра ўсялякае іншае. Цяпер яны, не зводзячы вачэй з Орліка, прагна слухалі яго аповеды пра небяспекі, што падсцерагалі яго з бацькам на кожным кроку, пра за- стрэленых звяроў, пра вялізныя снежныя лавіны, што ляжаць у гарах, а калі коцяцца ўніз, то засыпаюць цэлыя вёскі так, што людзі знаходзяцца нібы ў снежнай магіле і ім даводзіцца вылазіць на паверхню праз печку і чысціць снег каля свайго дома. Але ўсё гэта не палохала Яна. Ён марыў як мага хутчэй падрасці, каб пайсці ў горы да Бейера. — Калі ты будзеш жыць у нас, бацька аддасць мяне рызнбургскаму лясніку, каб павучыўся паляваць там, дзе лягчэй. — Як шкада, што цябе не будзе дома! — засмуціўся Ян. — Ты не будзеш сумаваць у нас, бо, акрамя мяне, ёсць яшчэ двое хлопцаў, брат Генек твайго ўзросту, а сястра Маржэнка цябе абавязкова палюбіць, — абяцаў Орлік. Пакуль дзеці, седзячы на двары, слухалі Орліка і разглядалі на святло крышталі, якія ён прынёс, бабуля апавядала пану Бейеру пра паводку і пра ўсе падзеі гэтага года. — А як жыве сям’я майго рызнбургскага сабрата? Ці здаровыя? — пытаўся ляснік. — Здаровыя, — адказала пані Прошкава, — Анушка хутка расце, хлопцы ходзяць у школу на Чэрвенную гару, ім туды бліжэй, чым у горад. Дзіўлюся, што яго самога не бачыла: сказаў, як пойдзе на варту, абавязкова зойдзе з вамі павітацца. Раніцаю ён быў тут, прынёс мне вестку, што ў замку атрымалі з Вены ліст. Я адразу ж пайшла з ім да замка і даведалася, што графіні лепей, што, магчыма, княгіня прыедзе на дажынкі і затрымаецца ажно на чатырнаццаць дзён, а потым накіруецца ў Фларэнцыю. Ёсць надзея, што муж застанецца тут на ўсю зіму. Кажуць, што княгіня не возьме яго з сабою. Нарэшце пажывем усёй сям’ёй даўжэй. Даўно ўжо пані Прошкава столькі не казала, даўно не была настолькі спакойнай, як у той дзень, калі атрымала радасную навіну аб прыездзе мужа. — Хвала Богу, што Гартэнзія з хваробы вылазіць, было б так шкада гэтую маладую добрую дзяўчыну, калі б нешта здарылася. Мы ўсе маліліся за яе, яшчэ ўчора Цылька Кудрнова аб ёй плакала. I не дзіва, — заўважыла пані Прошкава. Бейер спытаў, што азначаюць гэтыя словы, і бабуля распавяла яму пра тое, як была ў замку і як дапамагла графіня сям’і Кудрновых, прычым прыпісала Гартэнзіі ўсе свае заслугі ў гэтай справе. — Чуў я, што графіня — дачка... — пачаў Бейер. У гэтую хвіліну нехта пастукаў у акно. — Гэта кум, пазнаю па стуку, заходзьце, — дастаткова моцна запрасіла пані Прошкава. — У людзей злыя языкі, — адказала бабуля на пытанне лесніка, — хто на сонцы ходзіць, таго цень пераследуе, бо інакш немагчыма. Што нам з таго, чыя яна дачка. У дзвярах з’явіўся рызнбургскі ляснік, сябры сардэчна прывіталі адзін аднаго. — Дзе гэта вы заблукалі, што так доўга ішлі? — спыталася бабуля, пакасіўшыся на стрэльбу, якую ляснік павесіў на цвік. — Да мяне прыходзіў аканом. Зноў прыходзіў па дровы; прадаў сваю долю, а цяпер хоча атрымаць наперад і падбіць чалавека на махлярства. Але не на такога натрапіў. Я адразу адчуў, што з нечым падобным ідзе, бо надта ж быў ветлівы. Але сказаў я яму праўду! Так я яму даў за Мілу, бо гэтага хлопца мне шкада і Крыстлу таксама. Я сёння зазірнуў да іх выпіць куфаль піва, дык на яе глядзець страшна. Гэта ўсё праца ч-ч-ч... — і тут жа хлопнуў сябе па вуснах, прыгадаўшы, што пры бабулі нельга некага ўзгадваць. — А што такое з імі здарылася? — спытаў пан Бейер, і бабуля, якая любіла апавядаць, расказала яму, як Мілу аддалі ў салдаты і чаму. — Так яно і бывае на свеце, куды ні глянеш, паўсюль гора і пакуты, і ў вялікіх, і ў малых, а ў каго няма, дык той сам сабе прыдумае, — разважаў Бейер. — Няшчасцем і хваробамі ачышчаецца чалавек ад усяго нячыстага, як золата агнём. Без гора няма радасці. Калі б магла, то дапамагла б дзяўчыне, ды не ведаю як. Пэўна, нічога не зробіш. Мусіць усё зносіць, што робіцца. Заўтра, калі Міла пойдзе, ёй яшчэ цяжэй будзе. — Значыць, заўтра і пагоняць? Што ж так хутка? Куды яго накіроўваюць? — У Градзец. — Выходзіць, што нам у адзін шлях, толькі я з хлопцамі на плытах, а ён па зямлі. У пакой убеглі хлопчыкі. Ян і Вілем паказалі лесніку каню, што Орлік застрэліў. Орлік расказаў бацьку, што былі яны каля гаці і бачылі звар’яцелую Вікторку. — Яна яшчэ жывая? — здзівіўся пан Бейер. — Жывая, бедная, а куды б лепей было ёй ляжаць у магіле, — адказала бабуля. — Слабець стала, старэць, рэдка цяпер пачуеш яе спевы, пэўна, толькі ў светлыя ночы. — Да гаці яна прыходзіць, як і раней. Утаропіцца ў ваду і сядзіць далёка за поўнач, — прамовіў рызнбургскі ляснік. — Учора позна ўвечары праходзіў я недалёка, гляджу, а яна ламае вербалозы і кідае ў ваду. «Што ты робіш?» — пытаюся. Маўчыць. Я ў другі раз спытаў. Павярнулася, як заіскрацца вочы, падумаў я, што на мяне кінецца, але, магчыма, пазнала мяне або нешта ў яе галаве адбылося, адвярнулася і зноў пачала кідаць галіны праз гаць. Бывае, што чалавеку з ёю не зладзіць. Шкадуючы падумаеш, хутчэй бы бог прыбраў няшчасную. Але, калі б я, стоячы на варце, не бачыў яе каля гаці, не чуў яе калыханкі, мне нечага не хапала б, я сумаваў бы, — сказаў рызнбургскі ляснік, усё яшчэ трымаючы ў руцэ каню. — Калі чалавек да нечага прывыкне, то яму цяжка адвыкаць, — сказаў пан Бейер, прыкладаючы запалены кнот да кароткай глінянай люлькі, аплеценай дротам. Зацягнуўшыся некалькі разоў, ён працягваў: — I гэта тычыцца чалавека, звера або рэчы. Так і я звык, калі іду ў дарогу, то палю гэтую люльку, мая маці з такой курыла. Як сёння бачу, сядзіць яна з люлькай на ганку. — Дык што, ваша маці курыла? — са здзіўленнем спытала Барунка. — У гарах жанчыны кураць шмат, асабліва старыя бабулі, толькі замест тытуню кладуць бульбяное бацвінне, а калі знойдуць — вішнёвы ліст. — He думаю, што гэта можа быць прыемна, — заўважыў рызнбургскі ляснік, закурваючы размаляваную люльку з парцэляны. — Вось і ў лесе ў мяне ёсць любімыя мясціны, — зноў пачаў пан Бейер, — на іх заўсёды мімаходзь спынішся. Тыя, што я палюбіў, нагадваюць мне блізкіх асоб, і звязаныя яны з радаснымі або сумнымі падзеямі майго жыцця. Вось адно такое месца: стаіць на страшнай вышыні самотная хвоя. Гэта ўжо старое дрэва, галіны яе з аднаго боку звісаюць над безданню, у расколінах якой растуць папараць і ядловец. Унізе па камянях імчыцца струмень, утвараючы вадаспады. Сам не ведаю, як я апынаўся тут, калі душу сціскала туга або здаралася няшчасце. Прыходзіў я туды, калі яшчэ заляцаўся да сваёй жонкі, думаючы, што не аддадуць яе за мяне. Бацькі спачатку былі супраць, потым толькі пагадзіліся. Прыходзіў, калі памёр у мяне старэйшы сынок, калі памерла маці. Заўжды я ішоў з дому, ішоў без мэты, не глядзеў ні направа, ні налева, і міжволі ногі мяне неслі да дзікай цясніны, а калі я стаяў над безданню побач з пахмурнаю хвояй, то бачыў перад сабой вяршыні гор, адну над другой, і з мяне нібы цяжар спадаў, я не саромеўся плакаць. А калі абдымаў шурпаты ствол, то здавалася мне, што дрэва разумее маю жалобу; зашумяць нада мной яе галіны, нібы са мной сумуюць і хочуць расказаць мне пра падобныя няшчасці. Пан Бейер замоўк, яго вялікія вочы глядзелі на полымя свечкі, што стаяла на стале, лёгкія воблачкі дыму, якія ён выпусціў, уздымаліся да столі, наўздагон думкам. — I на самой справе, чалавеку часам здаецца, нібы дрэвы жывыя, — сказаў рызнбургскі ляснік. — Я гэта ведаю па сабе. Аднойчы, некалькі гадоў таму, вызначыў я дрэвы для рубкі. Мой памочнік быў заняты, пайшоў сам паглядзець, як ідзе работа. Дрывасекі збіраліся першай ссячы высокую бярозу: ні адной плямкі не было на яе белай кары, стаяла прыгожая, як паненка. Заглядзеўся я на яе, і тут здалося мне, смешна нават казаць, а толькі, далібог, падалося, нібы галінкі свае яна схіляе да маіх ног, нібы абняць збіраецца і шэпча: «Навошта ты хочаш знішчыць маё маладое жыццё? Што я табе зрабіла?» Тут зарыпела вострая піла па кары і ўрэзалася ў яе цела. Я не ведаю, ці закрычаў я, але памятаю, што хацеў стрымаць дрывасекаў. Заўважыўшы іх здзіўлены погляд, засаромеўся, загадаў працягваць працу, а сам пайшоў у лес. Цэлую гадзіну я хадзіў па лесе, мяне ўвесь час не адпускала думка, што бяроза прасіла яе не знішчаць. Калі я авалодаў сабою і вярнуўся, то бярозу ўжо спілавалі. Hi адзін лісток не варушыўся на ёй, ляжала яна, нібы памерлая. Тут мяне ахапіў адчай, нібы я забіў жывую істоту. Колькі дзён я хадзіў пад уражаннем, але так нікому і не сказаў пра гэты выпадак, і калі б сёння не зайшла пра гэта гаворка, ніхто і не даведаўся б.