Бацькоўскія парады Чатыры лісты аб выхаванні Міхал Клеафас Агінскі

Бацькоўскія парады

Чатыры лісты аб выхаванні

Міхал Клеафас Агінскі

Памер: 155с.

Мінск 2016

32.87 МБ

MYKOLAS KLEOPAS OGINSKIS .ч, z..? Tėviški patarimai Keturi laiškai apie ugdymą МІХАЛ КЛЕАФАС АГІНСКІ Бацькоўскія парады Чатыры лісты абвыхаванні Tėviški patarimai Keturi laiškai apie ugdymą Parengė Vytas Rutkauskas, Ramunė Smigelskytė-Stukienė МІХАЛ КЛЕАФАС АГІНСКІ Бацькоўскія парады Чатырылісты аб выхаванні ГІадрыхтавалі Вітас Руткаўскас, Рамуне Шмігяльскіце-Стукене МІХАЛ КЛЕАФАС АГІНСКІ Бацькоўскія парады Чатырылісты абвыхаванні Падрыхтавалі Вітас Руткаўскас, Рамуне Шмігяльскіце-Стукене MYKOLAS KLEOPAS OGINSKIS Tėviški patarimai Keturi laiškai apie ugdymą Parengė Vytas Rutkauskas, Ramunė Smigelskytė-Stukienė Аўтарк ўступнага артыкула i каментарыяў Рамуне ШмігяльскіцеСтукене Пераклад з французскай на літоўскую мову Юраце Каразіяйце Пераклад з літоўскай на беларускую мову Вадзім Вілейта Перакладчыкі з французскай на беларускую мову Аеанід Казыра, Наталля Цімоніна Навуковы рэдактар Святлена Немага.й Рэцэнзент Кандыдат гістарычных навук, дацэнт Ірына Кітурка Рэдактар літоўскай мовы Рэда Асакавічуце Рэдактар перакладаў на беларускую мову Алена Шагун Дызайнер Скайсце Ашмянавічуце Кніга падрыхтаваная і выдадзеная пры фінансавай падтрымцы Амбасады Літоўскай Рэспублікі ў Рэспубліцы Беларусь LIETUVOS VYSTOMASIS BENDRADARBIAVIMAS © Рэтаўскі музей гісторыі культуры Агінскіх, 2016 ISBN 978-609-420-536-1 Įvadinio straipsnio ir komentarų autorė Ramunė Smigelskytė-Stukienė Vertėja iš prancūzų į lietuvių kalbą ]ūratė Karazijaitė Vertėjas iš lietuvių į baltarusių kalbą Vadimas Vileita Vertėjai iš prancūzų į baltarusių kalbą Leanidas Kazyra ir Natalia Cimonina Mokslinė redaktorė Sviatlena Nemahaj Recenzente doc. dr. Iryna Kiturka Lietuvių kalbos redaktorė Reda Asakavičiūtė Baltarusių kalbos redaktorė Alena Sagun Dizainerė Skaistė Ašmenavičiūtė Knygos parengimą ir leidybą iš dalies finansavo Lietuvos Respublikos ambasada Baltarusijos Respublikoje Змест Прадмова. Вітас Руткаўскас 10 Чатыры лісты Міхала Клеафаса Агінскага аб выхаванні. Рамуне Шмігяльскіце-Стукене 14 Лісты Міхала Клеафаса Агінскага 78 Спадару Гумберту. 1819 г. Залессе 80 Урывак з ліста да жонкі, якая прасіла маёй парады абпольскіх кнігах для чытання нашым дзецям. 1822 г. Рэтаў 86 Ліст да маёй дачкі Амеліі пра выхаванне ізяцей. 1822 г. Рэтаў 108 Бацькоўскія парады сыну нажыццёвы шлях. [1822? г.[ 140 Turinys Pratarmė. Vytas Rutkauskas 11 Keturi Mykolo Kleopo Oginskio laiškai apie ugdymą. Ramunė Šmigelskytė-Stukienė 15 Mykolo Kleopo Oginskio laiškai 79 Ponui Humbertui. 1819 m. Zalesė 81 Ištrauka iš laiško žmonai, kuri manęs klausė patarimo, kokias lenkiškas knygas būtų galima duoti skaityti mūsų vaikams. 1822 m. Rietavas 85 Laiškas mano dukrai Amelijai apie vaikų auklėjimą. 1822 m. Rietavas 109 Tėviški patarimai į gyvenimą iškeliaujančiam sūnui. [1822? m.] 141 Mykolo Kleopo Oginskio portretas. Dail. Franęois-Xavier Fabre’as (1766-1837). Žemaičių muziejus „Alka“. Kęstučio Stoškaus nuotrauka. Партрэт Міхала Клеафаса Агінскага. Мастак Франсуа-Ксаўе Фабр (1766-1837). Жмудскі музей “ Алка*. Фота Кястуціса Стошкуса. Прадмова Воляю гістарычных разломаў не грамадска-дзяржаўная дзейнасць, а музычная спадчына прынесла Міхалу Клеафасу Агінскаму (17651833) даўгавечную славу. Асабліва паланэз “Развітанне з Радзімай” неўміручы помнік драматычнаму лёсу Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў, якая, сутыкнуўшыся з першым падзелам у 1773 г., распачала шырокамаштабную дзяржаўную рэформу адукацыі, аў 1791 г. прыняла знакамітую Канстытуцыю 3 траўня, тым самым стала была на шлях стварэння сучаснай дзяржавы. Калі ў 1795 г. Рэч Паспалітая была сцёртая з палітычнай карты Еўропы, працы M. К. Агінскага, як і яшчэ шмат каго з выбітных постацяў тых часоў, канулі ў забыццё. I толькі калі ў 2005 г. рупліўцамі культурнага здабытку з Беларусі, Літвы, Польшчы і іншых краін было распачатае мэтанакіраванае ажыццяўленне праграмы, прымеркаванай да 250-й гадавіны нараджэння M. К. Агінскага, па правядзенні архіўных даследаванняў, навуковых канферэнцый, музычных фестываляў, выданні пісьмовай спадчыны, паступова святло дня пабачыў не толькі панарамны краявід грамадска-палітычнай дзейнасці M. К. Агінскага, але і прастора яго асабістага жыцця: выхаванне ў духу ідэй Асветніцтва, калі з маленства прышчапляліся прынцыпы хрысціянскай маралі, павагі да бацькоў, веры ў натуральныя свабоды і правы чалавека, працавітасць, здаровы лад жыцця ды асаблівая ўвага да навукі і ведаў. Гэтыя каштоўнасці M. К. Агінскі перадаў сваім дзецям. Шмат якія з іх знайшлі ўвасабленне ў жыцці сына Ірэнея Клеафаса, калі той перасяліўся ў невялічкі заходнелітоўскі горад Рэтаў. Тут, ва ўладаннях апошняй рэзідэнцыі Агінскіх, сацыяльныя пераўтварэнні, што былі ініцыяваныя Ірэнеем Агінскім ў 1835 г., перараслі ва ўнікальны інавацыйны прарыў у галіне асветы, культуры, навукі і тэхнікі, у выніку чаго ў Літве з’явіліся першая сельскагаспадарчая школа (1835 г.), Pratarmė Istoriniai Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės valstybingumo praradimo lūžiai nulėmė, kad ne valstybinė ir visuomeninė veikla, o muzikinis palikimas pelnė Mykolui Kleopui Oginskiui (1765-1833) ilgaamžę šlovę. Ypač polonezas „Atsisveikinimas su Tėvyne“ nesenstantis Abiejų Tautų Respublikos dramatiško likimo testamentas. Respublikos, kuri pirmojo valstybės padalijimo akivaizdoje 1773 m. pradėjusi įgyvendinti plataus masto valstybinę švietimo reformą, 1791 m. priėmusi Gegužės 3-iosios Konstituciją, buvo pasukusi modernios valstybės kūrimo keliu. 1795 m. ištrynus iš politinio Europos žemėlapio Abiejų Tautų Respublikos vardą, M. K. Oginskio, kaip ir daugelio kitų iškilių to meto asmenybių, darbus uždengė užmarštis. E tiktai 2005 m. Lietuvos, Baltarusijos, Lenkijos, kitų šalių kultūros paveldo puoselėtojams pradėjus kryptingai įgyvendinti M. K. Oginskio 250-ųjų gimimo metinių sukakčiai skirtą archyvinių tyrimų, mokslinių konferencijų, muzikinių festivalių, pažintinių ekspedicijų, rašytinio palikimo leidybos programą, palaipsniui atsiskleidė ne tiktai panoraminis M. K. Oginskio viešosios veiklos vaizdas, bet ir jo privataus gyvenimo erdvė: Apšvietos idėjomis persmelktas ugdymas, nuo mažų dienų įskiepijęs krikščioniškosios moralės principus, pagarbą tėvams, tikėjimą prigimtinėmis žmogaus laisvėmis ir teisėmis, darbštumą, sveiką gyvenimo būdą ir ypatingą dėmesį mokslui bei žinioms. Šias vertybes M. K. Oginskis perdavė savo vaikams, ir daugelis jų įsikūnijo sūnaus Irenėjaus Kleopo gyvenime, jam persikėlus gyventi į nedidelį Vakarų Lietuvos miestą Rietavą. Čia, paskutinės Oginskių rezidencijos valdose, Irenėjaus Oginskio 1835 m. inicijuoti socialiniai pertvarkymai peraugo į unikalų švietimo, kultūros, mokslo ir technikos naujovių proveržį, kuris davė Lietuvai pirmąją žemės ūkio mokyklą (1835 m.), profesionalią šešiametę muzikos mokyklą (1872 m.), pirmąjį telefoninį ryšį (1882 m.), pirmąją elektrinę (1892 m.), pirmąsias tarptautines žemės ūkio parodas... прафесійная шасцігадовая музычная школа (1872 г.), першая лінія тэлефоннай сувязі (1882 г.), першая электрастанцыя (1892 г.), першыя міжнародныя сельскагаспадарчыя выставы... Глыбей пазнаёміцца з каштоўнаснымі арыенцірамі M. К. Агінскага, яго адукацыйнымі поглядамі, мэтамі і задачамі, якія ён ставіў перад выхаваннем дзяцей, дазваляюць рукапісы, што захаваліся ў фондах архіваў. У новую публікацыю эпісталярнай спадчыны M. К. Агінскага, што прапануецца шаноўнаму чытачу, увайшлі чатыры лісты на тэму выхавання: бацькоўскія парады дачцэ Амеліі і сыну Ірэнею Клеафасу наказы па выхаваўча-адукацыйных пытаннях, выказаныя ў форме лістоў, якія дапаўняюцца ўрыўкам з ліста жонцы Марыі Нэры аб падборы літаратуры для дзяцей і лістом да настаўніка Гумберта, дзе ідзе гаворка аб вучобе Ірэнея Клеафаса. У лістах, што былі напісаныя ў 1819-1822 гг. у Залессі і Рэтаве, раскрываецца бацькоўскі клопат M. К. Агінскага аб выхаванні і адукацыі дзяцей, а заадно і змест гэтай адукацыі. Сам будучы цудоўна знаёмы з найноўшымі дасягненнямі навукі пачатку XIX ст., Міхал Клеафас імкнуўся, каб дзеці не толькі чыталі галоўныя работы па хіміі, астраноміі, батаніцы, але і намагаліся прыкласці навуковыя веды на практыцы. Публікуючы гэтую падборку лістоў на літоўскай і беларускай мовах, мы спадзяемся, што знаёмства з гэтай унікальнай крыніцай дапаможа лепш усвядоміць супольную культурную спадчыну Літвы і Беларусі, новымі дадзенымі папоўніць дагэтуль малавядомую тэму адносінаў паміж бацькамі і дзецьмі ў сям’і Агінскіх, а таксама паспрыяе новым даследаванням гісторыі культуры Літвы і Беларусі. Вітас Руткаўскас дырэктар Рэтаўскага музея гісторыі культуры Агінскіх Oginskių kultūros istorijos muziejaus iniciatyva parengti ir lietuvių bei baltarusių kalbomis skelbiami M. K. Oginskio laiškai apie ugdymą yra puikus edukacines M. K. Oginskio pažiūras atskleidžiantis šaltinis. Atiduodami į maloniojo skaitytojo rankas keturių laiškų, rašytų 1819-1822 m. Zalesėje ir Rietave, publikaciją, siekiame populiarinti M. K. Oginskio rašytinį palikimą ir skleisti žinią apie iki šiol savo reikšmės neprarandančias vertybes, kurias M. K. Oginskis siekė įskiepyti savo vaikams, rengdamas juos savarankiškam gyvenimui. Vytas Rutkauskas Rietavo Oginskių kultūros istorijos muziejaus direktorius Чатыры лісты Міхала Клеафаса Агінскага аб выхаванні РАМУНЕ ШМІГЯЛЬСКІЦЕ-СТУКЕНЕ Дзяржаўнік і кампазітар Міхал Клеафас Агінскі (1765-1833) пакінуў багатую пісьмовую спадчыну, якая на сёння захоўваецца ў фондах архіваў, музеяў і бібліятэк некалькіх дзяржаў. Гэта рукапісы палітычных прамоваў, з якімі ён выступаў на дзяржаўных соймах і сойміках Польшчы іЛітвы, заўвагі адносна паляпшэння эканамічнага становішча краіны, дыпламатычныя дэпешы, што ён дасылаў з Гаагі і Лондана, праекты адбудовы Вялікага Княства Літоўскага, шматлікая дзелавая і прыватная карэспандэнцыя, рукапісы музычных твораў, мемуары, эсэ. Толькі невялікая частка гэтай спадчыны апублікаваная. У апошніх дзесяцігоддзях XVIII ст. былі выдадзеныя некалькі палітычных тэкстаў M. К. Агінскага, прамовы, з якімі ён выступіў на Сойме, ды адозвы часоў паўстання 1794 г. Аднак для шырэйшага кола чытачоў даступнымі засталіся толькі “Мемуары пра Польшчу і палякаў з 1788 да канца 1815 года”, выдадзеныя ў 1826 г. ў Парыжы на французскай мове, а пазней перакладзеныя на нямецкую, італьянскую, польскую і іншыя мовы, музычныя творы (паланэзы, мазуркі, маршы), а таксама “Лісты пра музыку” праца, апублікаваная на некалькіх мовах праз шмат гадоў пасля смерці аўтара, у якой раскрываюцца музычныя погляды M. К. Агінскага1.