Багам ночы роўныя
Сяргей Пясецкі
Выдавец: Рэгістр
Памер: 437с.
Мінск 2019
— Ты ідзі ўперад. У цябе ногі даўжэйшыя. Я стаміўся... Буду паказваць табе напрамак.
Я пайшоў першы. Канешне, цяжка было прабіваць дарогу ў глыбокім снезе. Мяне здзівіла, што так доўга ідзём лесам. Я добра памятаў словы Пятрова: «За граніцай пройдзем дзве вярсты лесам». Тым часам мы ішлі больш за гадзіну, але з лесу не выйшлі. Пятроў час ад часу кідаў ціха, хрыпла: «Управа... улева... больш улева».
— Цімка, ці не заблудзіліся мы? — спытаў я ў пэўны момант.
Пятроў спыніўся. Хвіліну маўчаў, азіраючыся наўкол, а потым нерашуча сказаў:
— He павінны. Хаця... халера яго ведае...
У маю душу закралася падазронасць. Спачатку невыразная, потым мацнейшая. Я прыпомніў здраду некалькіх нашых агентаў разведкі, дэзерцірства ўзводнага Гурскага — з той жа другой кампаніі — на адрэзку, дзе мы перайшлі граніцу. Гурскі асабіста сябраваў з Цімкам (імя Пятрова ад расійскага «Цімафей»),
«Чорт ведае, — думаў я, — не такія здраджвалі! Можа, зноў знюхаўся з чырвонымі».
Я спыніўся.
— Ідзі адзін уперад! — рашуча сказаў я Пятрову. — Я не ведаю дарогі, але бачу, што і ты яе не ведаеш. Вядзі, куды хочаш!
Цімка пайшоў наперад. Я паспяваў за ім, гатовы на ўсё, уважліва разглядаючы кожны яго рух... Неўзабаве мы выйшлі на ўскраек лесу. Пятроў доўга аглядваўся навокал.
— Ведаеш што? — сказаў ён нерашуча. — Мне здаецца, што гэта... граніца.
Пасля нарады мы вырашылі, што трэба пераканацца. Для гэтага я павінен быў перабегчы адкрытую тэрыторыю, што знаходзілася перад намі (меркавалася, што гэта пагранічная паласа). Калі б укрытыя дзесьці паблізу бальшавікі пачалі ў мяне страляць, Пятроў павінен быў бы адстрэльвацца ад іх, а потым перабегчы на польскі бок пад аховай маіх стрэлаў.
Я пабег. Бег так хутка, як толькі мог. Дабраўся да вытаптанай у снезе сцежкі. Непадалёку адсюль, на фоне кустоў, убачыў гранічныя слупы. Па іх я зарыентаваўся, што мы былі на бальшавіцкім баку. Я ступіў некалькі дзясяткаў крокаў на польскім баку, а потым задам наперад вярнуўся за граніцу і гэтаксама — грудзьмі ўперад пайшоў да Цімкі.
— Халера, д’ябал па нас плача! — лаяўся Цімка. — Але цяпер не заблудзімся.
Паваліў снег. Мы зноў ішлі ўперад, але я ішоў ззаду. Адзін раз разбуджаны недавер трымаў надалей. Пасля доўгай дарогі мы выйшлі з лесу. Пятроў азірнуўся наўкол. У адным месцы патупаў нагамі і сказаў:
— Ёсць дарога... Цяпер пойдзем, як па масле!
Мы паспешліва ішлі наперад, стараючыся нагнаць страчаны час. Я заўважыў справа ад нашай дарогі нейкі заснежаны капец.
— Цімка, што гэта? — спытаў я ў калегі.
— Стог, — адказаў ён, маршыруючы.
Мяне здзіўляла, што дарога, паякой мы ішлі, была вельмі вузкай, але я не хацеў надакучваць Пятрову пытаннямі. Зрэшты, я думаў, што цяпер, знаходзячыся на «добрай дарозе», ён ведае яе дакладна.
Я ўбачыў удалечыні перад намі цёмную групу дрэў, залітую струменем месяцовых промняў. Справа зноў убачыў капец, падобны да таго, что мы нядаўнамінулі. Пятроў спыніўся і, паказваючы рукой перад сабой, сказаў:
— Там маёнтак... сем вёрст ад граніцы... Дарога вядзе праз масток каля маёнтка... Можа быць пост... Калі хочаш, то пойдзем прама... можа, удасца. Можам таксама абысці злева... Ну, як?
— Ідзём прама. 3 пастом дадзім рады.
— Яшчэ як! — хрыпатнуў Пятроў.
Мы вырушылі наперад у напрамку «маёнтка» і... замест ліпаў, таполяў і іншых дрэў, якія акружалі маёнтак, які знаходзіўся ў сямі вёрстах ад граніцы, убачылі перад сабою чорную сцяну вялікага лесу, паблізу якога з абодвух бакоў нашай дарогі былі два... гранічныя слупы...
Пятроў стаў нерухома. Я сказаў:
— До-о-обрая дарога... Акурат бальшавікам у пашчу!
Здалёк паказаўся на снезе побач з лесам салдат з карабінам пад пахай. Праз хвіліну каля яго паказаліся яшчэ двое.
— «Зялёнкі» ідуць, — сказаў Пятроў.
— Была засада, — сказаў я ўжо абыякава.
Мы былі на граніцы. Дарога, па якой мы ішлі, была ўласна пагранічнай сцежкай, а «стог сена» — буданом...
Мы доўгі час ішлі па нейкіх палявых сцежках, а потым трапілі за граніцу.
Пятроў лаяўся са злосцю, абвінавачваючы д’ябла ў пачварных выхадках. Я ўсунуў палец у рот і моцна свіснуў. Салдаты хутчэй пачалі набліжацца да нас.
— Калі гэта бальшавікі, то я прыкінуся перамытнікам, а ты нібы вядзеш мяне на пляцоўку. Падумаюць, што ты пераапрануты польскі пагранічнік. Зрэшты, няхай думаюць, што хочуць, — сказаў Пятроў.
Салдаты набліжаліся да нас. 3 канца лесу выйшаў яшчэ адзін і далучыўся да іх. Калі былі на адлегласці ў некалькі дзясяткаў крокаў, я, хаця і выразна ўбачыў, што гэта бальшавікі, крыкнуў:
— Хто ідзе: палякі ці бальшавікі?
— Болыпевнкн... — пачуўся адказ па-расійску.
Падышлі. Я трымаў у руцэ ўзведзены парабелум. Глядзеў пільна і на бальшавікоў, і на Пятрова, які трымаў адну руку ў кішэні. Я зразумеў, што ён трымае там гатовы да стрэлу наган. Пятроў свабоднай рукой дастаў з кішэні пляшку гарэлкі і прапанаваў яе мне, кажучы па-беларуску:
— Пусці, панок! Вазьмі гарэлку і пусці!
— А где поляк? — я спецыяльна вытанчанай расійскай мовай звярнуўся да бальшавіцкіх салдат.
Адзін з іх засмяяўся. Да яго далучыліся іншыя. Бліжэйшы паказаў мне рукой «стог сена»:
— Спнт в будке.
— Гайда наперад! — крыкнуўя «перамытніку».
Прапускаючы ўперад Пятрова, які сапраўды быў падобны да перамытніка, бо меў на спіне сумку, нагружаную рознымі рэчамі, я накіраваўся да будана. Балывавікі як ганаровы эскорт ішлі побач.
Я адкінуў набок дрэнненькія дзверцы і пасвяціў ліхтарыкам усярэдзіну будана. Там я ўбачыў салдата, які спаў. Ён быў у шынялі і ў вялікім кажусе з настаўленым каўняром. Паміж
нагамі быў заціснуты карабін. Святло ліхтара не абудзіла яго. Я гучна крыкнуў:
— Устаць!
Ён усхапіўся на ногі. I ледзь не ўпаў. Карабін вываліўся на зямлю. Я пасвяціў яму ў твар і загадаў выйсці.
— Так граніцу пільнуеце?
Ён маўчаў. Я падняў з зямлі карабін і спытаў:
— Пост другой кампаніі?
— Так ёсць.
— Каторы нумар паста?
Другі.
— Дакладзяце сёння пасля змены начальніку паста, што спалі. Камендант пляцоўкі павінен паведаміць пра гэта камандзіру. Я заўтра праверу гэта!
— Прабачце, пане...
— У войску няма «прабачце»! — граміўя салдата.
— Строгі чорт, — сказаў адзін з бальшавікоў з відавочным ушанаваннем.
— Зразумелі? — спытаў я салдата.
— Так ёсць.
— Пакажыце мне бліжэйшую дарогу да Душкава.
Ён паказаў на снезе паблізу лесу сляды, якія засталіся пасля апошняй змены.
— Па гэтых слядах прама ў вёску прыйдзеце, — сказаў салдат.
Я падаў карабін, гаворачы:
— На, і... глядзі! Наступным разам не дарую! Цяпер прабачаю.
Я пусціў наперад Пятрова, і мы пайшлі ў вёску, пакідаючы на граніцы чатырох бальшавіцкіх салдат і аднаго «нашага...» спячага.
У абсаджанай кругом вялікімі дрэвамі вёсцы Душкава, якая месцілася знізу высокага ўзгорка, было амаль цёмна. Мы павольна ішлі краем вузкай крывой заснежанай вуліцы. 3-за рогу нейкай халупы насупраць нас высунуліся дзве постаці (стары мужчына і падлетак — вясковая начная варта). Яны трымалі ў руках тоўстыя кіі.
— Хто ідзе? — спыталі нас.
Я запаліў ліхтарык і ў змрочным святле ягоных промняў накіраваў на іх пісталет.
— Бандыты, — сказаў я.
— Бан-ды-ты... — прашаптаў падлетак, без загаду падымаючы рукі ўгору.
Другі «герой» паследаваў яго прыкладу. Кіі паваліліся на дарогу.
Мы рушылі далей. Мінулі вёску і пайшлі ў напрамку маёнтка Душкава, дзе знаходзілася камандаванне кампаніі і былі кватэры афіцэраў і малодшых чыноў. Прыйшлі мы позна. Вырашылі не ісці на граніцу ў тую ноч. Я сказаў Пятрову, што па ягоных «добрых дарогах» больш не пайду, бо хачу ісці сваёй, можа, горшай і менш бяспечнай, але вядомай мне. Ён тлумачыў свае памылкі тым, што выпаў снег, які вельмі змяніў мясцовасць. Таксама вінаваціў д’ябла.
— Рабі, як табе падабаецца, — сказаў я Пятрову. — Заўтра раніцой я вяртаюся ў Ракаў, вечарам жа пайду па сваёй дарозе. Калі хочаш, то можаш ісці са мной.
Для нас прыгатавалі вячэру. Пятроў развёў вадою пляшку спірытусу, якую звычайна браў з сабою ў дарогу, і мы распачалі н’янку. Расказалі пра нашу сустрэчу з вайсковай вартай у Душкаве. Капралы, якія былі ў пакоі, пакатваліся са смеху. Падчас гэтай размовы на дарозе ў маёнтак, а потым на двары пачуўся тупат каня. Сяржант выбег на падворак. Яго доўга не было, а калі вярнуўся, то весела смяяўся.
— Ведаеце, што было?.. 3 душкаўскай пляцоўкі прыехаў сувязны з данясеннем, што ў вёсцы Душкава з’явілася банда ўзброеных людзей. Я быў у камандзіра (ведаў, што гутарка ідзе пра вас) і высветліў усю справу.
Назаўтра я выбраўся ў Ракаў. Пятроў згадзіўся ісці са мной. У зваротны шлях мы выправіліся ўтраіх, бо Кронер яшчэ не ад’ехаў. Цяпер я зноў знаходжуся ў заездзе ў Малкі і ўсё запісваю ў дзённік.
Заканчваю. Праз некалькі гадзін вырушым у дарогу.
ГЛАВА 5
«Настаўнік»
Вечар быў светлы, але ў глыбокім яры, густа зарослым велізарнымі дрэвамі, панавала цемра. Раман ішоў першы. Пятроў чапаў прама за ім. Дарога была добра вядомая Забаве, але ў цемры цяжка было прадзірацца праз густыя зараснікі па крутому спуску яра. Штохвілінна спатыкаліся яны аб карані старых дрэў, якія выступалі над зямлёй, як петлі, і падалі ў яміны. А трэба было рабіць шуму як найменш, бо за імі была граніца, яр жа быў вельмі прыдатны для засад.
Пятроў кожны раз, калі спатыкаўся альбо валіўся ў якую яміну, лаяўся.
— Ці-і-ха... — паварочваў да яго разгневаны твар Раман.
— Ну, ну... — супакойваў яго Пятроў, але ў наступны раз зноў сыпаў серыяй мацюкоў.
У адным месцы Забава ўбачыў унізе чорную смугу.
«Мусіць, свабодная ад снегу зямля», — падумаў Раман і скокнуў туды з вышыні болып за два метры. Пачуўся гучны плёскат вады, і Забава па шыю пагрузіўся ў ручай. Цяпер ужо ён голасна лаяўся, а Пятроў гучна смяяўся.
— Ціха ты, псякрэў! — злосным шэптам кінуў яму Раман.
Праз некалькі крокаў Забава такім самым спосабам зноў скокнуў у ваду. Пятроў аж пакатваўся ад смеху. Раман не толькі не супакойваў яго, але і сам сыпаў адборнымі мацюкамі.
Ён не думаў, што ў яры могуць быць дзве рачулкі, таму другі раз скокнуў, ведаючы куды. Тым часам рачулка ў гэтым месцы рабіла паварот, утвараючы зігзаг у выглядзе вялікай літары «S». Раман трапіў так няўдала, што мусіў тры разы запар пераходзіць тую самую рачулку, праўда, вузкую і не вельмі глыбокую, але яму было без розніцы, бо і так увесь прамок.
КНІГІ ОНЛАЙН
