Байцоўскі клуб
Чак Паланюк
Выдавец: Зміцер Колас, Логвінаў
Памер: 444с.
Мінск 2013
рыя патрабуе, каб я за ўсімі прыбраў. Каб я вымыў і здаў бутэлькі. I адказаў за кожную кроплю адпрацаванай маторнай алівы.
Я павінен расплаціцца за адкіды атамнай прамысловасці, закапаныя цыстэрны з палівам і захаваныя яшчэ ў часы маіх дзядоў таксічныя адкіды.
Я трымаў галаву містара анёла, як немаўля ці футбольны мяч, агарнуўшы рукой, і дзяўбёжыў яго касцяшкамі кулакоў, дзяўбёжыў, пакуль аскепкі ягоных зубоў не пачалі вытыркацца скрозь вусны. Дзяўбёжыў затым лакцямі, пакуль ён не вырубіўся і не зваліўся да маіх ног бясформеннай кучай мяса. Пакуль скура ў яго на скулах не зрабілася тонкай і чорнай.
Мне хацелася дыхаць дымам.
Птушкі і алені бессэнсоўная раскоша. I рыбу ўсю таксама трэба пераглушыць.
Мне хацелася спаліць Луўр. Я б з радасцю расхерачыў кувадлай мармуры Парфенона і падцёр дупу «Монай Лізай». Цяпер гэта мой свет.
Гэта мой свет, мой, і ўсе гэтыя старажытныя людзі мёртвыя канчаткова.
Той раніцай, за сняданкам, Тайлер і прыдумаў праект «Вэрхал».
Мы хацелі сцерці гісторыю з твару зямлі.
Мы снедалі ў доме на Пэйпэр-стрыт, і Тайлер сказаў: уяві сабе, як ты вырошчваеш радыску і саджаеш бульбу на пятнаццатай лунцы зарослага травой, закінутага поля для гольфа.
Мы будзем паляваць на ласёў у вільготных каньённых лясах побач з «РакфелерЦэнтрам», збіраць малюскаў недалёк ад нахіленага на сорак пяць градусаў каркасу «Спэйс Нідл». Мы намалюем на хмарачосах
абліччы татэмаў і міфічных багоў і штовечар рэшткі чалавецтва будуць збягацца ў пустыя заапаркі і замыкацца ў клетках, каб абараніцца ад мядзведзяў, ільвоў, тыграў і ваўкоў, якія будуць разгульваць побач па той бок кратаў, пільнуючы нас.
- Перапрацоўка адкідаў і абмежаванне хуткасці поўная чухня, кажа Тайлер. Гэта ўсё адно, што кідаць курыць за дзень да смерці.
Мэта праекта «Вэрхал» выратаванне свету. Культурны ледавіковы перыяд. Заўчаснае сярэднявечча. Праект «Вэрхал» увядзе чалавецтва ў спячку або аслабіць яго на дастатковы час, каб Зямля здолела ўзнавіцца.
- Узаконеная анархія, кажа Тайлер. Ну, ты разумееш.
Мэтай БК было расплюшчыць вочы клеркам і кур'ерам, а мэта праекта «Вэрхал» -
разбурыць цывілізацыю. Мы можам зрабіць гэты свет лепшым.
Уяві лася, кажа Тайлер, што крочыць паўз вітрыны ўнівермагаў, паўз смярдзючыя рэшткі згнілых прыгожых сукенак і смокінгаў на вешалках. А нам застанецца да канца жыцця хадзіць у скураным адзенні і караскацца па сцяблінах ліянаў, таўшчынёй з руку, абвітых вакол «Сірз Таўэр». Як у той казцы, «Джэк і бабовае дрэва», ты караскаешся па-над вільготным лесам, і паветра такое чыстае, што можна разгледзець маленькія фігуркі, якія малоцяць збожжа і сушаць кавалкі аляніны на закінутай васьміпал осна й аўтастрадзе, што цягнецца на тысячы міляў пад скварам жнівеньскага сонца.
Вось гэта і ёсць мэта праекта «Вэрхал», казаў Тайлер. Поўнае і неадкладнае знішчэнне цывілізацыі.
А які будзе наступны крок праекта «Вэрхал», не ведае ніхто, акрамя Тайлера. Бо другое правіла ніякіх пытанняў.
I ніякіх куляў, сказаў Тайлер «разбойнікам». He хвалюйцеся вам яшчэ давядзецца забіваць.
Падпал. Разбой. Бунт і дэзінфармацыя.
Ніякіх пытанняў. Ніякіх пытанняў. Ніякіх «не» і ніякай хлусні.
I пятае правіла праекта «Вэрхал» Тайлер заўжды мае рацыю.
Бос прыносіць яшчэ адну паперку і кладзе мне на стол. Галышука я ўжо даўно не нашу. А ў боса сіні: значыцца, сёння чацвер. Цяпер дзверы ў кабінет боса заўжды зачыненыя, а з таго часу, як ён знайшоў правілы БК у капіявальным апараце, мы і словам не перакінуліся. Ён, мабыць, баіцца, што я магу прастрэліць яму вантробы. А я зноў клею дурня.
Або я магу патэлефанаваць у аддзел стандартызацыі Мінтрансу. Мантажны кранштэйн пярэдняга сядзення не праходзіў выпрабаванняў на трываласць перад выхадам у эксплуатацыю.
Целы закапаныя паўсюль. Трэба толькі ведаць, дзе шукаць.
Дабрыдзень, кажу.
Дабрыдзень, адказвае бос.
Аркуш на маім стале чарговы цалкам сакрэтны дакумент, які Тайлер папрасіў мяне набраць і памножыць. Тыдзень таму Тайлер вымяраў крокамі склеп нашага дома на Пэйпэр-стрыт. Шэсцьдзесят пяць чаравікаў у даўжыню і сорак ушыркі. Тайлер лічыў уголас.
Шэсць памножыць на сем? спытаў ён мяне.
Сорак два.
А соракдва на тры?
Сто дваццаць шэсць.
Тайлер даў мне пісаную ад рукі паперку і сказаў набраць і раздрукаваць у сямідзесяці двух асобніках.
Чаму так шмат?
Таму, адказаў ён, што роўна столькі чалавек можа спаць у нас у сутарэнні, калі паставіць трох'ярусныя вайсковя ложкі.
А як жа ўласныя рэчы, спытаў я. Тайлер адказаў:
Пры сабе ў іх будзе толькі тое, што пазначана ў гэтым спісе. Усё павінна змясціцца пад матрацам.
I вось гэты самы спіс мой бос пасля знаходзіць у капіявальным апараце, на якім усё яшчэ мігльгае лічба «72». У ім напісана: «Поўны камплект пералічаных рэчаў не гарантуе допуску да трэніровак пры ад-
сутнасці ў прэтэндэнта пяцісот даляраў гатоўкай на ўласнае пахаванне».
Крэмацыя трупа каштуе трыста даляраў, сказаў мне Тайлер, і цэны ўвесь час растуць. Кожны, хто памрэ, не маючы пры сабе гэтай сумы, пойдзе пад нож у медінстытут.
Кожны курсант павінен насіць гзтыя грошы з сабой, у чаравіку, і калі яго раптам заб'юць, ягоная смерць не будзе клопатам для праекта «Вэрхал».
Далей: «Прэтэндэнт павінен мець пры сабе:
Дзве чорныя кашулі.
Дзве пары чорных нагавіцаў.
Адну пару чорных берцаў.
Дзве пары чорных шкарпэтак і дзве пары аднатонных споднікаў.
Адно цёплае чорнае паліто -
У пералік уваходзяць рэчы, якія прэтэндэнт ужо мае на сабе.
Адзін белы ручнік.
Адзін вайсковы матрац.
Адну глыбокую белую пластыкавую міску».
Бос усё яшчэ стаіць ля майго стала, я бяру арыгінал і кажу яму: дзякуй. Бос вяртаецца ў свой кабінет, а я да працы: раскладання пасьянсу на камп'ютары.
Пасля працы я аддаю копіі Тайлеру. Жыццё ідзе сваім парадкам. Я іду на працу.
Вяртаюся дадому.
Іду на працу.
Вяртаюся дадому, а на ганку стаіць хлопец. Трымае папяровы пакет з запаснымі нагавіцамі і кашуляй, а астатнія тры рэчы белы ручнік, армейскі матрац і пластыкавая міска на парэнчах. Мы з Тайлерам назіраем за ім у вакно з другога паверху, і Тайлер кажа, каб я пайшоў і прагнаў яго прэч.
Занадта малы, кажа Тайлер.
Хлопец на ганку той самы містар анёл, якога я збіў да паўсмерці ў ноч, калі Тайлер прыдумаў праект «Вэрхал». Нават нягледзячы на бялявыя валасы, пастрыжаныя пад «вожыка», і чорныя фінгалы пад вачыма, на ягоным строгім прыгожым твары ані зморшынкі, ані шнара. Апрані яго ў сукенку і прымусь усміхнуцца не адрозніш ад дзеўкі. Містар анёл стаіць на зважай перад уваходнымі дзвярыма, утаропіўшыся ў патрэсканую драўляную сцяну, рукі па швах, у чорных берцах, чорнай кашулі і чорных нагавіцах.
Прагані яго, кажа мне Тайлер. Ён занадта малы.
Я пытаю: а занадта малы гэта да якога ўзросту?
He важна, адказвае Тайлер. Калі прэтэнтэнт малы, кажаш яму: занадта малы. Калі тоўсты занадта тоўсты. Худы -
занадта худы. Белы занадта белы. Чорны занадта чорны.
Так яшчэ з пракаветных часоў адбіралі сабе вучняў будысцкія манахі, расказвае Тайлер. Ты кажаш прэтэндэнту ісці прэч, але калі ён настроены настолькі рашуча, што прачакае ля ўваходу без ежы, даху над галавой і маральнай падтрымкі тры дні, тады і толькі тады ён можа ўвайсці і распачацьтрэніроўкі.
Я выходжу і кажу: хлопчык, ты занадта малы, але ў абед ён усё яшчэ там. Я выходжу пасля абеду, праганяю яго мятлой і кідаю пакет з ягонымі рэчамі на зямлю. Тайлер назірае з другога паверху, як я гуляю ў бейсбол вухам містара анёла, а той стаіць, як і стаяў; як я кідаю ягоныя рэчы ў гразь і крычу.
Шыбуй адсюль, крычу я. Ты шо, глухі? Ты занадта малы, чуеш?! Нічога ты тут не вы-
стаіш, крычу я. Прыходзь праз пару гадоў.
А зараз шыбуй. Валі з майго ганку.
Наступнага ранку ён усё яшчэ там. Выходзіць Тайлер і кажа:
- Прабач, не трэба было казаць табе пра трэніроўкі, бо ты яшчэ занадта малады, таму ідзі адсюль па-добраму.
Добры паліцэйскі. Дрэнны паліцэйскі.
Я зноў крычу на небараку. Праз шэсць гадзінаў выходзіць Тайлер і кажа: прабач, хлопча, ты павінен сысці. Або давядзецца выклікаць паліцыю.
А ён усё стаіць.
Ягоныя рэчы так і валяюцца ў гразі. Вецер зносіць падраны папяровы пакет.
А ён усё стаіць.
На трэці дзень ля дзвярэй ужо новы прэтэндэнт. Містар анёл усё яшчэ там, Тайлер спускаецца і кажа яму:
- Заходзь. Збірай рэчы і заходзь.
А новаму кажа: выбачай, але гэта, мабыць, памылка, ты занадта стары для трэніровак, таму лепш топай дахаты.
Я хаджу на працу штодня. I кожны раз, калі я вяртаюся, на ганку стаяць адзін або два хлапцы. Яны нават не глядзяць адзін на аднога. Я праходжу паўз іх і зачыняю за сабой дзверы. I гэтак штодня. Часам прэтэндэнты сыходзяць, але ў бальшыні ўсе трымаюцца тры дні. I так, пакуль аднаго дня з тых сямідзесяці двух ложкаў, што мы з Тайлерам набылі і паставілі ў склепе, не застаецца ніводнага вольнага.
Неяк Тайлер даў мне пяцьсот даляраў і сказаў, каб я заўжды цягаў іх з сабой у чаравіку. Гэта мне на пахаванне. Яшчэ адна старая будысцкая традыцыя.
Цяпер, калі я вяртаюся з працы, дом поўны незнаёмых мне людзей, якіх Тайлер пусціў
да нас жыць. Ніхто не сядзіць без справы. На першым паверсе цяпер кухня і мылаварня. У сарцір не прабіцца. Курсанты разбіваююца на групы, якія па чарзе знікаюць на некалькі дзён, а потым вяртаюцца з чырвонымі гумовымі пакетамі, лоўнымі вадкага вадзяністага тлушчу.
Я хаваюся ад іх у сваім пакоі. Неяк увечары Тайлер падымаецца да мяне наверх і кажа:
- He чапай іх. Яны ведаюць сваю справу. Усё гэта частка праекта «Вэрхал». Ніхто не ведае ўсяго плана. Затое кожны ведае сваю задачу і выконвае яе дасканала.
Пятае правіла праекта «Вэрхал» Тайлер заўжды мае рацыю.
Азатым Тайлер знік.
Штодня хлопцы з праекта «Вэрхал» вараць мыла. Я не сплю. Усю ноч я чую, як яны
змешваюць гліцэрын са шчолакам, наразаюць мыла кавалкамі, сушаць на бляхах для выпечкі, загортваюць у абгортачную паперу з цэтлікамі «Мылаварня на Пэйпэрстрыт». Тайлера ўсё няма, але ўсе і без яго ведаюць, што рабіць. Усе, акрамя мяне.
Я абціраю вуглы, злоўлены, як мышка, гэтым адладжаным механізмам-пасткай, у якім усе моўчкі носяцца сюды-туды, як намуштраваныя малпы, гатуюць, працуюць, спяць групамі. Пацягні рычаг. Націсні кнопку. Адна група малпаў-касманаўтаў увесь дзень гатуе, а астатнія па чарзе ядуць са сваіх пластыкавых місак.
КНІГІ ОНЛАЙН
