Бэтлеемская зорка
Ленэ Маер-Скуманц
Выдавец: Про Хрысто
Памер: 352с.
Мінск 2007
Рушлі дрыжачымі рукамі ўзяў мысляра.
— Такі цудоўны... такі раскошны, каштоўны падарунак, — пралепятаў ён. — Гэты мысляр будзе сядзець на падваконніку, акружаны белай карункавай фіранкай, над цэнтральным ацяпленнем, але я буду сачыць за вільготнасцю паветра, каб нічога яму не пашкодзіла. Што яму яшчэ патрэбна? Ці трывае ён на сонцы?
— Эх, ды ён жа не жывы! — усклікнуў айцец Цюфтлі, заклапоча зірнуўшы на Рушлі. — Яму трэба толькі моцная падстаўка, бо ён жа даволі цяжкі, і больш нічога.
Ён загарнуў фігуру ў некалькі газет, абвязаў яе моцнай ніткай і працягнуў пакунак свайму госцю. Потым ён падштурхнуў мужчыну да дзвярэй.
— Вясёлых Калядаў! — закрычаў яму ўслед.
3 мысляром пад пахаю, спатыкаючыся, Рушлі спускаўся па прыступках. Ён быў ахмялелы, папершае, ад настойкі, а па-другое — ад пачуцця шчасця: ён валодаў творам мастацтва. Рушлі незаўважна прамінуў эмалевае Звеставанне.
— Гэй ты, анёл з залатых пласцінак, — прамармытаў ён, — ты можаш схавацца перад маім мысляром.
Потым ён спалохана спыніўся і азірнуўся. Што тут зарыпела? Рушлі не хацеў пакрыўдзіць добрых манахаў. Але нікога не было паблізу. Лабірынт калідораў быў ахутаны глыбокай цішынёю. Толькі газетная папера, у якую быў загорнуты мысляр, гучна шамацела.
— He вельмі ўтульна тут, праўда? — сказаў Рушлі да мысляра. — У мяне дома для цябе сапраўды належная атмасфера. У мяне ёсць яшчэ прыгожая маска з Камеруна, старажытны скрутак з Егіпта і збан, зроблены мексіканскімі індзейцамі. Але ты больш сапраўдны, чым усе яны разам.
Брат каля варот кіўнуў журналісту:
— Пашанцавала Вам узяць інтэрв'ю? Вы так доўга былі наверсе.
— Гэта будзе цудоўны артыкул, — хутка сказаў Рушлі. — I некаторыя матэрыялы ён даў мне з сабою.
Крыху баязліва сачыў ён за позіркам брамніка, які слізгануў па пакеце.
Ён пабег да сваёй машыны, размясціў мысляра на заднім месцы і з глыбокім уздыхам завёў рухавік. У яго было такое пачуццё, быццам мысляра неабходна было як мага хутчэй даставіць у бяспечнае месца.
Рушлі жыў у прыгожай віле на ўскраіне горада, з маленькім дагледжаным палісаднікам, дзе гэтай халоднай парою кусты ружаў былі рупліва ахутаны саломаю. У доме жыло толькі некалькі кватарантаў. У суседняй кватэры жыў яго калега — таксама халасцяк — які вёў у іх газеце рубрыкі «Медыцына і гігіенаўхатняй гаспадарцы» і «Спытайце доктара медыцынскіх навук Г юнцлі». Але яго звалі не Гюнцлі, а Фурглер, ды ён увогуле не быў урачом. Аднак меў шмат медыцынскіх даведнікаў.
— Калі Фурглер цябе ўбачыць, ён здзівіцца, — сказаў Рушлі, вымаючы мысляра з паперы. Ён высока падняў яго і панёс у свой кабінет. Пісьмовы стол, вялікі і бліскучы, укамплектаваны электрычнай пішучай машынкай, стаяў наўскос да акна. За ім, на падваконніку, было вельмі зручнае месца для фігуры. Седзячы за машынкаю, можна было пазіраць мысляру проста ў твар.
— Цудоўна! — гучна ўсклікнуў Рушлі. Ён сеў за пісьмовы стол, глядзеў папераменна то на машынку, то на падваконнік і кожны раз перажываў радаснае здзіўленне, трапятлівыя дрыжыкі, што прабягалі ўяго па спіне ад кожнага позірку на мысляра.
Крыху пазней ён пайшоў на кухню, намазаў хлеб мяккім сырам, паклаў на яго некалькі колцаў цыбулі і адкаркаваў бутэльку чырвонага віна.
— Твой пераезд трэба абмыць! — крыкнуў ён мысляру.
Пазней Рушлі зразумеў, што піць чырвонае віно пасля травяной настойкі — кепская задума і што ён сам ва ўсім вінаваты. Але ў той момант ён адчуваў сябе шчаслівым. Ён аднёс дошчачку з бутэрбродам і віно да свайго пісьмовага стала, локцем змахнуў са стальніцы ўсё лішняе і расклаў сваю вячэру на некалькіх рукапісах. У гэты вечар ён хацеў напісаць да Божага Нараджэння невялічкі павучальны артыкул пра айца Флорынуса Цюфтлі. Ён ужо нават прыдумаў загаловак: «Загадкі для Новай Гвінеі». Падзагаловак: «Чалавек, які не прывязвае сваё сэрца да рэчаў».
— На здароўе, — сказаў Рушлі ў бок падваконніка, узняўшы свой келіх з чырвоным віном. Віно мігцела ў келіху. Охра на твары мысляра, наадварот, здавалася матавай.
На вуліцы запалілі ліхтары. Адзін з іх кідаў на вакно сваё пяшчотнае святло. Сняжынкі луналі ўяго святле, Рушлі болып уважліва зірнуўна двор. Ішоў снег!
— На здароўе, — сказаў ён. — Мысляр, глядзі, снег ідзе!
Ён памыліўся, ці белая фарба на твары мысляра сапраўды заззяла?
— Мне здаецца, табе патрэбна электрычнае святло, каб дзейнічаць на ўсю моц, — сказаў Рушлі.
Ён уключыў сваю настольную лямпу і павярнуў яе такім чынам, каб яе яркае святло падала на мысляра. Вочы з ракавінаў кауры, у якіх былі прарэзаныя вузкія зубчастыя шчыліны, міргнулі.
— He міргаць! — сказаў Рушлі. — Навошта ж міргаць! Хочаш, я адвярну ад цябе святло. У свят-
ле сняжынак ты нават больш прыгожы, больш таямнічы.
Ён уставіўу сваю машынку ліст паперы, націснуў на клавішу запуску і пачуў знаёмае гудзенне.
Рушлі набраў загаловак, потым падзагаловак.
— Яна сёння гудзе асабліва гучна, — прамармытаў ён. — Я не думаю, што табе даспадобы такі моцны гуд.
Для праверкі ён зноў выключыў машынку і прыслухаўся да цішыні ў пакоі. У батарэі штосьці трашчала. Па вуліцы імчалі машыны. Калі міма праязджаў аўтобус, дом затросся.
Рушлі пацягнуўся за бутэрбродам з цыбуляй і сырам, але ўжо не знайшоў яго на месцы.
— Калі б я быў п'яны, — сказаў Рушлі, — то падумаў бы, што гэта ты яго з'еў, а так я ведаю, што сам незаўважна гэта зрабіў, паглыбіўшыся ў думкі.
Мысляр больш не міргаў. Рушлі глядзеўна яго, пакуль не запякло ў вачах. Мысляр не міргаў. Рушлі наліў сабе поўны келіх і выпіў. Ён прачытаў тое, што надрукаваў: «Чалавек, да якога рэчы прывязваюцца сэрцам».
Рушлі раззлаваўся. Ён вырваў лісток з машынкі і ўставіў новы, бо ён страшна не любіў пісаць свае артыкулы спачатку на чарнавік, а потым перапісваць іх начыста.
Ён пісаў, а машынка ўсё рэзала вушы сваім гулам: «Як рыхтуецца да свята Божага Нараджэння чалавек, які шмат гадоў святкаваў яго ў іншых краінах, каляднымі ялінкамі якога былі кактусы, званамі — віскат малпаў і крыкі папугаяў, і які чуў прыгожую песню пра ціхую святую ноч на незлічонай колькасці моваў, спяваную тонкімі дзіцячымі галасамі?»
Ён спыніўся, бо ад падваконніка данеслася патрэскванне. Можа, гэта батарэя? Так, напэўна, яна. Куткі вуснаў у мысляра блішчэлі, быццам намазаныя тлушчам. «Альбо мяккім сырам», — падумаў Рушлі. Ён заўважыў, што куткі вуснаў у мысляра былі апушчаны ўжо не задумліва, а з выразам дакору.
Рушлі прымусіў сябе не глядзець гэтак пільна на мысляра і пісаў далей: «Айцец Флорынус Цюфтлі мае вялікае, добрае, шчырае сэрца. 3 любові да людзей, якія застаюцца далёка ад маці-Касцёла і вымушаны жыць у страху перад духамі, сярод цёмных забабонаў, ён пакінуў сваю дарагую радзіму, каб навучаць тубыльцаў на далёкіх астравах, у глыбокіх джунглях, на ўскраінах пустыняў, на вяршынях скалістых гор, і святкаваць з імі Божае Нараджэнне». Ён падняў галаву, паглядзеў у твар мысляру, нос і шчокі якога адблісквалі белым колерам, і прамармытаў:
— Ну, так, я ж не магу абысці забабоны. Ці мне выкрасліць «забабоны»? Я ведаю, што айцец Цюфтлі ніколі не ўжываў гэтага слова, кажучы пра веру тубыльцаў. Ён заўсёды паважаў іх погляды. Але нашыя чытачы любяць слова « забабоны», асабліва калі гэта звязана з місіямі і беднымі дзецьмі язычнікаў. Слова «язычнікі» яму таксама не падабаецца.
Ён націснуў клавішу «х» і зрабіўапошнія радкі нечытэльнымі. Машынка моцна трашчала. Ён выключыў яе, каб падумаць у цішыні,
— Яму ты лепш дапамагаў, добры мысляр, стары сябра, — сказаў Рушлі. — Да яго ты прымушаў думкі кулём ляцець, як шкадлівых дзяцей.
Ён некаторы час сядзеў ціха і прыслухоўваўся да сябе.
— А што будзе, калі я пачну марыць? — прашаптаў ён.
Раптам Рушлі прыйшло ў галаву, што праца яму заўсёды давалася лёгка.
— Ясная рэч, — сказаў ён. — Я ж не дурны,
Ён прагнаў тую перасцерагальную думку, але надышлі іншыя. Думкі пра калегаў, якім ён не дапамог, успамін пра дзяўчыну ў час апошняга адпачынку.
— Я не кідаў яе! — закрычаў ён і выпіў келіх, каб зноў хуценька яго напоўніць. — Хто сцвярджае, што я яе кінуў? Я ніколі не абяцаў вечна заставацца з ёю. I наогул: «вечна». Якое жудаснае слова! Выдуманае панурымі мыслярамі, каб запалохваць людзей.
— Прабач, — дадаў ён і паглядзеў на мысляра. Ён заміргаў, ці гэта сняжынкі, якія танцавалі ў святле ліхтара, кідалі свае пяшчотныя цені?.. Ён міргаў!
— Ён міргае, ліха на яго, хто ж у такое паверыць! — закрычаў Рушлі.
— На здароўе, — прашаптаў ён.
Паветра ў пакоі было цяжкім. Рушлі павярнуў галаву, ажно пазванкі ў патыліцы затрашчалі, пацепнуў плячыма. Час ад часу, калі ён працаваў позна ноччу, у яго было такое адчуванне, быццам хтосьці стаіўся ззаду і глядзіць праз яго плячо на ліст паперы, устаўлены ў пішучую машынку.
Цяпер гэтае праклятае пачуццё зноў вярнулася. Ён хутка павярнуўся назад — зразумела, тут нікога не было. Але дзверы ў яго кабінет былі напалову адчыненыя.
Ён хацеў падняцца, каб зачыніць іх, але штосьці прымусіла яго павярнуць галаву ў бок
мысляра. Гэты варожы выраз твару, гэтую злосную пільнасць у поглядзе вачэй з ракавін кауры ён дасюль не заўважаў.
Яму зрабілася холадна. Над паддогаю дзьмуў слабы скразняк. Рушлі не падалося. Ён насамрэч адчуваў павевы ветру. У пакоі моцна пахаладала. Зноў нешта затрашчала.
Пакой нібы ажыў. Занавескі ціха хісталіся.
Мысляр глядзеў на яго. Так, ён глядзеў на яго, як адна істота глядзіць на другую, вочы ў вочы, ісціна супраць ісціны...
«Нічога не ўцямлю...», — падумаў Рушлі.
Ён спалохаўся.
Больш за ўсё ён прагнуў адвесці вочы ад мысляра, але нават не адважваўся зрабіць гэта.
У яго моцна затахкала сэрца.
— Дапамажыце! — закрычаў ён. Спачатку ціха, потым мацней. — Дапамажыце!
Ён крыкнуў яшчэ раз, калі ззаду пачуў грук дзвярэй і крокі.
— О божа, што з табой здарылася? — спытаў Фурглер, сусед і калега па «Маленькім вячэрнім лістку». — Дзверы ў тваю кватэру адчыненыя, і ў кухню, у пакой... Я чуў, як ты цэлы вечар крычыш і размаўляеш, як быццам у цябе госці. Табе дрэнна?
— He ведаю, — прашаптаў Рушлі. — Я нічога не магу зрабіць.
— Дзіва што! — сказаў Фурглер і заткнуў бутэльку коркам. — Пі бурачны сок, як я, і гэта болып не паўторыцца. Да таго ж яшчэ перад Божым Нараджэннем, яктабе не сорамна!..
КНІГІ ОНЛАЙН
