КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Абедалі артысты ў Казаноўшчыне (яна ў паўкіламетры ад Клюшчан). Рыхтавала пачастунак Эмілія Хадорская, якая мела ў наваколлі рэпутацыю выдатнай кухаркі. «Чысты» канец хаты Хадорскіх быў даволі прасторны, толькі не хапала мэблі. Таму Франц Іосіфавіч принёс ад суседзяў некалькі сталоў і зэдляў, каб зручна было размясціць «пажондную кампанію». Пазней іх сын, Казюк Хадорскі, пры нагодзе любіў падкрэсліваць: — Я добра памятаю Альбіна і Кастуся Стаповічаў, ды і самога Янку Купалу і Паўліну Мядзёлку. Яны ў нас у хаце былі. Частаваліся. У другой палавіне дня ладзілі прадстаўленне ў роднай вёсцы Стаповічаў Баранях. Аб гэтым мне расказаў жыхар вёскі Барані Веська. На паляне ў канцы вёскі (сасновы бор тады падступаў да самых агародаў) зрабілі ўзвышэнне — сцэну для выступаючых з дзвярэй ад гумнаў, навокал пляцоўку абставілі бярозкамі. Падлеткі пазносілі з усей вёскі зэдлікі, каб было на чым сядзець гледачам. Перад пачаткам прадстаўлення выступіў Альбін Стаповіч, які прадставіў аднавяскоўцам гасцей, у тым ліку паэта Янку Купалу і першую выканаўцу ролі Паўлінкі ў аднайменнай яго камедыі Паўліну Мядзёлку. Усё прадстаўленне вялося па-беларуску і гледачам вельмі спадабалася. Потым была вячэра — «складанка», якую арганізавалі тут жа на паляне. На пачастунак складвалася ўся вёска: папрыносілі ўсё самае лепшае, хто што меў. Былі сыры, каўбасы, паляндвіцы, вэнджанае сала, салёныя баравічкі, яечня. Мужчыны зварылі са свежай рыбы саранскую юшку. Стаял! на стале самагонка, медавуха, раўгеня, квас на журавінах. Былі чарніцы з суніцамі, залітыя малаком. Гэтую страву вельмі ўпадабала Мядзёлка, якая дзякавала гаспадыням за такі далікатэс. У час вячэры паказала сваё майстэрства і баранская моладзь. Спявалі беларускія песні, у тым ліку і «Дробну драбніцу». Гэтую песню склалі ў Баранях. Яна мела свайго прататыпа — шайкунскую паню, якая славілася скупасцю і папракала баранскую «галоту», што жывуць яны бедна, а ўсё ж весяляцца, «мёд, гарэлку п'юць». Песня зацікавіла Мядзёлку, і яна запісала яе тэкст, які потым перадала Р. Шырму. Песня загучала не толькі ў Беларусі, але і ў Рызе, Пецярбургу. Трапіла з Бараняў у вялікі свет і другая песня «Ідзём-пойдзем уздоўж вуліцы», якую Р. Шырму перадаў А. Стаповіч. У вядомым варыянце песні «Дробна драбніца» словы «скупая пані» заменены на «дзядзька багаты». Магчыма, да яе ўкладання спрычыніўся А. Стаповіч (ён пісаў тэксты песень і музыку) і не хацеў, каб быў яўны намёк на шайкунскую пані: як-ніяк жылі ўсе па-суседску і былі ў добрых адносінах. Пасля вечарынкі тут жа, на палянцы, пачаліся танцы, якія доўжыліся аж да раніцы. Ігралі мясцовыя музыканты: гучалі гармонік, цымбалы, бубен і дзве скрыпкі. Адным са скрыпачоў быў бацька Пётра Іванавіч, тады 14-гадовы навучэнец Свянцянскай гімназіі. Іграў ён няўпэўнена, бо яшчэ толькі вучыўся, дык мясцовы «дырыжор» сказаў яму толькі «падцінаць», г. зн. на тонкіх струнах рэзка агучваць у польцы толькі апошнія такты. Гарманіст жа на хаду складаў прыпеўкі і выконваў іх. Полька «рах-цях-цях» гучала вельмі тэмпераментна, заахвочвала да танцаў усіх. Калі Іван Дамінікавіч запрасіў на танец Паўліну Вінцэнтаўну і яны сталі спрытна, з прытупам, скакаць, музыкант заспяваў: Янка ў танец схапіў Польцю, Пішчыць Польця: «Ох і ах», А ўсё роўна месіць польку, Нашу польку «рах-цях-цях». Гэтая прынеўка так рассмяшыла рагатуху Паўлінку, што яна не змагла датанцаваць да канца і ўселася з Янкам каля музыкангаў. Калі ж танец закончыўся, Мядзёлка таксама выдала экспромт (можа, ёй Купала тэкст нашаптаў): Мы ніколі не забудзем, Нават сніцца будзе ў снах. Як ў Баранях на паляне Танцавалі «рах-цях-цях». Некалькі гадоў таму, у сувязі еа святкаваннем стагоддзя з дня нараджэння К. Сваяка, члены краязнаўчага гуртка «Валошкі» Куцькаўскай школы Мядзельскага раёна прыехалі ў родную вёску паэта Барані з канцэртам. Была нядзеля. Паслухаць канцэрт сабралася ўся вёска. Пасля выступления гурткоўцаў руплівыя гаспадыні накрылі дзецям салодкі стол, падселі і самі разам з мужчынамі. Успаміналі розныя падрабязнасці з жыцця ксяндза К. Стаповіча, яго брата, пасла ў сейме Альбіна. Потым зладжана заспявалі песню «Дробна драбніца», пра якую мне расказаў Веська, Я прыкрыў вочы і, слухаючы песню, уявіў сабе Купалу, Мядзёлку, Сваяка — статнага хлопца ў чорным фрэнчы з падшытым белым каўнерыкам, такога, якім ён быў на фотаздымку, што мне паказвала Іаланта Валуевіч (з даравальным подпісам Яну Субачу)... Калі я пісаў гэты ўспамін, у мяне з’явілася думка: а можа, тое згаданае прадстаўленне — прыгожая легенда, казачка? Вырашыў пакорпацца ў адпаведнай літаратуры і прыйшоў да высновы: магло такое быць. Янка Купала ў тэты час працаваў у Вільні адказным рэдактарам газеты «Наша ніва», а Паўліна Мядзёлка адбывала ў Вільні курсавую практыку, а мясцовая моладзь, якая вучылася, была якраз тады на вакацыях. Трэба адзначыць, што моладзь Клюшчаншчыны, разбуджаная адраджэнскімі ідэямі, пацягнулася тады да асветы, стала ўсведамляць сябе беларусамі, праяўляць актыўнасць, даносіць свае ідэалы да шырокіх мае. Многія прадстаўнікі яе потым сталі знакамітымі людзьмі: паэтамі, святарамі, палітычнымі дзеячамі, педагогам!. Напрыклад, Стаповічы з Бараняў: Альбін — палітычны дзеяч, паэт і кампазітар, Кастусь — святар, паэт, скрыпач, Бэрнась — аграном, Ян — сакратар акруговага суда, Стафан — лесавод, А. Клімовіч з Казаноўшчыны — педагог, інжынер, палітычны дзеяч, Я. Семашкевіч з Лакцян — святар, паэт, Ракіцкі — мастак, Э. Мядзвецкая, Віктар і Валя Смаленскія — педагогі. Улетку яны прыехалі на канікулы і, натуральна, нрынялі самы актыўны ўдзел у прадстаўленні. Тым самым падключыліся да высакароднай справы — прапаганды беларускай мовы і нацыянальнай культуры. Яны не заклікалі, а проста размаўлялі і спявалі на матчынай мове, раскрываючы яе прыгажосць і ненаўторнасць. Гэта была самая сапраўдная прапаганда беларушчыны. Игорь Устименко (д. Михалишки Островецкого р-на, Беларусь) К ИСТОРИИ МИХАЛИШСКИХ ЕВРЕЕВ If ацы, Шмидты, Бронштейны, Голдманы, Вайсберги, НахимЦ соны — все эти характерные еврейские фамилии не были 11 редкостью в Михалишках в начале XX в. Еще в средние века, и особенно в конце XVI в., шла интенсивная миграция евреев из Польши и Германии на белорусские земли. Численность еврейского населения здесь быстро росла как за счет иммигрантов, так и по причине высокой рождаемости. Потомков праотца Авраама привлекали сюда относительная религиозная веротерпимость и широкий простор для занятий традиционными промыслами. В итоге, уже в 1914 г., накануне Первой мировой войны, евреев в Беларуси насчитывалось 1 250 000 человек, или 14% от всего населения. Многие местечки, особенно в Западной Беларуси, стали почти исключительно еврейскими, многие — как Михалишки — были смешанными, белорусско-еврейскими. Еврейская община в Михалишках долгое время жила по своим традиционным порядкам и правилам, характерным для кагала. Соблюдали религиозные праздники, общественной и религиозной жизнью общины руководил раввин, выбираемый из числа наиболее уважаемых и хорошо знавших Тору местных жителей. Мужчины носили традиционную одежду, состоявшую из рубахи, длинного черного кафтана-лапсердака и черной широкополой шляпы или ермолки, отпускали бороды и пейсы. Женщины, наоборот, брили головы и носили парики. Не ели свинины, традиционными кушаньями были цымес (тушеная говядина с овощами), фаршированная рыба, куры, молоко, на пасху пекли мацу. Дома были зажиточные, преимущественно кирпичные, некоторые — двухэтажные, на первых этажах — лавки. К сожалению, от построек того времени мало что сохранилось, ибо Михалишки в июле 1944 г. были сильно разрушены в результате бомбардировок немецкой авиации, избравшей здесь своей целью мост через Вилию. Позже обломки домов были использованы для восстановления картонной фабрики в соседней Ольховке. Нынешние Михалишки фактически были заново отстроены в послевоенное время и мало чем напоминают Михалишки довоенные, если не считать костела и частично сохранившегося еврейского кладбища. Вопреки расхожему мнению, михалишские евреи занимались не только такими доходными «гешефтами», как коммерция, ростовщичество и винокурение. В действительности спектр деятельности их был достаточно широк: портные, кузнецы, ювелиры, сплавщики леса, учителя, рыбаки, молочники, специалисты самых разных кустарных промыслов и даже земледельцы. Сохранился документ, датированный 13 ноября 1912 г., согласно которому михалишский помещик Иван Ксаверьевич Котвич продал михалишскому жителю еврею Лейбе Хонову Шмидту участок земли в 1200 десятин для занятий земледелием. Не оставались местные жители и в стороне от политических событий, сотрясавших Российскую империю в начале XX в. Особенно это касалось беднейшей части еврейского населения. Случаи еврейских погромов, носивших массовый характер в Центральной России, в Западной Беларуси были относительно редкими и в основном ограничивались крупными городами. Тем не менее отголоски их докатывались и до местечек, а дискриминационная политика царизма в отношении иудеев вынуждала последних включаться в политическую борьбу. Впрочем, политические симпатии и антипатии михалишских евреев были довольно пестрыми. Позиции Бунда или Союза еврейских фабрично-заводских рабочих в местечке были по понятным причинам весьма слабыми. Более популярными были программы сионистов или таких радикальных партий, как эсеры и РСДРП. Примером участия жителей Михалишек в революционном движении могут служить события 9 января 1906 г. В этот день, в годовщину «кровавого воскресенья», в местечке был организован митинг и демонстрация в память рабочих, расстрелянных в Петербурге год назад. В митинге участвовали как члены РСДРП, приехавшие из Вильно, Сморгони и Свири, так и местные активисты, в том числе учитель Гирш Коварский и портной Вайнштейн. Попытки полицейского стражника Клинцевича разогнать собравшихся успеха не имели. Впоследствии Вайнштейн и Коварский были привлечены к суду, но власти, не желавшие накалять страсти, постарались замять дело. Затем наступили годы военного лихолетья — Первой мировой войны, двух революции, гражданской войны. По Рижскому мирному договору Западная Беларусь стала восточными «кресами» Польши.